Twórca kodeksu etyki dla izraelskiej armii: gdy widzę filmy z Gazy, jestem przerażony

Z prof. Asą Kaszerem, izraelskim etykiem, profesorem filozofii Uniwersytetu w Tel Awiwie, głównym twórcą Kodeksu Etycznego izraelskiej armii i jednym z najzagorzalszych przeciwników rządu Benjamina Netanjahu, rozmawiamy o wątpliwej etyce wojny w Gazie, doniesieniach o zbrodniach wojennych popełnianych przez IDF, pojęciu zemsty, stanie moralności w izraelskim społeczeństwie i dylemacie odmowy obowiązkowej służby wojskowej.

Kacper Max Lubiewski: Praktycznie od początku wojny w Gazie słyszymy o zarzutach zbrodni wojennych popełnianych przez izraelskie wojsko na palestyńskiej ludności cywilnej. Wielu naszych czytelników i czytelniczek zdziwi się pewnie, słysząc, że IDF ma jakikolwiek Kodeks Etyczny — czym on jest i jak powstał?

Prof. Asa Kaszer: Prace nad Kodeksem rozpoczęły się we wczesnych latach 90., a powód jego powstania był dosyć prozaiczny – Izrael po prostu dojrzewał jako państwo i różne jego instytucje, jak policja czy służby specjalne, opracowywały swoją tożsamość i standaryzowały swoją kulturę; nie inaczej było z IDF-em. Kodeks powstał we współpracy między środowiskiem akademickim i wojskowym i na pierwszy rzut oka wygląda podobnie do kodeksów Stanów Zjednoczonych, Kanady czy Australii.

Różnice są dwie – po pierwsze, izraelski kodeks etyczny wprost wartością nazywa ludzkie życie i jego ochronę; ludzie życie rozumiane jest szeroko, bo jako wartość daną samym żołnierzom, obywatelom Izraela oraz ludności cywilnej terytorium, na którym toczą się działania wojenne.

Różnice są dwie – po pierwsze, izraelski kodeks etyczny wprost wartością nazywa ludzkie życie i jego ochronę; ludzie życie rozumiane jest szeroko, bo jako wartość daną samym żołnierzom, obywatelom Izraela oraz ludności cywilnej terytorium, na którym toczą się działania wojenne.

Drugą podstawową wartością jest ograniczenie siły (po hebrajsku nazwane czystością broni), które zakłada wstrzemięźliwe użycie broni – żołnierze powinni używać siły tylko, gdy wymaga tego misja, a nie dlatego, że po prostu mogą.

Krytycy oskarżają Izrael o ignorowanie właśnie tych dwóch wartości podczas obecnej wojny w Gazie.

Ciężko nie przyznać racji przynajmniej niektórym z nich. Oprócz wartości nasz zespół opracował też listę 34 norm, które determinowały, jak wartości IDF-u powinny być rozumiane i implementowane, ale podczas Drugiej Intifady wszystkie je wykreślono oraz zastąpiono dyrektywami i zasadami, które w dużej części są tajne, więc nie można ich całościowo analizować.