Hejt na Holland. O co chodzi z „tylko świnie siedzą w kinie” i jak PiS ukradł hasło z czasów wojny

Na zdjęciu: hejt na Holland – kadr ze spotu wyborczego Zbigniewa Ziobry, źródło: X.

OKO.press pisało już o hejcie wymierzonym w Agnieszkę Holland za film „Zielona granica”. Zaczął się jeszcze w trakcie prac nad filmem, ale prawdziwa fala ruszyła po nagrodzie, którą dostał na Festiwalu Filmowym w Wenecji (9 września 2023 roku).

Wtedy jednak hejt na Holland płynął głównie ze strony anonimowych kont w internecie i mediów związanych z władzą.

„Jak wynika z wpisów na Twitterze, reżyserka została okrzyknięta jednocześnie: propagandystką III Rzeszy, propagandystką Łukaszenki i/lub Putina, komunistką, siostrzenicą (lub bratanicą) Bolesława Bieruta, Żydówką, Niemką, «polakożercą», kolaborantką, «szmatą niemiecko-żydowską». Dodajmy do tego kilka mniej historycznych epitetów: «antypolska machina», kapuś, «żenująca baba», «antypolski śmieć», zdzira, «antypolska szuja», «pluje na Polaków», zły człowiek. Holland bywa wprost porównywana do Hitlera. No i jest – to najczęściej – zdrajczynią Polski”

– pisała Anna Mierzyńska w OKO.press 9 września.

Duda: „Tylko świnie siedzą w kinie”

Wieczorem 20 września w programie „Gość Wiadomości” zabrał głos prezydent Andrzej Duda.

– powiedział.

O ile jednak prezydent zdystansował się odrobinę od tego powiedzenia – nie użył go wprost, ale zacytował z aprobatą – to inni politycy i polityczki PiS się nie krępowali. Na Twitterze hasło to powieliły m.in. europosłanki Beata Mazurek oraz Anna Zalewska (ta druga to, przypomnijmy, b. ministra edukacji).

„Tylko świnie siedzą w kinie”: skąd to się wzięło?

Jest to oczywiście hasło z czasów okupacji – które miało zniechęcić Polaków do oglądania niemieckich filmów propagandowych. O tym, skąd się wzięło, pisał m.in. w książce „Okupowanej Warszawy dzień powszedni” historyk okupacji prof. Tomasz Szarota (Warszawa 1988, s. 323-326).

Po kapitulacji Warszawy Niemcy pozostawili czynne tylko 17 z 70 przedwojennych kin (w tym żadne w dzielnicy żydowskiej). Rzadko pokazywali w nich przedwojenne filmy polskie: zwykle były to filmy niemieckie, najczęściej niskich lotów. W 1940 roku zaczęto pokazywać przed seansami okupacyjną kronikę filmową – propagandę nazistowską dla Polaków.

Już w grudniu 1939 roku członkowie podziemnej organizacji PLAN przeprowadzili „gazowanie” – czyli wpuścili śmierdzący gaz – do jednego z kin. W 1941 roku organizacja małego sabotażu „Wawer” rozpoczęła akcję pod hasłem „Same świnie siedzą w kinie”.

„Wówczas to właś​nie pojawiły się nalepki ​«Same świnie siedzą w kinie», najczę​ściej umieszczane w miejscu widocznym i łatwo dostrzegalne dla publiczności. Te same lub podobne napisy można było odczytać na murach, domach, kredą pisano je na chodnikach.

Jednocześnie z rozlepianiem nalepek i wypisywaniem haseł przeprowadzano gazowanie kin, co zostało w terminologii konspiracyjnej określone mianem ​«smrodów dmuchanych». Niekiedy akcję rozpuszczania w kinach gazów łzawiących lub duszących uzupełniało niszczenie aparatury projekcyjnej, w pewnych też wypadkach udało się wywołać w kinach pożar”.

PiS użył hasła bez sensu, skojarzenie ważne

Mimo to, pisze Szarota, zakaz notorycznie był łamany, a kina pękały w szwach. Warszawiacy i warszawianki po prostu mieli mało rozrywek.

Akcja bojkotu zakończyła się fiaskiem.

Użycie okupacyjnego hasła dziś przez PiS nie ma oczywiście sensu.

Film Holland może się nie podobać, ale jest dziełem niezależnym, a PiS – mimo kontrolowania od lat dużej części produkcji filmowej – nie jest w stanie wyprodukować własnych filmów, które zyskałyby szerokie uznanie.

Kaczyński: „obrzydliwy, haniebny paszkwil”

Swoje dołożył reżyserce także Jarosław Kaczyński, szef PiS. Nazwał film „obrzydliwym, haniebnym paszkwilem”, chociaż, jak się zdaje, go nie widział.

„Chodzi o to, by zrobić z uczciwej obrony polskiej granicy, unijnej granicy, zbrodnię. W czyim to jest interesie? Z czego wynika? O ile potrafię rozszyfrować motywację Tuska, to motywacji Holland do końca nie rozumiem, choć stykałem się ze środowiskiem stalinowskich komunistów; takim człowiekiem był jej ojciec, i coś mi tam do głowy przychodzi”

– mówił prezes PiS na spotkaniu we Wrocławiu 20 września.

Kaczyński, we właściwym sobie insynuacyjnym stylu, przypomniał – nie wprost – to, co hejterzy w internecie piszą wprost: że Holland jest osobą „niepolską”, obcą, jako córka komunisty (który zginął bądź został zamordowany przez SB w 1961 roku).

Ziobro: jak naziści i sowieci

21 września PiS opublikował także spot poświęcony Holland, którego narratorem jest minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.

Oto tekst:

„Przedstawianie polskich żołnierzy i funkcjonariuszy znamy z propagandy hitlerowskich Niemiec i sowieckiej Rosji. Że coś tak obrzydliwego kiedyś się powtórzy i to w wykonaniu stanowiącej polityczne zaplecze Tuska i Trzaskowskiego reżyser Agnieszki Holland [tu pojawia się wypowiedź Holland: «Popieram Platformę Obywatelską»] – jeszcze niedawno nikt by w to nie uwierzył. Pani Holland krzywdzi i obraża młodych polskich żołnierzy i funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy ofiarnie bronią polskiej granicy przed hybrydowym atakiem Łukaszenki i Putina. Od Donalda Tuska Polacy oczekują potępienia filmowych kłamstw szargających polski mundur”.

O ile Ziobro powiela tu linię propagandy PiS – która przemilcza nieludzkie i niezgodne z prawem traktowanie uchodźców na polsko-białoruskiej granicy, pokazane w filmie Holland – to prawdziwym celem ataku nie jest reżyserka, tylko Platforma Obywatelska. To do niej ma się przyczepić skojarzenie z „szarganiem munduru”.

Specjalny spot kampanijny PiS

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zapowiedziało też, że w „kinach studyjnych” ma być pokazywany przed filmem Holland specjalnie przygotowany spot. „ten obrzydliwy paszkwil będzie poprzedzony specjalnie przygotowanym spotem, który o tych elementach, których zabrakło w tym filmie, pokazuje" – mówił na konferencji prasowej Błażej Poboży, wiceminister spraw wewnętrznych.

Jaki to będzie spot i w jaki sposób ministerstwo zamierza zmusić kina, żeby go pokazywały – nie wiadomo.