Komisja Europejska chce równych płac w całej UE. Kobiety wciąż zarabiają 14 proc. mniej niż mężczyźni

Swój pomysł na równość płac Komisja Europejska przedstawiła 4 marca 2021. Nowa dyrektywa ma wprowadzić paneuropejskie zasady przejrzystości wynagrodzeń, w tym m.in.:

• informowanie osób ubiegających się o pracę o wynagrodzeniu;
• zakaz dopytywania osób ubiegających się o pracę o to, jakie wynagrodzenie pobierały w przeszłości;
• prawo do informacji o poziomie wynagrodzenia pracowników wykonujących taką samą pracę;
• zobowiązanie dużych przedsiębiorstw do składania sprawozdań dotyczących zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.

Wniosek, który KE przedłożyła Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE, zawiera też narzędzia, które mają pozwolić pracownikom łatwiej dochodzić ich praw, w tym przed sądem. Np. poprzez przerzucenie ciężaru dowodu na pracodawcę, któremu za niesprawiedliwe wynagradzanie grozić będzie grzywna. Zatrudnione osoby będą mogły ubiegać się o odszkodowanie.

"Taka sama praca zasługuje na takie samo wynagrodzenie. Aby zapewnić równe wynagrodzenie, niezbędna jest przejrzystość. Kobiety muszą wiedzieć, czy są sprawiedliwie traktowane przez pracodawców. Jeżeli tak nie jest, muszą mieć możliwość podjąć walkę i uzyskać to, na co zasługują" - stwierdziła 4 marca przewodnicząca KE Ursula von der Leyen.

- wtórowała jej Věra Jourová, wiceprzewodnicząca ds. wartości i przejrzystości.

Zapraszamy na "Powiększenie Live" 24 marca, czyli rozmowę Agaty Kowalskiej z ekspertami nt. projektu Komisji. Czy w Polsce potrzebna jest jawność płac? Dołącz do dyskusji! Transmisja w środę, o 18:00 na Facebooku OKO.press.

Kobiety w UE zarabiają mniej

Walka z nierównością płci to jeden z politycznych priorytetów Ursuli von der Leyen - pierwszej kobiety na stanowisku przewodniczącej KE w historii Unii. Do zapewnienia równego wynagrodzenia kobiet i mężczyzn obliguje państwa członkowskie art. 157 Traktatu o Funkcjonowaniu UE oraz dyrektywy m.in. z 2006 i 2011 roku. Mimo to zdaniem Komisji postęp w tej dziedzinie idzie zbyt wolno.

Z badań Eurostat wynika, że w 2019 roku różnica między zatrudnieniem kobiet i mężczyzn w UE wynosiła 11,7 punktów procentowych (67,3 proc. do 79 proc.). Luka płacowa ze względu na płeć - 14,1 proc. Oznacza to, że kobiety zarabiają w UE średnio 14,1 proc. mniej za godzinę pracy. Jak podkreśla KE, odsetek ten tylko nieznacznie zmalał w ostatnim dziesięcioleciu.

Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni pracują też w niepełnym wymiarze godzin. W2019 roku pracę na mniej niż etat podjęło 30,7 proc. kobiet i 8 proc. mężczyzn.

Jak podkreślają eksperci KE problem ten jest efektem wielopoziomowego i systemowego braku równości:

• kobiety zarabiają mniej, m.in. dlatego, że znacznie częściej pracują w niskopłatnych zawodach związanych z opieką i edukacją; mężczyźni dominują w sektorach, gdzie płace są wysokie;
• choć kobiety mniej czasu spędzają w płatnej pracy, średnio tygodniowo pracują więcej niż mężczyźni - to często przekłada się na wybór "mniej obciążającej" drogi zawodowej;
• szklany sufit: mniej niż 10 proc. dyrektorów największych firm to kobiety, a pozycja w hierachii ma wpływ na zarobki; największe dysproporcje w płacach odnotowano wśród kadry kierowniczej: 23 proc. niższe płace dla kobiet.

Polska w gronie czempionów? Niekoniecznie

Poziom nierówności płacowych w 27 państwach członkowskich UE nie jest identyczny. Powyżej unijnej średniej (14,1 proc.) znalazły się m.in. Estonia, Łotwa, Austria, Niemcy, Węgry, Francja czy Holandia. Polska wypada nieźle z nierównościami na poziomie 8,5 proc.

Na stosunkowo dobry wynik Polski wskazywała niedawno Jadwiga Emilewicz, była wicepremierka i ministra rozwoju. Politycy Zjednoczonej Prawicy chętnie powołują się na dane Eurostatu, by wykazać, że Polska to kraj przyjazny dla kobiet. Ale

Obraz zakłamuje zwłaszcza fakt, że w Polsce pracuje mniej kobiet niż mężczyzn, a kobiety pracujące znacznie częściej niż mężczyźni są dobrze wykształcone. Tym samym, jeżeli porównamy średnie zarobki godzinowe wszystkich mężczyzn (grupa większa, ale statystycznie gorzej wykształcona) do wszystkich kobiet (grupa mniejsza, ale lepiej wykształcona), różnica w płacach będzie mniej widoczna. Widać ją wyraźnie, gdy porównuje się osoby pracujące w tych samych zawodach i na tych samych stanowiskach.

Statystyki zaburza także wysoki poziom zatrudnienia kobiet w sektorze publicznym, gdzie nierówności są niższe niż w sektorze prywatnym. W opracowaniu Instytutu Badań Strukturalnych z listopada 2015 skorygowaną lukę płacową w administracji rządowej oszacowano na poziomie 10 proc. W firmach prywatnych - na niemal 30 proc.

Gdy podliczymy wszystkich, skorygowana luka oscyluje na poziomie 20 proc.

Harmonizacja dobrych praktyk

Na niesprawiedliwe różnice w zarobkach wskazywali zresztą sami posłowie PiS. Nie skorzystali jednak z sensownych postulatów przedstawionych w marcu 2020 przez Kongres Kobiet. W lipcu 2020 złożyli w Sejmie projekt ustawy, w którym chcieli lukę płacową uznać za przejaw mobbingu. Pomysł ten - krytykowany przez RPO i... rząd PiS - trafił jednak do sejmowej zamrażarki.

Komisja Europejska chce rozwiązać problem luki działając dwutorowo: poprzez przejrzystość wynagrodzeń i ułatwienie ofiarom dyskryminacji dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

KE zapewnia, że wzięła pod uwagę trudną sytuację przedsiębiorców w związku z pandemią i zadbała o proporcjonalność środków. Z wyliczeń ekspertów wynika, że roczne koszty sprawozdawczości dotyczącej wynagrodzeń (w przypadku przedsiębiorstw zatrudniających ponad 250 pracowników) nie będą wysokie: wyniosą między 379 a 890 euro.

Aby rozwiązania zaproponowane przez KE zostały przyjęte, muszą jeszcze zostać poprawione i zaakceptowane przez PE i Radę UE. Potem

W Niemczech firmy zatrudniające powyżej 200 pracowników od 2018 roku mają obowiązek informować o wysokości płac, jeśli dany pracownik lub pracownica je o to poproszą. Ew. różnice muszą być uzasadnione. Część krajów zmusza już także przedsiębiorców, by upubliczniały informacje o średniej luce płacowej. W Polsce nie mają takiego obowiązku.

Propozycje KE mogą wydawać się zachowawcze, gdy przyjrzymy się, jak z nierównością radzi sobie Islandia. Tam od 2018 roku raporty o luce płacowej muszą składać firmy, w których pracuje 25 pracowników lub więcej. Jeżeli udowodnią, że płacą kobietom i mężczyznom tyle samo - otrzymują specjalny certyfikat. Od 2020 roku brak certyfikatu sprawia, że na danego pracodawcę nakładana jest codzienna kara finansowa.