Kwadrans kłamstw Zalewskiej. Minister edukacji uczy, że fakty nie mają żadnego znaczenia

3 września 2018 w polskich szkołach wybrzmiał pierwszy dzwonek rozpoczynający drugi rok reformy edukacji. Tego dnia minister Anna Zalewska o sytuacji w oświacie opowiadała na antenie Polsat News. W ciągu kwadransa minister edukacji wypowiedziała przynajmniej 9 kłamstw i manipulacji.

Wśród nich znalazły się znane nam - OKO.press i naszym czytelnikom - manipulacje danymi z Systemu Informacji Oświatowej, które mają dowodzić, że żaden nauczyciel nie stracił pracy, a wynikiem reformy jest zwiększenie liczby etatów. Są stare kłamstwa w nowej odsłonie, ale też i nowe - dotychczas nieznane. A wśród nich najbardziej spektakularne:

1. Samorządy mają dość pieniędzy

Minister Anna Zalewska w wywiadzie kilkukrotnie zapewniała, że samorządy mają dość pieniędzy, by realizować pomysły MEN. I nie chodzi już tylko o obronę jej obietnicy, że "reforma będzie bezkosztowa", ale o pokrycie wszystkich zobowiązań oświatowych, które spoczywają na barkach samorządowców.

W kwietniu 2018 roku nauczyciele otrzymali pierwszą część podwyżek. Jak wyliczył Związek Miast Polskich na ich wypłacenie samorządom zabraknie w sumie 600 mln zł. Dla samej Łodzi to nieplanowany koszt w wysokości 19 mln zł. W budżecie miasta brakuje ponad 70 proc. tej kwoty - 14 mln zł. Wiceprezydent miasta Łukasz Trela mówił wprost, że jeśli wypłaci wszystkie podwyżki to zabraknie pieniędzy na inne zadania oświatowe. A przybywa ich z każdym kolejnym rozporządzeniem ministerstwa. Pieniądze z jednej kasy samorządy muszą dzielić między innymi na:

• przyjęcie sześciolatków w przedszkolach;
• doposażenie szkolnych pracowni;
• przystosowanie budynków po gimnazjach do przyjęcia uczniów pierwszy klas szkoły podstawowej;
• zapewnienie opieki psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolach i szkołach.

Na liście najnowszych pomysłów bez funduszy znalazły się kontrowersyjne rozporządzenia, które zmieniły zasady prowadzenia zajęć w szkołach dla uczniów z orzeczeniami o potrzebie specjalnego kształcenia i nauczania indywidualnego (o tym więcej niżej).

2. Dubel bubel minister Zalewskiej

Nie tylko przepustowość szkół ogranicza realizację obietnicy "sprawiedliwej rekrutacji". W organizacyjnym chaosie ustawodawcy nie zwrócili uwagi, że uczniowie klas ósmych nie mogą startować w takiej samej liczbie konkursów przedmiotowych, co ich koledzy i koleżanki z gimnazjum. Do wyboru mają tylko cztery przedmioty: język polski, angielski, niemiecki i matematykę. Gimnazjaliści mają dodatkowo: fizykę, chemię, geografię czy informatykę. A przecież laureaci i finaliści konkursów dostają maksymalną ilość punktów z danego przedmiotu podczas rekrutacji do szkół ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych. Podobnych bubli może być jeszcze więcej.

3. Zalewska gubi 80 tys. dzieci

Kreatywne czytanie danych z Systemu Informacji Oświatowej nie jest dla minister czymś nowym. Podobnie robiła ze statystykami zatrudnienia nauczycieli. Jednak tabele z danymi o liczbie dzieci w wieku szkolnym są dla minister bezlitosne.

• W trzecich klasach gimnazjów uczy się obecnie 359 tys. dzieci urodzonych w 2003 roku.
• W klasach ósmych jest 372 tys. uczniów i uczennic z roczników 2004 i 2005. Są to dzieci, które zaczęły naukę w wieku siedmiu lub sześciu lat.

A to oznacza, że w 2019 roku do szkół ponadpodstawowych/ponadgimnazjalnych ruszy 731 tys. dzieci, czyli ponad dwa razy więcej niż rok wcześniej - 358 tys. i później - 344 tys.

Ostatni raz tak duża grupa osób ubiegała się o przyjęcie do szkół ponadpodstawowych w 1983 roku, czyli 36 lat temu.

4. Wszystkie miasta są gotowe

Szkoły takie jak liceum im. Kopernika w Warszawie, które przed reformą działało w kompleksie razem z gimnazjum, faktycznie są gotowe na przyjęcie dwa razy większej liczby uczniów w 2019 roku i utworzenie - w tym przypadku - 14, a nie 7 oddziałów. Podobnie jest z warszawskim liceum im. S. Staszica (3. miejsce w rankingu w Polsce). Szkoła dla podwójnego rocznika planuje 424, zamiast 212 miejsc. Są też szkoły takie jak warszawski Witkiewicz, które żeby pomieścić uczniów zamierzają korzystać z infrastruktury pobliskich uczelni (Politechniki Warszawskiej). To nie zmienia faktu, że duża część szkół nie ma możliwości ekspansji lokalowej, dlatego ograniczyła liczbę miejsc w oddziałach już w rekrutacji w 2018 roku.

A inne miasta? Liczby mówią same za siebie. W Lublinie do szkół ponadgimnazjalnych w 2019 roku ruszy 6086 uczniów. Gdyby – myśląc systemem sprzed reformy – szła tylko młodzież z rocznika 2003 (obecna druga klasa gimnazjum) byłoby ich ponad dwa razy mniej – 2931. Tu problem będzie nie tylko w szkołach. Obecnie aż połowa uczniów ucząca się w szkołach ponadgimnazjalnych w Lublinie pochodzi spoza miasta i mieszka w bursach. I już dziś brakuje w nich miejsca, a chętni odsyłani są z kwitkiem.

Wyzwaniem nie jest tylko upchnięcie uczniów w budynkach, ale także zapewnienie wystarczającej liczby kadry - tak by nie stworzyć chaosu w zatrudnieniu w oświacie - a także uporać się z ułożeniem planu i systemem zmianowym.

5. 18 tys. dodatkowych etatów, zero zwolnień

Minister Anna Zalewska przedstawiając informacje o ruchu kadrowym w 2017 roku podała dane, zgodnie z którymi etatów przybyło w sumie o 17 tys. 768. Nie dodała tylko, że to zbiorcza liczba dla przedszkoli oraz szkół publicznych i niepublicznych. A najwięcej wakatów było w właśnie w przedszkolach. Uprawnienia do pójścia do przedszkola nabyły trzylatki. A po cofnięciu obowiązku szkolnego dla sześciolatków, tylko nieliczni rodzice zdecydowali się posłać swoje dzieci do pierwszej klasy szkoły podstawowej. Aż 94,6 proc. sześciolatków uczy się więc przedszkolach. To doprowadziło do sytuacji, w której liczba dzieci w przedszkolach wzrosła aż o 60 tys. 692. Wzrosła też sama liczba przedszkoli – aż o 12 tys. 113. I tu właśnie należy szukać przyczyny ogólnego wzrostu wakatów w oświacie. Reszta "naddatków" została przejęta przez nauczycieli, którzy uzupełniali etat do pełnego pensum.

Te dane znalazły się w statystykach, których minister nie rozwijała. "W roku szkolnym 2017/2018 0,96 proc. nauczycieli straciło pracę z innych przyczyn" - mówiła Zalewska. W przeliczeniu na liczby bezwzględne to właśnie 6 634 osoby.

6. "Wędrujący" nauczyciele to efekt gimnazjów

Minister Zalewska myli nauczycieli zatrudnionych przed reformą na niepełnym etacie, z nauczycielami, którzy po reformie zbierają godziny w kilku szkołach, by uzyskać etat. Najwięcej problemów z wędrującymi nauczycielami jest w szkołach wiejskich. Jak to wygląda w praktyce?

Weźmy przykładową nauczycielkę fizyki. Przed reformą bez problemu mogła być zatrudniona na minimum 12 godzin w gminnym gimnazjum z trzema oddziałami w każdym roczniku (1 godzina w pierwszej klasie, jedna w drugiej, dwie - w trzeciej). Jednak po likwidacji gimnazjów i utworzeniu trzech wiejskich szkół podstawowych musi zbierać 12 godzin przynajmniej w trzech placówkach. Lekcji fizyki jest mniej (dwie lekcje w siódmej i ósmej klasie) i oddziały są rozbite na kilka szkół.

Wędrujący nauczyciele to nie tylko zmora dla samych zatrudnionych dojeżdżających nierzadko kilometry do pracy, ale też dla dyrektorów, którzy muszą ułożyć plany. Taki nauczyciel ma też mniejsze szanse zaangażować się w życie szkoły, bo skupiony jest głównie na dojazdach. To wszystko zjawiska dotąd nieznane.

7. Duże podwyżki dla nauczycieli

8. Nauczyciele mają 16 różnych dodatków

System wynagradzania nauczycieli w Polsce jest skomplikowany. Zależy od wykształcenia i stopnia awansu, a ponadto w ramach uprawnień zapisanych w art. 30 Karty Nauczyciela nauczycielom przysługują dodatki. I to właśnie sumę wszystkich komponentów minister Zalewska chce podawać jako „przeciętne wynagrodzenie nauczycieli”. Wliczają się w nie:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatek za wysługę lat;
• dodatki funkcyjne (np. dla wychowawcy klasy);
• dodatek motywacyjny;
• dodatki związane z warunkami pracy;
• dodatkowe wynagrodzenie roczne tzw. trzynastka;
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe;
• nagrody;
• odprawy.

Oczywiście w praktyce nauczyciel nie ma możliwości zebrania wszystkich dodatków. Część z nich jest też wypłacana raz w roku, więc nie jest stałym składnikiem uposażenia w oświacie. Realne pensje (wynagrodzenie zasadnicze) już po "podwyżkach" w 2018 roku wynoszą:

• dla nauczyciela stażysty z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 2 417 zł brutto,
• dla nauczyciela kontraktowego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 2 487 zł brutto,
• dla nauczyciela mianowanego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 2 824 zł brutto,
• dla nauczyciela dyplomowanego z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym – 3 317 zł brutto.

9. Nie ma już protestów

Zgodnie z rozporządzeniem MEN z 28 sierpnia 2017 roku możliwość prowadzenia nauczania indywidualnego w szkole – którym objęci są nie tylko uczniowie z niepełnosprawnościami, ale też przechodzący rekonwalescencję czy przewlekle chorzy – zostanie ograniczona. Więcej pisaliśmy o tym tutaj. W samej Warszawie ze szkół może zostać wykluczonych nawet 9 tys. uczniów i uczennic. Petycję do minister edukacji w sprawie zmiany przepisów podpisało 40 tys. osób.