Nawrocki zawalczy o więcej dzieci. Z Młodzieżą Wszechpolską i Ordo Iuris

Prezydent Karol Nawrocki do nowopowołanej Rady ds. Rodziny i Demografii zaprosił m.in. działaczy fundacji dotowanych przez Fundusz Sprawiedliwości, córkę Macierewicza, przeciwników edukacji zdrowotnej. „Obawiam się, że merytorykę zastąpi ideologia” – prognozuje prof. Irena Kotowska.

Polaków ubywa. Dzieci rodzi się z roku na rok coraz mniej, a ujemny przyrost naturalny odnotowujemy dwunasty raz z rzędu. W 2024 roku w Polsce urodziło się zaledwie 252 tysiące dzieci. Najmniej od czasu zakończenia II wojny światowej.

Ze współczynnikiem dzietności na poziomie 1,099 efekt jest prosty do przewidzenia: odwrócona piramida wieku tylko się pogłębia, społeczeństwo się starzeje, obciąża system emerytalny, ochrony zdrowia. Działać trzeba.

Ale w Polsce każdy zrobić chce to po swojemu:

• Ministerstwo ds. Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej rok temu powołało Radę do spraw Polityki Rodzinnej i Demograficznej. To 18-osobowy zespół pracujący pod przewodnictwem prof. Agnieszki Chłoń-Domińczak, prorektorki Szkoły Głównej Handlowej. Na Radę składa się sześć profesorek, m.in. z PAN, UW czy UJ, dwie dyrektorki GUS-u, czterech samorządowców, troje kierowników Ośrodków Pomocy Społecznej, kierowniczka Ośrodka Adopcyjnego i dwoje dyrektorów departamentu z ministerstwa.
• Karol Nawrocki razem z żoną Martą 2 grudnia 2025 roku powołali własną Radę ds. Rodziny i Demografii. Nawroccy zapowiedzieli, że oczekują „konkretnych pomysłów przekładających się na konkretne projekty”, w tym projekty ustaw.

Po wzmożonej aktywności prezydenta i aż pięciu złożonych projektach w ciągu ostatniego 1,5 miesiąca można spodziewać się, że i na polu walki o wyższą dzietność będzie składał projekty ustaw.

Polska rodzina pod okiem Nawrockiego

Kto zasiądzie w prezydenckiej Radzie? Akty nominacji zostały już wręczone, nazwiska publiczne ogłoszone. OKO.press postanowiło je przeanalizować, by sprawdzić, jaki pomysł na wzrost dzietności ma Karol Nawrocki.

Rada liczy aż 24 osoby. W jej składzie znaleźliśmy jedną psycholożkę (Karolinę Appelt), dwóch demografów (prof. Piotra Szukalskiego z Uniwersytetu Łódzkiego oraz prof. Ewę Frątczak, emerytowaną demografkę z SGH), jedną ekonomistkę, prof. Elżbietę Mączyńską, oraz jednego socjologa – prof. Henryka Domańskiego z Polskiej Akademii Nauk, który przed rokiem zasłynął z krytyki prof. Barbary Engelking i odbieraniem jej polskości, za co PAN ukarała go naganą z wpisem do akt.

Lwia część Rady, czyli pozostałe 19 osób, to albo politycy PiS, albo osoby współpracujące ze Zjednoczoną Prawicą i czerpiące z tej relacji korzyści.

Nawrocki do Rady zaprosił bowiem:

• Konrada Bonisławskiego, byłego prezesa Młodzieży Wszechpolskiej i eksperta Centrum Myśli Gospodarczej, oraz prezesa tego Centrum Michała Ciesielskiego;
• Rafała Dorosińskiego, członka zarządu Ordo Iuris;
• Marka Grabowskiego, prezesa sondażowni Social Changes, która robi badania opinii publicznej m.in. dla portalu wpolityce.pl, a jednocześnie prezesa Fundacji Mamy i Taty, jednej z najbardziej prawicowych organizacji w kraju, która za rządów PiS realizowała milionowe kampanie medialne na zamówienie Ministra Sprawiedliwości o tym, że małżeństwo chroni przed przestępczością i przemocą. Fundacja była też dotowana przez ministerstwo kultury (za rządów PiS i Piotra Glińskiego) z Funduszu Patriotycznego, jest znana np. z homofobicznych przedsięwzięć, współpracy z Ordo Iuris przeciwko „Tęczowemu Piątkowi” czy protestom dotyczącym zajęć z edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej w szkołach;
• Szymona Grzelaka – dyrektora Fundacji Homo Homini im. Karola de Foucauld, której odnogą jest Instytut Profilaktyki Zintegrowanej. To na prowadzonych przez Instytut zajęciach dzieci usłyszały, że molestowane kobiety powinny prosić Boga o cud, i uczyły się, że wyzywający strój to prowokacja. Grzelak to też znany krytyk edukacji zdrowotnej i Konwencji Antyprzemocowej;
• Joannę Krupską – współzałożycielkę i prezeskę Związku Dużych Rodzin 3+ współpracującego z Ordo Iuris, przeciwniczkę Konwencji Antyprzemocowej czy opieki żłobkowej, którą uważa za „niesprzyjającą prawidłowemu rozwojowi psychospołecznemu dziecka”. Do Rady zaproszono też Marka Kośnego, który jest jednym z ekspertów ZDR „3+”;
• Michała Kota – powołanego przez PiS i odwołanego przez Donalda Tuska szefa Instytutu Pokolenia, który zajmuje się przygotowaniem badań, opinii i ekspertyz w zakresie demografii. Kot jest współautorem (razem z Bartoszem Marczukiem) mocno krytykowanej książki „Jak uniknąć demograficznej katastrofy”;
• Agatę Lupoměską – byłą dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku;
• Michała Michalskiego – prezesa Instytutu Wiedzy o Rodzinie i Społeczeństwie, który otrzymywał dofinansowania z Narodowego Instytutu Wolności za czasów Piotra Glińskiego i PiS. Michalski był też dyrektorem Centrum Badań nad Rodziną i Demografią w Collegium Intermarium, którą założyło Ordo Iuris, a Michalski nadzorował tam m.in. raport o kosztach rozpadu rodzin;
• Jarosława Przeperskiego – kierownika Centrum Badań nad Rodziną, które pod lupę wziął NIK, wskazując, że po otrzymaniu niemal 7-milionowej dotacji z Funduszu Sprawiedliwości wystąpił w oficjalnym filmie Kancelarii Premiera za rządu PiS i chwalił 500+ oraz wolne niedziele od handlu, jako projekty, które „w znakomity sposób wspierają właśnie rodziny w budowaniu poczucia stabilności, relacyjności i bezpieczeństwa”;
• Jarosława Szydłaka – lidera Katolickiego Centrum Kultury w Gdyni;
• Antoniego Szymańskiego – byłego senatora i współtwórcę Pomorskiej Inicjatywę Pro-life;
• Gertrudę Uścińską – byłą prezes ZUS, krytykowaną za wykorzystywanie Zakładu do promowania PiS-u, jak choćby wtedy, gdy chwilę przed wyborami ZUS wysłał do emerytów listy informujące o szerokim wsparciu państwa i rewaloryzacji emerytur. Pod listem, obok Uścińskiej, widniały podpisy premiera Mateusza Morawieckiego i ministry rodziny Marleny Maląg;
• Aleksandrę Wesołowską – prezeskę Fundacji Bank Mleka Kobiecego i córkę Antoniego Macierewicza.

Na tym nie koniec. Radę Nawrockiego Radę zasilają też politycy PiS, jak Dorota Bojemska, aktywistka rodzin wielodzietnych i była ministra rodziny w dwutygodniowym rządzie Mateusza Morawieckiego.

W OKO.press pisaliśmy o tym, że postulowała ona kary finansowe dla szkół, które bez pisemnej informacji dla rodziców przeprowadzą lekcje o płciowości. W Radzie zasiadają też Bartosz Marczuk – do 2018 roku wiceminister rodziny w rządzie PiS, który uważał, że program 500 plus może odwrócić demograficzne trendy, czy Elżbieta Rafalska, była ministra rodziny za czasów Zjednoczonej Prawicy.

Pracom Rady ma przewodniczyć Barbara Socha, była wiceministra Rodziny i Polityki Społecznej w rządzie PiS oraz pełnomocniczka rządu ds. polityki demograficznej, a dziś etatowa doradczyni prezydenta Nawrockiego. Socha – jak sama chwali się na stronie Kancelarii Prezydenckiej – aktywnie działa w Fundacji Mamy i Taty Marka Grabowskiego, który również w Radzie zasiada.

Po pierwsze: aborcja, in vitro i polityka prokobieca

„To nie grupa ekspertów. Tylko polityków” – mówi prof. Irena E. Kotowska, demografka, którą poprosiliśmy o analizę prezydenckiej rady ds. demografii.

Sama jest ekspertką rady ministerialnej. „To skład tym bardziej przygnębiający, że do pracy nad palącym problemem dotyczącym dzietności zaproszono akurat takich polityków, których działania do spadku dzietności się przyczyniły. Ja w tym kontekście wystawiam im ocenę negatywną” – mówi profesor Kotowska. I wskazuje, że mimo poprawy warunków życia wielu polskich rodzin, po 2021 roku wzrosło poczucie zagrożenia i braku zaufania do władz i decyzji rządowych.

Demografka wprost łączy zaostrzenie ustawy antyaborcyjnej za czasów PiS, wprowadzone w czasie pandemii koronawirusa i wzmożonego poczucia niepewności i zagrożenia, z brakiem bezpieczeństwa u kobiet. Dziś struktura wieku kobiet w tzw. wieku rozrodczym jest powyżej 30 lat. A wtedy wzrasta też ryzyko wystąpienia kłopotów z poczęciem i urodzeniem zdrowego dziecka. Kwestia prawa do aborcji i rzetelnej informacji o stanie zdrowia jest tu kluczowa – mówi prof. Kotowska.

W rozmowie z OKO.press demografka wskazuje też na niemądrą politykę finansową, w ramach której z jednej strony jesteśmy w czołówce państw, które wydają przeszło 20 procent na tzw. wydatki socjalne, a jednocześnie mamy jeden z najniższych wskaźników świadczeń pieniężnych uzależnionych od dochodów.

„Można więc się zastanawiać, czy pieniądze rzeczywiście trafiają do tych, którzy ich potrzebują. Tymczasem z danych GUS jasno wynika, że dolna granica, od której wypłacane są świadczenia, nie zmieniła się od 2018 roku. A przecież w ciągu siedmiu lat dynamika zarobków czy inflacja diametralnie zmieniły krajobraz naszych dochodów” – mówi profesor Kotowska.

Demografka zwraca także uwagę, że naszym poczuciem bezpieczeństwa mocno chwieje niepewna sytuacja na rynku mieszkaniowym, wysokie ceny najmu i wyśrubowane kwoty, jakie trzeba zapłacić za własne mieszkanie, problemy związane z antykoncepcją czy niedostateczne zadbanie o tych, którzy dzieci chcą mieć, ale nie mogą.

„Sukces rządowego programu in vitro pokazał, że są przestrzenie, w których pragnienie posiadania dziecka jest ogromne, ale państwo wcześniej tego nie dostrzegało bądź dostrzegać nie chciało” – mówi profesorka.

Po drugie: związki partnerskie i edukacja zdrowotna

Podobnie z edukacją zdrowotną w szkołach i histerią prawicy wokół tego przedmiotu. Prof. Kotowska w takich obowiązkowych zajęciach widzi szansę na edukację również w kontekście bycia rodzicem i wychowywania świadomych obywateli. Ale szansę tę, jak dotąd, zmarnowano.

Kotowska wskazuje jeszcze na jeden element dotyczący potencjalnego odkładania decyzji o dziecku, mianowicie: brak związków partnerskich.

Obiektywnym procesem jest rosnące znaczenie rodzin tworzonych nie na podstawie małżeństwa. To trend mocno widoczny w całej Europie, który w Polsce potwierdził choćby spis powszechny wskazujący, że prawie co dziesiąta rodzina z dziećmi to relacja niemałżeńska. Można przypuszczać, że gdyby para heteroseksualna mogła zawrzeć związek partnerski, czułaby się bezpieczniej i zdecydowała na dziecko. Tymczasem w dyskusji o związkach partnerskich par heteroseksualnych w ogóle się nie dostrzega – podnosi prof. Kotowska.

I dodaje: „Sporym problemem jest też sama definicja rodziny. Przecież w Polsce dzieci wychowują się w rodzinach tęczowych. Ale o tych prezydent w ogóle nie mówi. Nie mam wątpliwości, że w projektach proponowanych przez Radę Karola Nawrockiego pojawiać się będzie tylko jedna, ograniczona wizja rodziny definiowana przez jedno: warunek małżeństwa”.

Propozycja Nawrockiego i PiS: Małżeństwo i Religia

Demografka nie pozostawia suchej nitki na składzie Rady. I wskazuje, że z uwagi na zbyt małą liczbę ekspertów nie będzie tam miejsca na demograficzne niuanse i mechanizmy. „Zamiast tego będą kładli nacisk na uwarunkowania ideologiczno-kulturowe” – prognozuje Kotowska.

Zaproponowany przez Karola Nawrockiego skład rady sprzeciwia się in vitro, związkom partnerskim, tęczowym rodzinom. Nie chce aborcji i rzetelnej edukacji seksualnej. Zamiast tego wespół z rządem Prawa i Sprawiedliwości przez lata utrwalał jeden model rodziny – katolicki, w którym nie ma rozwodów i homoseksualizmu. Utrwalał, bowiem partia Jarosława Kaczyńskiego będąc u władzy, gorliwie dotowała niemal każdą z instytucji, z której pochodzą dzisiejsi prezydenccy eksperci.

„Książka Michała Kota i Bartosza Marczuka, która nie kryje się ze swoim ideologicznym, nacjonalistycznym wręcz podejściem, forsująca antyeuropejskie rekomendacje może być rodzajem przewodnika dla tej Rady. A to smutny sygnał, że katastrofa demograficzna zostanie upolityczniona i wykorzystana do celów wyborczych. Nie mam wątpliwości, że dyskusje te sprowadzą się do wzmocnienia roli małżeństwa i symboli religijnych” – wskazuje prof. Kotowska.

Profesor Iwona Chmura-Rutkowska z poznańskiego UAM również obawia się o kierunek działań prezydenckiej rady. „Nigdy nie skreślałam ludzi a priori, wręcz przeciwnie uważam, że różnorodność doświadczeń i spojrzeń to wartość. Ale nie da się zrobić nowoczesnej zmiany starymi zardzewiałymi narzędziami, bez rzetelnych aktualnych danych i bez udziału samych zainteresowanych – młodych kobiet i mężczyzn” – wskazuje socjolożka w swoim wpisie na Facebooku.

I powołuje się na opublikowany w listopadzie tego roku raport „Polska wymiera” przygotowany przez Fundację Mamy i Taty, której prezes, przypomnijmy, jest członkiem Rady. Członkinią fundacji i jej współtwórczynią jest z kolei Barbara Socha, przewodnicząca prezydenckiego składu. Prof. Chmura-Rutkowska wskazuje, że w raporcie „Polska wymiera” fundacja postuluje między innymi, by z jednej strony państwo zniosło pozwolenia budowlane dla domów jednorodzinnych, z drugiej – promowało wartości chrześcijańskie i uczyniło z nich klasyczny system wartości i moralności, promowało historię małżeństw zawieranych np. podczas Powstania Warszawskiego czy dotowało i wspierało organizacje działające na rzecz dzieci i młodzieży przy związkach wyznaniowych.

„Jest tam sporo sensownych tez i pomysłów, ale utytłanych w takim gęstym ideologiczno-religijnym sosie, że trudno mi to przecedzić. Nie ma w Raporcie uzasadniających rekomendacje badań, ewaluacji czy analiz – to po prostu zlepek pomysłów „po uważaniu”, w których czasem błyśnie racjonalna myśl” – pisze socjolożka.

Czytaj więcej w OKO.press: