Senat przyjął ustawę o zawieszeniu prawa do azylu. Mimo miażdżącej opinii prawników Sejmu i Senatu

Senat przyjął 13 marca 2025 ustawę, która pozwala rządowi w trybie rozporządzenia zawiesić prawo do składania wniosków o ochronę międzynarodową. Za było 72 senatorów, 10 było przeciw, nikt się nie wstrzymał. Nieobecnych było 18 osób.

• Za ustawą był cały klub KO (z którego 7 osób nie głosowało w ogóle);
• z PiSu jedna osoba była przeciw (Krzysztof Bieńkowski);
• Trzecia Droga: za 8 osób, przeciw 2 (Maciej Żywno i Piotr Masłowski);
• Lewica: za była jedna osoba (Piotr Woźniak), przeciw 7 osób (Magdalena Biejat, Marcin Karpiński, Stanisław Pawlak, Waldemar Witkowski, Anna Górska, Wojciech Konieczny, Małgorzata Sekuła-Szmajdzińska).

Niezgodna z konstytucją i prawem międzynarodowym

Jeszcze 11 i 12 marca organizacje pozarządowe i humanitarne oraz Rzecznik Praw Dziecka próbowali przekonać senatorów do odrzucenia ustawy. 11 marca bardzo krytyczną analizę prawną przedstawiła prawniczka z Biura Legislacyjnego Senatu. Zakończyła swoją wypowiedź stwierdzeniem, że ustawy nie da się poprawić i nie powinna zostać przyjęta. Na te zarzuty odpowiadał dyrektor Departamentu Spraw Międzynarodowych i Migracji Paweł Dąbrowski, przekonując, że ustawa nie łamie przepisów. Przed samym głosowaniem w Senacie swoje argumenty przedstawiał też minister Maciej Duszczyk. Odpowiadał także na pytania senatorów i senatorek.

Przeciwko ustawie podczas debaty w Senacie wypowiedziała się marszałkini Magdalena Biejat i marszałek Maciej Żywno. Biejat nazwała ustawę „legalizacją bezprawia”.

Marszałkini Magdalena Biejat zorganizowała 12 marca konferencję z organizacjami humanitarnymi. Odbyła się także konferencja Amnesty International i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Pisaliśmy o tym tutaj:

Co jest w ustawie?

Ustawa wprowadza do porządku prawnego nowy termin „instrumentalizacja migracji” i zmienia art. 33 Ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pozwalając na czasowe terytorialne zawieszenie prawa do ubiegania się o ochronę międzynarodową. Przyjęcie ustawy nie oznacza automatycznego zawieszenia prawa do azylu – ustawa daje możliwość ogłoszenia zawieszenia za pomocą rozporządzenia MSWiA.

„1. Prawo złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej może zostać czasowo ograniczone w przypadku gdy:

1) ma miejsce instrumentalizacja oraz

2) działania podejmowane w ramach instrumentalizacji stanowią poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa oraz

3) wprowadzenie czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest niezbędne dla wyeliminowania zagrożeń, o których mowa w pkt 2, a inne środki nie są wystarczające do ich wyeliminowania".

Ograniczenie może wprowadzić Rada Ministrów na wniosek szefa MSWiA „uwzględniając potrzebę zapobieżenia destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Rzeczypospolitej Polskiej oraz mając na celu możliwie jak najmniejsze ograniczenie praw cudzoziemców zamierzających ubiegać się o udzielenie ochrony międzynarodowej”.

Rozporządzenie określi obszar obowiązywania ograniczenia oraz czas (nie dłużej niż 60 dni). Po tym czasie zawieszenie można przedłużyć, ale za zgodą Sejmu. Ustawa wymienia grupy wrażliwe, od których wniosek o ochronę przyjąć trzeba bez względu na rozporządzenie. To:

• nieletni;
• kobiety w ciąży;
• osoby, które mogą wymagać specjalnego traktowania w szczególności ze względu na swój wiek lub stan zdrowia;
• osoby, wobec których zachodzą okoliczności, które w ocenie organu Straży Granicznej jednoznacznie świadczą o zagrożeniu rzeczywistym ryzykiem doznania poważnej krzywdy w państwie, z którego przybyły bezpośrednio na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• obywatele państwa stosującego instrumentalizację, z którego terytorium cudzoziemcy przybywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Szczegółowo projekt opisywaliśmy tutaj:

Skąd się wzięła ustawa?

Zawieszenie prawa do azylu zapowiedział w październiku 2024 roku Donald Tusk. Sprawa stała się głośna i wywołała protesty prawników, organizacji pozarządowych i humanitarnych. Swoje opinie przedstawiły m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Lekarze Bez Granic, UNHCR, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy Michael O'Flaherty, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. Krytyczne uwagi przedstawiło Biuro Legislacyjne Sejmu i Senatu. Mimo to ustawa przeszła przez Senat.