Największe frakcje PE apelują do Komisji Europejskiej: Nie akceptujcie polskiego KPO

Pod apelem do przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen podpisali się szefowi pięciu frakcji PE: Europejskiej Partii Ludowej, Socjalistów i Demokratów, Odnówmy Europę, Zielonych oraz Lewicy. W sumie reprezentują oni wyraźną większość eurodeputowanych: 545 na 750 osób.

„Domagamy się, aby Komisja, jako strażniczka traktatów, powstrzymała się od zatwierdzania polskiego Planu Odbudowy do czasu spełnienia przez polski rząd wszystkich warunków wynikających z rozporządzenia w sprawie odbudowy i odporności”

– piszą w liście z 15 listopada 2021.

Polski Krajowy Plan Odbudowy to dokument, w którym rząd PiS zarysował, jak zamierza wydać pieniądze z Funduszu Odbudowy UE. Wnioskował o 23,9 mld euro grantów i 12,1 mld tanich pożyczek na pomoc ze skutkami pandemii COVID-19.

Plany wysłały do Brukseli już prawie wszystkie państwa członkowskie (poza Holandią). Niemal każde z nich otrzymało też zielone światło od Komisji, a większość także pierwsze wypłaty. Wśród tej większości brakuje Polski. Bo choć rząd PiS przekazał KPO stosunkowo wcześnie (3 maja 2021), Komisja do dziś go nie zaakceptowała. Przyczyna zwłoki? Problemy z praworządnością.

Latem politycy PiS zapewniali, że KE zgodzi się na KPO jeszcze we wrześniu. Potem mowa była o „wczesnej jesieni”. Część z nich twierdziła, że będzie to raczej koniec 2021 roku. Ursula von der Leyen pod koniec października sugerowała natomiast, że Komisja zaakceptuje Plan pod warunkiem, że Polska zobowiąże się w nim do wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 lipca. Czyli zlikwidowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, reformy systemu dyscyplinarnego i przywrócenia sędziów odsuniętych od orzekania.

Europarlamentarzyści domagają się jednak, by Komisja nie wierzyła deklaracjom, a poczekała do rzeczywistego rozwiązania problemów z praworządnością.

„Nasze żądanie nie może być postrzegane jako karanie polskiego narodu, ale jako środek wspierający przywrócenie rządów prawa w Polsce w związku z dalszym pogarszaniem się sytuacji” – czytamy w piśmie.

Cios w fundament UE

Posłowie i posłanki PE podkreślają, że polski rząd po prostu nie wypełnia zobowiązań wynikających z unijnego prawa.

Zasady przygotowania KPO i podstawy jego akceptacji przez KE zostały wyszczególnione w rozporządzeniu. Aby dostać zielone światło, dany kraj musi wykazać, że ma solidne instytucje, które będą monitorować wydawanie pieniędzy z Funduszu i realizację tzw. kamieni milowych, czyli głównych celów polityki odbudowy Europy. Musi mieć także sprawny wymiar sprawiedliwości, by ścigać ew. przypadki nadużyć i korupcji.

Zdaniem eurodeputowanych Polska takich instytucji nie ma. W dodatku rząd PiS otwarcie podważa kluczową zasadę funkcjonowania UE, czyli pierwszeństwo prawa unijnego nad prawem krajowym. PE już mu nie ufa.

„Rządu, który neguje prymat prawa UE i narusza zasady praworządności, nie można uznać za godnego zaufania wypełniania zobowiązań i obowiązków wynikających z naszych instrumentów prawnych”

– podkreślają szefowie pięciu frakcji.

To pokłosie niedawnego wyroku Trybunału Konstytucyjnego pod wodzą Julii Przyłębskiej. W OKO.press pisaliśmy, że 7 października 2021 upolityczniony TK orzekł, że wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczące polskiego sądownictwa są sprzeczne z konstytucją. I jako takie w Polsce nie obowiązują.

Tym samym rękami TK rząd PiS próbował zabezpieczyć się przed sytuacją, w której TSUE wymusi na Polsce wycofanie się z sądowych „reform” Zbigniewa Ziobry. Dla Unii był to jednak policzek. Decyzja TK mogła bowiem otworzyć furtkę do apriorycznego ignorowania wyroków TSUE, uderzając w sam fundament jej funkcjonowania.

List eurodeputowanych to próba wywarcia nacisku na Komisję Europejską, by ta nie rezygnowała z argumentu, jaki daje jej KPO. W podobnym tonie apelowali do niej we wrześniu profesorowie prawa europejskiego z uniwersytetów w Londynie, Paryżu, Hadze i Madrycie. Tłumaczyli, że zgoda na polski KPO w obecnej sytuacji byłaby wręcz pogwałceniem obowiązków Komisji wynikających z prawa UE.

TSUE broni niezależności sędziów

„Polskie sądy wszystkich instancji pokazały, że nie są w stanie zagwarantować prawa do rzetelnego procesu sądowego przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą, co potwierdziły także Trybunał Sprawiedliwości i Europejski Trybunał Praw Człowieka” – podkreślają w liście szefowie frakcji w PE.

Rzeczywiście, kolejne orzeczenia potwierdzają, że Polska ma poważny problem z niezależnością sądownictwa:

• 15 lipca TSUE orzekł, że wprowadzony przez PiS system dyscyplinarny dla sędziów (w tym Izba Dyscyplinarna SN) jest sprzeczny z prawem UE;
• 16 listopada TSUE odpowiedział na pytanie prejudycjalne sędziów z Warszawy – stwierdził, że sytuacja, w której Zbigniew Ziobro jako minister sprawiedliwości i prokurator generalny w jednej osobie zarządza delegacjami sędziów do sądów karnych, jest sprzeczna z prawem UE, gdy kryteria delegacji nie są publicznie znane.

W Luksemburgu toczy się też sprawa skargi Komisji Europejskiej na tzw. ustawę kagańcową. To dlatego TSUE 14 lipca postanowił zastosować zabezpieczenie, w którym nakazał Polsce zamrożenie działania Izby Dyscyplinarnej w sprawach o uchylenie sędziom immunitetu. Rząd PiS od miesięcy obiecuje, że po prostu zlikwiduje Izbę Dyscyplinarną.

Projektu zapowiadanej „reformy” sądownictwa wciąż jednak nie pokazał, najpewniej w obawie przed antagonizowaniem Zbigniewa Ziobry, autora zmian w sądach i koalicjanta PiS. Partia Ziobry Solidarna Polska bezustannie komunikuje, że Polska nie może iść na żadne ustępstwa wobec Brukseli.

Za zwłokę w zamrożeniu Izby Dyscyplinarnej TSUE zarządził już wobec Polski finansową karę: 1 mln euro dziennie.

„Środki [tymczasowe – red.] Trybunału Sprawiedliwości można podsumować jako »przestrzegaj natychmiast lub płać«, wobec czego Komisja nie może zająć stanowiska »zobowiąż się do przestrzegania w przyszłości, a zapłacimy«” – tłumaczą eurodeputowani.

ETPCz wchodzi do gry

Jak zauważają szefowie frakcji w PE, głos w sprawie Polski kilkakrotnie zabrał ostatnio także Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. To sądowy organ Rady Europy, organizacji niezwiązanej z UE. ETPCz bada, jak państwa-sygnatariusze Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stosują się do jej przepisów.

W ostatnich orzeczeniach stwierdził jasno, że polskie „reformy” naruszają konwencję, a zwłaszcza prawo do sądu zapisane w art. 6. Krytykował m.in. wybór sędziów „dublerów” do TK oraz działalność Izby Dyscyplinarnej i Izby Kontroli Nadzwyczajniej i Spraw Publicznych SN. Na rozpatrzenie czeka kolejnych kilkadziesiąt skarg.

To dlatego Zbigniew Ziobro postanowił ponownie skorzystać z pomocy TK Przyłębskiej. W OKO.press pisaliśmy, że kieruje do Trybunału kolejne wnioski o uznanie sprzeczności z Konstytucją art. 6 EKPCz. Ostatni trafił do TK w poniedziałek 15 listopada 2021.

---