Nobel z medycyny 2025, czyli o tym, jak układ odpornościowy nauczył się powściągliwości
Nie każda wojna kończy się zwycięstwem – czasem sukcesem jest zdolność do odwrotu. Tak działa nasz układ odpornościowy. Tegoroczny Nobel z medycyny honoruje odkrycie komórek, które każą mu się zatrzymać, zanim zniszczy samego siebie.
Na zdjęciu: Dr. Mary Brunkow po ogłoszeniu, że jest wśród trójki laureatów Nagrody Nobla z medycyny za 2025 r. Seattle, 7.10.2025 r. Foto David Ryder / Getty Images via AFP
Układ odpornościowy człowieka to system zaprojektowany do wojny, ale przetrwał dzięki zdolności do wstrzemięźliwości. Gdyby reagował na każdy bodziec z pełną mocą, organizm uległby autodestrukcji. Już na początku XX wieku Paul Ehrlich, jeden z twórców immunologii, nazwał ten paradoks „horror autotoxicus” – biologicznym lękiem przed samozniszczeniem.
Zrozumienie, jak odporność odróżnia „ja” od „nie-ja”, zajęło nauce cały wiek.
W tym roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny dostali Shimon Sakaguchi, Mary E. Brunkow i Freda Ramsdella. Ta trójka badaczy ujawniła kluczowy mechanizm tej równowagi: peryferyjną tolerancję immunologiczną (odpornościową) opartą na limfocytach T regulatorowych (Treg) i kontrolującym je genie FOXP3.
W tym roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny dostali Shimon Sakaguchi, Mary E. Brunkow i Freda Ramsdella. Ta trójka badaczy ujawniła kluczowy mechanizm tej równowagi: peryferyjną tolerancję immunologiczną (odpornościową) opartą na limfocytach T regulatorowych (Treg) i kontrolującym je genie FOXP3.
Ich odkrycia nie tylko wypełniły lukę w teorii odporności, lecz także stworzyły fundament pod nowe terapie: od chorób autoimmunologicznych po nowotwory i transplantologię.
Przeczytaj także:
Sto lat prób zrozumienia tolerancji
Historia immunologicznej samokontroli zaczyna się od obserwacji Raya Owena z 1945 roku: bliźnięta krowie, które dzieliły łożysko, nie odrzucały wzajemnych krwinek po urodzeniu. Wnioski z tego zjawiska rozwinął Frank Macfarlane Burnet, przewidując, że tolerancja musi być „wyuczona” w okresie embrionalnym, zanim układ odpornościowy dojrzeje.
Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, redaktor naukowy Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER). Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w papierowych wydaniach magazynów „Focus", „Wiedza i Życie" i „Świat Wiedzy". Obecnie publikuje teksty na Focus.pl.
Biolog, dziennikarz popularnonaukowy, redaktor naukowy Międzynarodowego Centrum Badań Oka (ICTER). Autor blisko 10 000 tekstów popularnonaukowych w portalu Interia, ponad 50 publikacji w papierowych wydaniach magazynów „Focus", „Wiedza i Życie" i „Świat Wiedzy". Obecnie publikuje teksty na Focus.pl.
Komentarze