Prof. Safjan i jego komisja zreformują prawo cywilne. Jest też szefowa komisji ds. prawa rodzinnego

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar kończy kompletowanie 4 komisji kodyfikacyjnych, które mają przygotować kompleksową reformę wymiaru sprawiedliwości oraz prawa cywilnego, karnego i rodzinnego. Wcześniej powołał już dwie komisje.

Reformą prawa karnego zajmie się komisja na czele z sędzią SN, prof. Włodzimierzem Wróblem. Reformą wymiaru sprawiedliwości zajmie się komisja ustroju sądów powszechnych i prokuratury na czele z prof. Krystianem Markiewiczem. Jest on też prezesem stowarzyszenia sędziów Iustitia.

Teraz minister Bodnar powołał członków komisji kodyfikacyjnej prawa cywilnego, którą pokieruje były prezes TK i były sędzia TSUE, prof. Marek Safjan (na zdjęciu u góry). We wtorek 14 maja 2024 roku minister wręczył akty powołania członkom tej komisji.

Prof. Safjan miał wpływ na jej skład. Oprócz niego są tam naukowcy, adwokaci i 4 legalnych sędziów SN. To nie tylko autorytety prawne, ale też osoby, które w ostatnich latach angażowały się w obronę praworządności.

Również we wtorek 14 maja minister Bodnar powołał przewodniczącą ostatniej komisji kodyfikacyjnej – prawa rodzinnego. Została nią dr hab. Magdalena Szafranek z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Skład tej komisji będzie jeszcze kompletowany.

Szafranek z wykształcenia jest socjolożką i prawniczką. Jej badania dotyczą polityki społecznej, problematyki wspierania dziecka i rodziny w środowisku lokalnym oraz współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych na rzecz dobra najmłodszych. Jest także członkinią Zarządu Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce oraz Rady Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych i Sędziów Pokoju.

Minister Adam Bodnar reaktywuje komisje kodyfikacyjne, które w Polsce powołano przed II wojną światową i istniały jeszcze za rządu PO-PSL. Wtedy były to dwie komisje – prawa karnego i cywilnego. Rozwiązał je minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro. Nie były potrzebne, gdyż za czasów PiS rozwinął się system tzw. wrzutek legislacyjnych, czyli zgłaszanych przez posłów w ostatniej chwili projektów ustaw.

Było to celowe działanie, by projekty nie były konsultowane i by wcześniej nie mogli zapoznać się z nimi posłowie opozycyjni oraz obywatele. PiS przepychał projekty w Sejmie ekspresowo, często pod osłoną nocy i świąt.

Reaktywowane teraz dwie stare komisje i dwie nowopowołane – prawa rodzinnego oraz ustroju sądów i prokuratury – mają pomóc posprzątać po złym prawodawstwie uchwalanym przez PiS. Mają też pomóc uporządkować struktury wymiar sprawiedliwości oraz dostosować prawo do wyzwań cywilizacyjnych, postępu i prawa europejskiego. Mają też pomóc rozwiązać najważniejsze problemy, w tym zaległości w sądach i trwające latami procesy.

Komisja kodyfikacyjna ustroju sądów i prokuratury ma m.in. przygotować rozdział prokuratury od polityki, uregulować status neo-sędziów, a także opracować docelowy status KRS i kształt sądów powszechnych. Komisja ds. prawa rodzinnego ma przygotować projekty m.in. w sferze praw i ochrony dziecka, relacji między małżonkami oraz władzy rodzicielskiej.

Czym zajmie się komisja kodyfikacyjna prawa cywilnego

O niektórych z zadań komisji kodyfikacyjnej prawa cywilnego mówiono podczas uroczystości powołania jej członków. Minister sprawiedliwości Adam Bodnar wyjaśniał, że jednym z najważniejszych zadań tej komisji będzie ochrona praw konsumentów i małych firm w starciu z dużymi firmami. Przypominał o konieczności ochrony słabszych stron umowy.

Wspomniał też o likwidacji rozwiązań tymczasowych wprowadzonych do prawa przez ustawy antycovidowe (miały one przyspieszyć załatwianie spraw, ale często szybkość uderzała w prawa stron do procesu). Kolejne wyzwania to sztuczna inteligencja, prawa autorskie w internecie, czy odpowiedzialność lekarzy oraz dziennikarzy.

Minister Bodnar mówił, że dziś lekarze mają zbyt daleko idącą odpowiedzialność za wszystko. Chcą wprowadzenia systemu no fault, który da pacjentom możliwość zadośćuczynienia za błędy lekarskie, bez konieczności orzekania o winie lekarzy.

Z kolei w kontekście dziennikarzy Bodnar jest za zniesieniem odpowiedzialności karnej za słowo. Jednak w zamian musiałyby zostać wprowadzone ułatwienia w procesach cywilnych o ochronę dóbr osobistych. Mówił też o konieczności wdrożenia dyrektywy unijnej, która ukróci SLAPP-y, czyli pozwy, które tłumią krytykę publiczną.

Bodnar mówił też o zniesieniu instytucji ubezwłasnowolnienia. Zastąpi ją system wspierania w podejmowaniu decyzji dla osób wymagających wsparcia. Podkreślił, że rozwiązania prawne są już prawie gotowe. Minister mówił jeszcze o przeglądzie prawa handlowego pod kątem tego, czy wzmacnia rozwój przedsiębiorczości i gospodarki.

Z kolei prof. Marek Safjan mówił o konieczności europeizacji i konstytucjonalizacji prawa cywilnego. Podkreślał, że musi być ono dostosowane do naszych potrzeb, a komisja kodyfikacyjna ma rozwiązać konkretne problemy i dać rozwiązania. Mówił, że prawo musi być efektywne i zapewniać ochronę praw i wolności obywateli.

Jako priorytet prof. Safjan wymienił konieczność przyspieszenia postępowań sądowych i odblokowanie sądów z pozwów konsumenckich, których są dziesiątki tysięcy (to m.in. pozwy ws. kredytów frankowych).

Prof. Safjan podkreślał, że komisje kodyfikacyjne są ważne. To powrót do najlepszych tradycji tworzenia prawa w Polsce. I ta metoda jest najlepsza dla państwa i społeczeństwa, bo daje pewność prawa i spójność systemu prawnego.

Kto do komisji – sędziowie SN, naukowcy, adwokaci

Komisja kodyfikacyjna prawa cywilnego liczy 19 osób. Poza jej przewodniczącym prof. Markiem Safjanem, w jej skład wchodzą:

• 1. Prof. dr hab. Wojciech Jerzy Kocot, który jest zastępca przewodniczącego komisji. Jest kierownikiem Katedry Prawa Cywilnego Porównawczego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
• Prof. dr hab. Marcin Asłanowicz, dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS. Jest też adwokatem.
• Prof. dr hab. Ewa Bagińska, kierowniczka Katedry Prawa Cywilnego na Uniwersytecie Gdańskim oraz Kierowniczka Studium Podyplomowego Prawa Medycznego Uniwersytetu Gdańskiego.
• Dr hab. Marcin Dziurda, profesor uczelni w Katedrze Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego, radca prawny. W latach 2006-2012 Prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
• Prof. dr hab. Paweł Grzegorczyk, kierownik Zakładu Postępowania Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Legalny sędzia Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej.

• Prof. dr hab. Maciej Gutowski, profesor w Katedrze Prawa Cywilnego, Handlowego i Ubezpieczeniowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• Prof. dr hab. Piotr Machnikowski, kierownik Zakładu Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Marek Miller, wiceprezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.
• Prof. dr hab. Monika Namysłowska, kierowniczka Katedry Europejskiego Prawa Gospodarczego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Zastępczyni Przewodniczącego Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.
• Prof. dr hab. Konrad Osajda, kierownik Katedry Prawa Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiej Akademii Nauk.
• Prof. dr hab. Jerzy Pisuliński, dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest też kierownikiem Katedry Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dr hab. Marta Romańska, profesorka uczelni w Katedrze Postępowania Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Legalna sędzia Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej.
• Prof. dr hab. Ewa Rott-Pietrzyk, profesorka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, arbiterka.

• Prof. dr hab. Krystyna Szczepanowska-Kozłowska, kierowniczka Katedry Prawa Własności Intelektualnej i Dóbr Niematerialnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Jest też radczynią prawną.
• Maciej Ślusarek, adwokat.
• Dr hab. Roman Trzaskowski, legalny sędzia Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej.
• Profesor, dr hab. Karol Weitz, kierownik Katedry Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Legalny sędzia Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej.
• Prof. dr hab. Fryderyk Zoll, profesor w Katedrze Prawa Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w European Legal Studies Institute Uniwersytetu w Osnabrück.