Pan minister się zaplątał: definicja demokracji wg Szczerskiego uderza w Lecha Kaczyńskiego

W "Sygnałach Dnia" radiowej Jedynki Krzysztof Szczerski, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta, komentował protesty wyborcze rozpatrywane przez Sąd Najwyższy. Przy okazji pokusił się o podsumowanie wyborów:

Lech Kaczyński - najmniej demokratyczny prezydent?

W wyborach parlamentarnych 2019 frekwencja wyniosła 61,74 proc. To faktycznie najwięcej od 1989 roku. Jednak tylko jeśli chodzi o wybory parlamentarne.

Konkurowali wtedy ze sobą Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski. Wygrał kandydat SLD.

W październiku 2019 w komisjach wyborczych stawiło się 18 678 457 osób. W drugiej turze wyborów prezydenckich w 1995 roku zagłosowało więcej Polek i Polaków: 19 146 496.

Najniższa zaś frekwencja w wyborach prezydenckich w pierwszej turze była… w roku 2015, kiedy prezydentem został Andrzej Duda (48,96 proc.). W drugiej wyniosła 55,34 proc. Za to w drugiej turze najmniej osób zagłosowało w 2005 roku, gdy głową państwa został Lech Kaczyński (50,99 proc.). Wedle logiki Szczerskiego to najmniej demokratyczni prezydenci.

Najmniej „demokratyczny parlament”? 2005? A może 2015?

A co z wyborami parlamentarnymi? Właśnie cieszyliśmy się najwyższą frekwencją od 1989, a kiedy była najniższa?

Najmniej osób poszło zagłosować w 2005 roku - 40,6 proc. Wygrało wtedy... Prawo i Sprawiedliwość (26,99 proc. głosów, 155 mandatów). Czy według ministra Szczerskiego te wybory były "najmniej demokratyczne"?

Minister podaje jeszcze jeden warunek "demokratyczności" wyborów: "od lewa skrajnego do prawa skrajnego mamy posłów w parlamencie".

Trudno powiedzieć, kogo ma na myśli prezydencki minister, gdy mówi "skrajne lewo". Być może chodzi mu o posłanki i posłów partii Razem. W polskiej debacie publicznej faktycznie są oni często uznawani za skrajność, choć program Razem nie odbiega od standardów socjaldemokratycznych partii w Europie.

Z pewnością jednak w obecnym parlamencie mamy szeroką reprezentację sił politycznych. To odróżnia go od Sejmu poprzedniej kadencji. W 2015 roku do parlamentu nie dostało się żadne ugrupowanie lewicowe. Zjednoczona Lewica (m.in. SLD i Zieloni) dostała 7,55 proc. i nie przekroczyła progu dla koalicji. Również lewicowe Razem z 3,62 proc. głosów mogło liczyć tylko na państwową subwencję.

Między innymi te wyniki lewicy (a także podział głosów między PO i Nowoczesną oraz sama konstrukcja polskiego systemu wyborczego) spowodowały, że PiS dostał premię wyborczą: 37,6 proc. głosów przełożyło się na 51,1 proc. mandatów. W efekcie

Jest to zgodne z polskim prawem wyborczym, ale z demokratyczną reprezentacją społeczeństwa nie ma wiele wspólnego.

W Sejmie IX kadencji zasiądą reprezentanci wszystkich ugrupowań (a de facto koalicji), które stanęły w wyborcze szranki. Bez reprezentacji będzie tylko 1 proc. wyborców, którzy wzięli udział w głosowaniu! W tym sensie Szczerski ma rację: były to wybory demokratyczne.

OBWE: nieczysta gra partii rządzącej

Jednak frekwencja i reprezentacja to nie wszystko. Nie tylko one przesądzają o tym, czy wybory są demokratyczne, czy nie. W systemach autorytarnych udział obywateli w wyborach bywa niemal 100 procentowy, a mimo to nie uznajemy takich wyborów za demokratyczne.

Liczy się również to, czy przestrzegane są procedury oraz czy wszystkie startujące ugrupowania mają równe szanse, czy żadna grupa nie jest dyskryminowana w dostępie do czynnego lub biernego prawa wyborczego.

A pod tymi względami wybory parlamentarne 2019 nie wyglądają najlepiej.

Tuż po wyborach wstępny raport z misji w Polsce opublikowało Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) – instytucja należąca do OBWE. Główne wnioski:

• stronniczy przekaz mediów publicznych,
• zaangażowanie Kościoła w kampanię,
• retorykę nietolerancji i budowanie klimatu strachu,
• wykorzystywanie funkcji przez urzędników państwowych.

„Wybory były dobrze przygotowane, ale stronniczość mediów i retoryka oparta na nietolerancji obecne w kampanii były bardzo niepokojące. Choć wszyscy kandydaci mogli prowadzić kampanię bez przeszkód, wyżsi urzędnicy państwowi wykorzystywali wydarzenia finansowane z publicznych pieniędzy do kreowania kampanijnego przekazu. Prymat partii rządzącej w mediach publicznych jeszcze potęgował tę przewagę”.

Raport zwraca również uwagę na dwie grupy obywateli:

• „Oprócz kilku czołowych członkiń partii, kobiety nie cieszyły się znaczącą widocznością w kampanii, także w mediach”; Podczas gdy na listach do Sejmu spełniano prawnie określony warunek minimum 35 proc. reprezentacji każdej płci, w Senacie kobiety stanowiły tylko 16 proc. kandydatów. Pisaliśmy o tym w tekście "Kobiet w Sejmie tylko 28 proc.". W Państwowej Komisji Wyborczej nie ma żadnej kobiety – zauważa biuro.
• ograniczona dostępność głosowania korespondencyjnego niekorzystnie wpłynęła na dostępność procesu głosowania dla osób z niepełnosprawnościami.

Wnioski z raportu OBWE szczegółowo opisywaliśmy tutaj: