Komisja Europejska nie dała się nabrać. Zaskoczyła tym Beatę Szydło

Opozycja zarzucała władzy, że ta wprowadza mechanizmy prawne pozwalające paraliżować Trybunał. Każdy nowy przepis można zastosować w celach „obstrukcyjnych”, tj. paraliżowania działania TK w przypadku złej woli władzy wykonawczej (rządu) lub ustawodawczej (Sejmu). O „furtkach do paraliżu” pisaliśmy do znudzenia: tu, tu, tu i tu.

Walka o Trybunał przypomina trochę grę „walnij kreta” (zobacz!), w której trzeba cały czas zachować czujność i szybkość reakcji, bo nie wiadomo, z której dziury wyskoczy kret. A tak nie powinno działać prawo.

PiS faktycznie wyszedł naprzeciw części postulatów Komisji Weneckiej:

• odszedł od przepisu, by decyzje w TK zapadały większością 2/3 głosów (a nie zwykłą większością jak stanowi Konstytucja);
• zrezygnował z bezwzględnej zasady, że o rozpatrywaniu skarg decyduje kolejność - w szczególnie istotnych sprawach prezes Trybunału może wybrać sprawę priorytetową.

Nowa ustawa dalej nie spełnia jednak dwóch podstawowych rekomendacji Komisji Weneckiej:

• uznania wyroku TK z 9 marca. Trybunał uznał wtedy za niekonstytucyjną pierwszą nowelizację ustawy o TK autorstwa PiS z grudnia 2015 r. Nowa ustawa uznaje w końcu za legalne inne orzeczenia TK wydane w trakcie wywołanego przez PiS „kryzysu konstytucyjnego”, ale z wyłączeniem tego najważniejszego wyroku
• uznania trzech sędziów legalnie wybranych w październiku 2015 r. przez Sejm poprzedniej kadencji.

PiS odrzuciło też popierany przez opozycję postulat Komisji Weneckiej, by kandydatów do TK mogły zgłaszać środowiska akademickie i sądownicze, a nie wyłącznie parlament. Przepis miał służyć przynajmniej częściowemu odpolitycznieniu składu sędziowskiego.

Trzecia już ustawa PiS o Trybunale dodaje nowe sposoby kontroli TK przez władze wykonawczą i ustawodawczą (mówił o nich m. in. Rzecznik Praw Obywatelskich):

• wzmocnia rolę prokuratora generalnego (czyli obecnie także ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro), który nie pojawiając się na rozprawach może paraliżować prace TK,
• wprowadza możliwość odroczenia, praktycznie w nieskończoność, sprawy na wniosek co najmniej czterech sędziów. (np. nominatów obecnej większości sejmowej).

W tym samym wywiadzie Beata Szydło stwierdziła, że Komisja Europejska z inicjatywy przewodniczącego Timmermansa wydała opinię o nowej ustawie o TK przedwcześnie - zanim zakończył się proces legislacyjny.

„Oko” nie dotarło do żadnego źródła, które mogło by potwierdzić, że opinia wydana została szybciej z powodu nacisków Timmermansa. Podejrzewamy, że premier Szydło również do takich informacji nie miała dostępu. Pod opinią widnieje podpis unijnego polityka, ale to zrozumiałe, skoro jest on wiceprzewodniczącym KE.

KE opublikowała opinię 27 lipca 2016, czyli trzy dni przed podpisaniem ustawy przez prezydenta Dudę, czyli formalnie zanim zamknięty został proces legislacyjny. Jednak w praktyce wszelkie merytoryczne prace nad ustawą zakończyły się 22 lipca 2016, kiedy Sejm ją zatwierdził po po. Od tego czasu nie było już szans na żadne poprawki. Możliwe byłoby to tylko w przypadku, gdyby prezydent Duda skierowałby ją do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny, lub ją zawetował - wtedy wróciłaby do Parlamentu. Teoretycznie było to możliwe, ale dotychczasowe postępowanie prezydenta Dudy uzasadniała przypuszczenie, że także tym razem prezydent ustawę podpisze. I tak pewnie uznała Komisja, która nie chciała zwlekać z reakcją (o „prezydencie notariuszu” czytaj w naszej analizie).