Krótko i na temat: najnowsze wiadomości z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Szymon Hołownia podpisał rezygnację z funkcji marszałka Sejmu. Poinformowała o tym na Twitterze Kancelaria Sejmu.

Już wcześniej Hołownia zapowiedział, że 13 listopada oficjalnie zrezygnuje z kierowania polskim Sejmem.

„Złożę rezygnację 13-stego, zgodnie z umową koalicyjną, wypełniając jej zapisy” – mówił podczas ostatniej w roli marszałka konferencji prasowej.

Szymon Hołownia został powołany na funkcję marszałka Sejmu 13 listopada 2023 roku. Zgodnie z umową koalicyjną, miał piastować ten urząd przez połowę kadencji. Jego następcą ma być dotychczasowy wicemarszałek, Włodzimierz Czarzasty.

Lider Nowej Lewicy nie obejmie jednak nowej funkcji 14-ego, ale najprawdopodobniej 18-ego listopada, podczas kolejnego posiedzenia Sejmu.

„I tutaj z panem marszałkiem Włodzimierzem Czarzastym podejmiemy decyzję (...) czy wybór dokona się na samym początku posiedzenia, czyli 18-stego, czy drugiego dnia posiedzenia 19-stego, a ja bym jeszcze wtedy to posiedzenie otwierał” – tłumaczył Hołownia.

Jaki jest kontekst?

Szymon Hołownia rozpoczął swoją polityczną karierę w grudniu 2019 roku, kiedy ogłosił swój start w wyborach prezydenckich w 2020 roku. Zdobył w nich 13,87 proc. głosów, uzyskując trzeci wynik za Andrzejem Dudą i Rafałem Trzaskowskim, który nie pozwolił mu na wejście do drugiej tury.

Po wyborach rozpoczął budowanie politycznego ruchu. W marcu 2021 roku zarejestrowano partię polityczną Polska 2050 Szymona Hołowni. Przed wyborami parlamentarnymi w 2023 roku partia weszła w koalicję z Polskim Stronnictwem Ludowym, którą nazwano Trzecia Droga. W głosowaniu 15 października 2023 roku, formacja, której przewodzili Szymon Hołownia oraz lider ludowców, Władysław Kosiniak-Kamysz, zdobyła 14,4 proc. głosów, co przełożyło się na 65 mandatów. Po wyborach lider Polski 2050 został jednym z sygnatariuszy umowy Koalicji 15 października, na mocy której został marszałkiem Sejmu.

Hołownia wystartował w wyborach prezydenckich w 2025 roku, uzyskując w pierwszej turze piąty wynik (4,99 proc.), za Rafałem Trzaskowskim (31,36 proc.), Karolem Nawrockim (29,54 proc.), Sławomirem Mentzenem (14,81 proc.) i Grzegorzem Braunem (6,34 proc.).

W październiku 2025 roku Szymon Hołownia ogłosił, że nie wystartuje w wyborach na przewodniczącego partii Polska 2050, które odbędą się w styczniu 2026 roku. Poinformował jednak, że będzie ubiegał się o stanowisko Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców. Wybierze go w styczniu 2026 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ, po uprzedniej nominacji ze strony Sekretarza Generalnego ONZ.

Kandydaturę Hołowni na to stanowisko poparł zarówno prezydent Karol Nawrocki, jak i premier Donald Tusk i minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski. Od początku października marszałek odbył kilka zagranicznych podróży (był m.in. w USA i Etiopii) w celu promowania swojej kandydatury.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

13 listopada w Parlamencie Europejskim odbyło się głosowanie w sprawie immunitetu Grzegorza Brauna. Za uchyleniem immunitetu Braunowi zagłosowało 554 europosłów. 60 było przeciw, a 20 wstrzymało się od głosu.

O uchylenie Braunowi immunitetu zawnioskował 2 czerwca 2025 roku ówczesny prokurator generalny i minister sprawiedliwości Adam Bodnar. Prokuratura chce postawić liderowi Konfederacji Korony Polskiej zarzuty w związku z kilkoma jego „interwencjami”, w tym za napaść na ginekolog Gizelę Jagielską ze szpitala w Oleśnicy oraz zniszczenie wystawy Stowarzyszenia Tęczowe Opole

To nie pierwsze głosowanie Parlamentu Europejskiego w sprawie pozbawienia Brauna immunitetu. W maju PE uchylił europosłowi immunitet w związku z zarzutami dotyczącymi użycia przez niego gaśnicy do zgaszenia świec chanukowych w Sejmie w grudniu 2023 roku.

Jaki jest kontekst?

Tym razem prokuratura chce postawić Braunowi zarzuty popełnienia sześciu przestępstw.

Po pierwsze, prokuratura chce postawić europosłowi zarzuty w związku z jego działaniami w Oleśnicy. W tamtejszym szpitalu dr Gizela Jagielska przeprowadziła aborcję w dziewiątym miesiącu ciąży z powodu ciężkiej postaci wrodzonej łamliwości kości płodu. Lekarka twierdzi, że terminacja ciąży odbyła się zgodnie z prawem, a jej podstawą była tzw. przesłanka psychiatryczna.

16 kwietnia 2025 w szpitalu zjawił się Grzegorz Braun, który chciał dokonać „zatrzymania obywatelskiego” Jagielskiej. Zdaniem śledczych, Braun pozbawił wolności dr Gizelę Jagielską, uniemożliwiając jej opuszczenie szpitalnego gabinetu. Lekarka relacjonowała, że była uwięziona przez Brauna przez godzinę. Prokuratura uważa, że lider Konfederacji Korony Polskiej naruszył także nietykalność cielesną Jagielskiej poprzez jej popychanie i przytrzymywanie. Według śledczych europoseł dopuścił się także znieważenia oraz pomówienia lekarki.

Prokuratura chce ścigać Grzegorza Brauna także za zniszczenie w marcu 2025 roku wystawy Stowarzyszenia Tęczowe Opole. Europoseł napisał czarną farbą na wyeksponowanych przez organizację plakatach hasło „Stop propagandzie zboczeń”. Według śledczych naraził tym stowarzyszenie na szkodę w wysokości 5327 złotych.

Po trzecie, śledczy chcą postawić Braunowi zarzut publicznego nawoływania do nienawiści. W wywiadzie, którego udzielił w grudniu 2023 roku, Braun zachęcał odbiorców do naśladowania jego wyczynu z gaśnicą. Nazwał też Chanukę „przejawem satanistycznej i rasistowskiej celebracji stanowiącej zagrożenie dla polskich katolików" i zagrożeniem, któremu „należy przeciwdziałać”.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Minister spraw wewnętrznych zapewnia, że osoby, które odpalały race podczas Marszu Niepodległości w Warszawie, będą za to ścigane. Wśród nich ma być jeden z liderów Konfederacji, Sławomir Mentzen.

„Osoby, które odpaliły race mimo zakazu, będą musiały liczyć się z tym, że dostaną grzywnę. Niektórzy robili to w sposób dość ostentacyjny. Mówię tutaj na przykład o panu pośle Mentzenie” – powiedział 12 listopada w „Faktach po Faktach” w TVN24 szef MSWiA Marcin Kierwiński.

Jak dodał, zabezpieczająca marsz policja skonfiskowała w sumie ponad 400 rac.

„Jeżeli ktoś szedł z racą, poruszał się po Warszawie, w związku z tym zakazem i został wylegitymowany, takie materiały zostały mu zabrane” – powiedział Kierwiński.

Oprócz rac, przy wylegitymowanych osobach znaleziono także około 120 granatów hukowych, kilka maczet i noży.

Jaki jest kontekst?

Aby ukarać Sławomira Mentzena grzywną, Sejm musi najpierw wyrazić zgodę na uchylenie mu immunitetu. Policja ma przygotować wniosek w tej sprawie.

Podczas Święta Niepodległości w Warszawie wojewoda mazowiecki wprowadził bezwzględny zakaz noszenia broni i używania pirotechniki podczas zgromadzeń.

Odbywający się już po raz 15. Marsz Niepodległości zgromadził według szacunków warszawskiego ratusza około 100 tys. osób. Wśród maszerujących byli także prezydent Karol Nawrocki, politycy Prawa i Sprawiedliwości oraz reporterzy OKO.press. Ich relację przeczytasz (i obejrzysz) tutaj.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Najdłuższy w historii Ameryki shutdown był spowodowany ciągłym odrzucaniem przez Senat prowizorycznego projektu budżetu Donald Trumpa na kolejny rok. Republikanie dotąd nie mieli wymaganych 60 głosów, by powiedzieć „tak”, a Demokraci nie chcieli zgodzić się na cięcia w tzw. Obamacare, czyli państwowym ubezpieczeniu zdrowotnym.

W nocy z 9 na 10 listopada Republikanie wreszcie dogadali się z częścią Demokratów i przyjęli porozumienie. Teraz podpisał je Donald Trump – to oznacza koniec shutdownu.

Porozumienie zakłada finansowanie rządu do końca stycznia, całoroczne finansowanie dla agencji rządowych i cofnięcie masowych zwolnień pracowników federalnych po 1 października. W grudniu odbędzie się też głosowanie nad dopłatami do obamacare, które wygasają z końcem roku. O te dopłaty walczyli Demokraci.

Jaki jest kontekst?

Shutdown, czyli „zamknięcie rządu”, oznacza, że Kongres odrzuca projekt budżetu. A to oznacza, że część administracji przestaje pracować. Oznacza to kryzys w wielu dziedzinach, związany z brakiem finansowania. Zanim shutdown się skończy, część pracowników zostaje zwolniona lub nie otrzymuje wynagrodzenia.

Ostatni shutdown trwał na przełomie 2018 i 2019 r. – 35 dni, także za administracji Trumpa. Wtedy kością niezgody był mur na granicy z Meksykiem. Każde takie wstrzymanie działalności rządu jest bardzo kosztowne – kończący się właśnie shutdown ma kosztować gospodarkę nawet 11 mld dolarów, jak oblicza Biuro Budżetowe Kongresu.

Mieszkanie w sąsiedztwie takich instalacji wiąże się z podwyższonym ryzykiem groźnych chorób, degradacji środowiska naturalnego i utrwala status quo utrudniające przeciwdziałanie kryzysowi klimatycznemu.

Co się wydarzyło?

Raport Amnesty International został opublikowany w czasie, gdy w brazylijskim mieście Belém rozpoczyna się kolejny szczyt klimatyczny ONZ, tzw. COP30. Szczyt ma podjąć próbę rozpisania mapy drogowej odejścia od paliw kopalnych, których spalanie zwiększa koncentrację gazów cieplarnianych w atmosferze, powodując wzrost temperatury. Od lat 1850-1900 średnia temperatura Ziemi wzrosła o ok. 1,5°C.

„Przemysł paliw kopalnych zagraża miliardom ludzi i nieodwracalnie zmienia system klimatyczny… Era paliw kopalnych musi się skończyć teraz” – powiedziała cytowana w komunikacie Agnès Callamard, sekretarz generalna Amnesty International.

W odległości do 5 km od jednej z instalacji wydobywczych bądź przetwórczych paliw kopalnych mieszka aż 2 mld ludzi, a więc ok. 25 proc. populacji globu. Około 463 mln osób mieszka w promieniu 1 km od takich miejsc – w tym 124 mln dzieci.

Ponad 3 500 nowych instalacji paliw kopalnych jest w fazie planowania lub budowy i może narazić kolejne 135 mln ludzi na emisje, spaliny i wycieki. Zamieszkiwanie w sąsiedztwie takich instalacji zwiększa ryzyko nowotworów, chorób serca, zaburzeń rozrodczych oraz przedwczesnej śmierci. Dochodzi również do degradacji środowiska – wody, gleby i powietrza – oraz niszczenia ekosystemów, które są kluczowe dla bioróżnorodności i pochłaniania dwutlenku węgla.

Nie tylko ludzie cierpią

Według raportu ok. 1/3 obszaru działalności firm zajmujących się wydobyciem i przetwórstwem węgla, ropy i gazu obejmuje co najmniej jeden „ekosystem krytyczny” – czyli ekosystemy mokradłowe, leśne lub rzeczne o wyjątkowym znaczeniu. Jedna szósta instalacji znajduje się na terytoriach rdzennych społeczności, które stanowią około 5 proc. populacji świata. Wiele z tych terenów jest silnie skażonych, a zarazem zamieszkują je społeczności ubogie, marginalizowane, często rdzenni mieszkańcy.

„Ekspansja przemysłu paliw kopalnych wiąże się również z przejmowaniem ziemi, grabieżą kultury, podziałami w społecznościach i utratą źródeł utrzymania, a także z przemocą, groźbami w sieci i procesami sądowymi – zarówno karnymi, jak i cywilnymi – przeciwko liderom społeczności, którzy pokojowo sprzeciwiają się budowie rurociągów, projektom wiertniczym i innym inwestycjom infrastrukturalnym” – pisze brytyjski „The Guardian” w omówieniu raportu.

Planowane są nowe wydobycia i zakłady przetwórcze

Pomimo deklaracji państw o odejściu od paliw kopalnych, raport wskazuje na rosnącą liczbę nowych projektów wydobywczych i przetwórczych. Chiny i Indie przodują w inwestycjach w instalacje węglowe; inwestycje w ropę i gaz są bardziej rozproszone terytorialnie.

Amnesty International zwraca uwagę, że przemysł paliw kopalnych nadal dostarcza około 80 proc. światowej energii pierwotnej i aktywnie wpływa na politykę klimatyczną, blokując reformy.

Według Międzynarodowej Agencji Energii, której raport na temat przyszłości wytwarzania energii ukazał się także dziś, choć popyt na węgiel osłabnie już pod koniec trwającej dekady, popyt na ropę i gaz będzie rósł nieprzerwanie do 2050 roku – o ile nie nastąpią zasadnicze zmiany na rzecz gospodarki nisko- lub zeroemisyjnej.

Przeczytaj także:

Przeczytaj także: