Rosja idzie na rympał i zwołuje „referenda" na terenach okupowanych. Czy to oznacza eskalację?

• godz. 09:21

Wkroczenie na terytorium Rosji to przestępstwo, które pozwala na użycie wszystkich sił samoobrony – powiedział wiceprzewodniczący Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Dmitrij Miedwiediew, mówiąc o przeprowadzeniu referendów w Donbasie w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej. Miedwiediew zaznaczył, że zmiana władzy na Kremlu tego już nie odwróci: “Referenda w Donbasie całkowicie zmienią wektor rozwoju Rosji na dziesięciolecia, a transformacja geopolityczna na świecie stanie się nieodwracalna, po ich przeprowadzeniu żaden przyszły przywódca Rosji nie będzie w stanie cofnąć tych decyzji”.

• Godz. 09:21

Eksperci z administracji republik ŁRL i DRL rozpoczęli aktywne badanie kwestii przygotowania referendum - powiedział szef DRL Denis Puszylin. „Od wczorajszego wieczoru specjaliści z administracji głów, specjaliści z aparatu parlamentów rozpoczęli już bardzo aktywne badanie zagadnień”.

• Godz. 13:43

Referendum w sprawie przystąpienia do Rosji odbędzie się w DRL w dniach 23-27 września - poinformował Puszylin.

• Godz. 13:53

Ustawa o referendum w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej została przyjęta przez deputowanych Rady Ludowej DRL.

• Godz. 13:59

Głosowanie w referendum w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej w Donieckiej Republice Ludowej będzie mieszane, zgodnie z tekstem ustawy o referendum. DODAĆ: To znaczy, że przez większość czasu obywać się będzie poza lokalami wyborczymi. Na głosowanie w lokalu przewidziany jest jeden dzień, “żeby nie tworzyć masowego zgromadzenia ludzi"

• Godz. 14:08

Obywatele DRL, w tym ci spoza republiki, mają prawo do udziału w referendum - mówi Puszylin

• Godz. 14:18

Rada Ludowa Donieckiej Republiki Ludowej jednogłośnie przyjęła ustawę kryminalizującą próby udaremniania lub zniekształcania wyników referendum w sprawie przystąpienia do Federacji Rosyjskiej

• Godz. 15:15

Głosowanie elektroniczne w referendum nie odbędzie się [wbrew temu, co podali 1,5 godziny wcześniej], biorąc pod uwagę krótki czas przygotowań, byłoby to trudne – powiedział Puszylin. I dodał: „Będzie to kilkudniowe głosowanie, oparte na konieczności przestrzegania środków bezpieczeństwa dla naszych obywateli. Do tej pory zdecydowaliśmy się nie uciekać do głosowania elektronicznego, ze względu na krótki czas przygotowania, wyposażenie techniczne, byłoby to trudne dla nas”

• Godz. 15:18

Dla Donieckiej Republiki Ludowej (DRL) ważne jest, aby republika jak najszybciej przystąpiła do Federacji Rosyjskiej, powiedział Puszylin. „Proszę do prezydenta Władimira Putina , aby włączenie do Federacji Rosyjskiej nastąpiło jak najszybciej. To dla nas ważne” – powiedział Puszylin na antenie kanału Rossija 24.

• Godz. 15:23

Ustawa o referendum w sprawie wejścia Donieckiej Republiki Ludowej do Federacji Rosyjskiej jest zgodna z konstytucją republiki - powiedział Puszylin na nadzwyczajnym posiedzeniu plenarnym Rady Ludowej republiki.

Dodał, że w głosowaniu do referendum w DRL pojawi się pytanie "Czy popierasz wejście DRL do Rosji jako podmiotu Federacji Rosyjskiej?" Według niego sprawa ta została już przyjęta przez parlament i poparta przez posłów.

• Godz. 17:14

W Zaporożu "system mieszany" polega na tym, że władza odwiedzi mieszkańców z urną.

• Godz. 17:24

Centralna Komisja Wyborcza "Donieckiej Republiki Ludowej" jednogłośnie zatwierdziła formularze dokumentów wymaganych do referendum w sprawie wejścia Republiki do Federacji Rosyjskiej.

fragment rozmowy z gen. Stanisławem Koziejem opublikowanej w OKO.Press 18 września.

Gen. Stanisław Koziej: Możemy się zastanawiać nad przyszłymi ukraińskimi operacjami tylko pod tym warunkiem, że Rosja nie podejmie jakiejś radykalnej decyzji dla zmiany tej sytuacji. I dla wyrwania się z tego narożnika, do którego jest coraz bardziej zapędzana przez własne błędy i coraz bardziej się wzmagające aktywności ukraińskiej armii.

Witold Głowacki, OKO.press: Ma pan na myśli powszechną mobilizację lub tak zwane demonstracyjne uderzenie nuklearne?

Spodziewałbym się ze strony Rosji kroków o charakterze eskalacyjnym. Nie liczyłbym na to, na co liczy część analityków – że Rosjanie będą się starali za wszelką cenę przeczekać ten trudny okres jesienno-zimowy gromadząc jakieś tam odwody i dopiero wiosną przejdą do prób wznowienia swej ofensywy. Relatywnie mało prawdopodobne wydaje mi się także, to, by Rosja miała w tym okresie zacząć szukać jakiegoś porozumienia z Ukrainą. Znacznie bardziej prawdopodobne są opcje eskalacyjne. A to dlatego, że Putin wyznaje doktrynę eskalacyjnego modelu prowadzenia wojny.

Model ten polega na tym, że jeżeli masz jakieś kłopoty, to uciekasz z nich wyłącznie do przodu. Tak właśnie było do tej pory. Wojna według rosyjskich założeń rozpoczęła się jako operacja niskiej intensywności, która miała zakończyć się szybko i niemal bez realnej walki. Rosjanie mieli po prostu wjechać autostradami w Ukrainę. To się oczywiście kompletnie nie udało. Ale rosyjską reakcją było natychmiastowe eskalowanie konfliktu do poziomu wojny totalnej polegającej na atakowaniu wszystkiego, co się rusza oraz celów cywilnych i infrastrukturalnych na równi z wojskowymi. A kiedy i to nie zadziałało, bo główną siłą Ukrainy pozostawał narodowy opór, Rosja weszła na kolejny poziom eskalacji. I rozpoczęła wojnę zbrodniczą – z masowymi morderstwami, wywózkami i represjami wymierzonymi w ludność cywilną na podbitych i okupowanych terytoriach. Teraz też spodziewam się więc kolejnego kroku lub kroków Rosji właśnie w kierunku eskalacji konfliktu.

Jak ta eskalacja może wyglądać?

Pierwszym wariantem, który tu się nasuwa, może być otwarte włączenie Białorusi do wojny. Rzecz jasna Białoruś już w niej w sposób bierny uczestniczy udostępniając Rosji swoje terytorium, bazy wojskowe, przestrzeń powietrzną, a zapewne także siły specjalne. Sądzę jednak, że Putin ma na stole także i taką opcję, by wciągnąć Białoruś w pełnoskalową wojnę – przede wszystkim w celu przerwania łańcuchów dostaw sprzętu wojskowego i zaopatrzenia wiodących z Polski i Słowacji przez zachodnią Ukrainę. Zadaniem białoruskiej armii mogłoby więc być takie dywersyjne uderzenie w głąb zachodniej Ukrainy wzdłuż granicy z państwami NATO. Zarówno w celu osłabienia Ukrainy, jak i w celu podwyższenia poziomu ryzyka konfrontacji z NATO.

Bo musimy pamiętać, że to jest też jeden ze sposobów Putina na zaostrzanie tej wojny i zarazem powstrzymywanie zachodniej opinii publicznej przed angażowaniem się we wsparcie Ukrainy.

Drugi możliwy kierunek eskalacji to przekształcenie przez Kreml „operacji specjalnej” w operację wojenną czy wręcz wojnę obronną. Musiałoby się opierać o przekonanie jakoś Rosjan do przyjęcia zmiany tej dotychczasowej narracji, że Rosja prowadzi w Ukrainie operację specjalną na taką, że oto Rosja zmuszona jest prowadzić wojnę obronną .

„Wielką Wojnę Ojczyźnianą”?

Tak. Nową, drugą wojnę ojczyźnianą, czy putinowską wojnę ojczyźnianą. To by musiało oczywiście kosztować sporo wysiłku informacyjno-propagandowego. Ale jednym ze sposobów, który mógłby do tego Putinowi posłużyć, byłoby na przykład przeprowadzenie „referendów” na terenach okupowanych (nawet referendów częściowych, tylko na obecnie okupowanych częściach terytoriów obwodów donbaskich, chersońskiego i zaporoskiego, bez czekania z nimi na ostateczne zajęcia całych tych obwodów) – a następnie włączenie ich do Rosji. Wówczas wszelkie ataki na wojska rosyjskie na tych terenach byłyby traktowane jako ataki na terytorium Rosji. W związku z tym Putin mógłby Rosjanom powiedzieć: „Zwyciężyliśmy w tej operacji specjalnej, bo włączyliśmy te ziemie stare, nasze, ruskie do macierzy. Operacja specjalna się powiodła, właśnie taki był nasz cel. No ale teraz nas atakują, to musimy się bronić, prawda?”.

W związku z tym trzeba wprowadzić stan wojny, co z kolei pozwoliłoby Putinowi na dwa kolejne ruchy strategiczne. Pierwszym mogłoby być ogłoszenie powszechnej mobilizacji, czego w warunkach tej operacji specjalnej Putin nie chce, bo się boi niepokojów społecznych czy wręcz ogólnonarodowego oporu. No, ale gdyby to była nowa Wielka Wojna Ojczyźniana, to argumenty na rzecz tej powszechnej mobilizacji byłyby mocniejsze. I wtedy – po paru miesiącach – powiedzmy, że właśnie na wiosnę, mógłby zgromadzić na bazie tej mobilizacji jakieś nowe siły, które pozwoliłyby mu kontynuować wojnę agresywną w Ukrainie.

A ten drugi możliwy „ruch strategiczny” Putina po zamianie operacji specjalnej w Wielką Wojnę Ojczyźnianą na czym mógłby polegać?

Na tym, że w ramach tej wojny ojczyźnianej Putin mógłby powiedzieć Rosjanom: nadszedł ten moment, musimy użyć taktycznej broni atomowej. Musimy bronić swojego kraju i przystąpić do realizacji swojej doktryny tak zwanej „deeskalacji nuklearnej” – czyli zakończenia konfliktu konwencjonalnego przy pomocy taktycznej broni atomowej. Przypomnijmy, że najogólniej rzecz biorąc, ta doktryna zakłada, że w krytycznej sytuacji Rosja dokonuje ostrzegawczego uderzenia nuklearnego gdzieś w powietrzu, na morzu, czy na pustkowiu. Niekoniecznie po to, aby razić jakiekolwiek obiekty drugiej strony, ale po to, by dać jej jednoznaczny sygnał: jesteśmy na progu eskalacji – jedyne, co pozostało, to negocjacje pokojowe, ale to co już zdobyliśmy, zostaje przy nas. A gdyby to nie zadziałało, wówczas doktryna „deeskalacji nuklearnej” zakłada realne selektywne uderzenie nuklearne na jakiś wyłącznie wojskowy obiekt. Gdyby i to nie pokonało drugiej strony, nastąpiłyby uderzenia taktyczną bronią atomową już na ogólniejsze cele strategiczne.

Jeżeli Putin wszedłby na tę ścieżkę, byłoby jak go z niej sprowadzić?

To bardzo niebezpieczna doktryna, w stosunku do której Zachód nadal nie ma wypracowanej skutecznej odpowiedzi, jak reagować – i jak powstrzymywać Rosję przed próbą sięgnięcia do takiego szantażu. Bo przecież gdyby ta broń taktyczna została przez Rosję użyta, można się spodziewać, że w obliczu nuklearnej zagłady w Ukrainie wzięłyby górę jednak tendencje do kapitulacji. Dlatego właśnie obawiam się, że Putin ma jeszcze całkiem spore instrumentarium eskalacji. Powinniśmy spodziewać się wszystkiego, co najgorsze.

Co mógłby w takiej sytuacji zrobić Zachód?

Zachód naprawdę nadal nie ma dobrej odpowiedzi na rosyjską doktrynę użycia taktycznej broni atomowej. Przede wszystkim Rosja ma ogromną przewagę w tej broni. W Europie wygląda ona mniej więcej jak 10 do jednego: Rosjanie mają około 2000 różnych ładunków taktycznych małej mocy. A amerykańskich bomb atomowych, tak jak w jawnych źródłach można wyczytać, jest w Europie około 200, a nawet niektórzy mówią, że w odpowiedniej gotowości jedynie około 100. No więc jest to ogromna przewaga, która komplikuje możliwości jakiejś realnej odpowiedzi Zachodu na taką ewentualność. Pamiętajmy też, że w sytuacji wojny ukraińskiej dodatkową i może jeszcze ważniejszą komplikacją jest to, że Ukraina nie jest w NATO. I że taki atak nuklearny na Ukrainę nie byłby równoznaczny z atakiem nuklearnym na państwo NATO. To z kolei bardzo utrudniłoby podjęcie przez NATO kolektywnej decyzji (podejmowanej przecież na zasadzie konsensusu) o jakiejś adekwatnej odpowiedzi. Tymczasem takiej odpowiedzi brakuje nawet w sferze deklaratywnej. Na wielokrotne nuklearne pogróżki Putina nie padła dotąd ze strony NATO odpowiedź w rodzaju „my też mamy broń atomową”. Nie padło też zapewnienie o odwecie w postaci wprowadzenia totalnych sankcji tym razem obejmujących już wszystkie relacje gospodarcze czy zerwania wszelkich kontaktów międzynarodowych z Rosją, czy też zmasowanego wsparcia wojskowego Ukrainy. To może Putina ośmielać.

Widzi pan jakiś sposób na zmianę tego stanu rzeczy?

Wydaje mi się, że pewną metodą mogłoby być sięgnięcie po memorandum budapesztańskie, w którym potęgi atomowe – w tym oprócz Rosji Stany Zjednoczone i Wielka Brytania – zagwarantowały Ukrainie bezpieczeństwo w zamian za zrzeczenie się broni nuklearnej, która została w tym kraju jako spadek po ZSRR. Przypomnienie Putinowi o tym akcie prawnym i zdecydowanej deklaracji dotrzymania zawartych w nim gwarancji w wypadku sięgnięcia po doktrynę „nuklearnej deeskalacji” mogłoby być tym przysłowiowym kubłem zimnej wody.