Ursula von der Leyen w Warszawie. Twarda deklaracja: „Najpierw kamienie milowe, później pieniądze”

„Pierwsza wypłata będzie możliwa w momencie, kiedy nowe prawo dotyczące spraw dyscyplinarnych sędziów zostanie wdrożone i będzie się odnosić do wszystkich wymagań” - to jedno z najważniejszych zdań, jakie przewodnicząca Komisji Europejskiej wypowiedziała 2 czerwca 2022 w Warszawie.

Stojąc obok prezydenta Andrzeja Dudy i premiera Mateusza Morawieckiego, Ursula von der Leyen oficjalnie ogłosiła, że Komisja zaakceptowała polski Krajowy Plan Odbudowy.

„Dodatkowo Polska do końca 2023 roku musi wykazać, że wszyscy sędziowie niezgodnie z prawem odsunięci od orzekania, zostaną przywróceni na stanowiska. Będzie to oznaczać postęp, ale nie oznacza to końca drogi, jeżeli chodzi o praworządność w Polsce” – powiedziała von der Leyen.

Zatwierdzenie polskiego KPO to pierwszy krok, by odblokować ok. 36 miliardów euro w grantach i pożyczkach z Europejskiego Funduszu Odbudowy. Pieniądze mają zostać przeznaczone m.in. na transformację energetyczną i cyfrową. Jednak do wypłat droga jeszcze daleka.

Jak będą wyglądały dalsze kroki i co w sensie formalnym oznacza decyzja Komisji, opisywaliśmy tutaj:

Komisja chce zobaczyć gotową ustawę

Von der Leyen przypomniała trzy warunki, które stawia Polsce Komisja Europejska i wyraźnie zaznaczyła: „Muszą być wypełnione, zanim jakiekolwiek wypłaty zostaną dokonane”.

Pytanie, co to znaczy, że warunki zostaną wypełnione. Politycy obozu władzy twierdzą, że spełnia je tzw. ustawa prezydencka przegłosowana w Sejmie (z poprawkami osłabiającymi jej założenia) i zaakceptowana w Senacie (z poprawkami, które realnie zmieniają system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów). Teraz nowe prawo wróci do Sejmu, politycy obozu władzy dają do zrozumienia, że poprawki Senatu zostaną odrzucone.

Środowiska sędziowskie i większość opozycji uważa, że ustawa w wersji sejmowej tylko markuje wykonanie „kamieni milowych”.

Podczas konferencji prasowej padło pytanie, czy ustawa Andrzeja Dudy spełnia wymagania Komisji. Von der Leyen wyraziła wdzięczność, że Andrzej Duda - jak powiedziała - „przewidział te kamienie milowe”. Dodała jednak, że trwa proces legislacyjny, a Komisja nie ocenia zmian prawnych na etapie prac parlamentarnych. Zaznaczyła, że najważniejsze jest to, żeby odpowiednie przepisy prawne zostały podpisane przez prezydenta i wdrożone przez władzę wykonawczą: „To będzie dowód na to, że kamienie milowe są rzeczywiście realizowane” - powiedziała.

„Częścią naszego porozumienia jest to, że najpierw kamienie milowe, a dopiero później wypłata środków” - stwierdziła Ursula von der Leyen.

Morawiecki: Opozycja przekonała urzędników z Brukseli

Wypowiedź Mateusza Morawieckiego podczas konferencji z von der Leyen była najwyraźniej skierowana do twardego elektoratu PiS. Premier przekonywał, że nic się nie stało - po prostu polski rząd sam z siebie postanowił poprawić ustawy sądowe, które wcześniej przyjął, a łamanie praworządności w Polsce to pomówienia ze strony opozycji.

„Chcemy silnej Unii, która jednocześnie szanuje prawa suwerennych państw. Dlatego rozpoczęliśmy proces reformy wymiaru sprawiedliwości już kilka lat temu i na tym tle doszło niepotrzebnie moim zdaniem do kilku zdarzeń, kilku kolizji w minionych latach” - mówił Morawiecki.

Stojąc obok Ursuli von der Leyen polski premier de facto zarzucił jej, że została zmanipulowana przez polską opozycję:

„Wszyscy państwo, drodzy rodacy, możecie sobie wyobrazić, że w ferworze walki politycznej jedna strona przedstawia wszystko w innych barwach i tak się stało z naszą szanowną opozycją, że potrafili przekonać niektórych urzędników w Brukseli, że dochodzi tutaj do łamania praworządności. Oczywiście z mojej perspektywy sytuacja jest zupełnie inna i sądzę, że wielu Polaków podziela moją perspektywę”.

Von der Leyen nie zareagowała. Można przypuszczać, że spodziewała się tego rodzaju wycieczek ze strony polskiego premiera, a jego słowa będą pomijalnym kosztem, jeśli zmiany zostaną wprowadzone w takim kształcie, jakiego chce Komisja.

Morawiecki próbował umniejszać znaczenie wymagań nie tylko ze strony Komisji, ale również europejskich sądów. Powiedział, że już w październiku jego rząd przystąpił do reformy, która zakładała likwidację Izby Dyscyplinarnej, „ponieważ nie spełniła ona naszych oczekiwań”. Kontynuował: „W międzyczasie pojawiły się wyroki TSUE, które odnosiły się do wydarzeń z przeszłości, m.in. takich, jak kwestionowanie statusu sędziego przez innych sędziów”.

Na koniec Morawiecki stwierdził: „Tu muszę powiedzieć jasno: my na pewno nie dopuścimy do anarchii w systemie wymiaru sprawiedliwości, ponieważ do suwerennej decyzji każdego państwa członkowskiego należy to, żeby system działał jak najlepiej, a w naszym interesie jest to, żeby wszyscy sędziowie byli maksymalnie niezależni, niezawiśli, bezstronni i i te uzgodnienia właśnie tego również dotyczą”.

Wątek "anarchii" to klasyczny propagandowy argument obozu władzy wobec osób krytykujących zmiany PiS w sądownictwie. Pojawił się już w 2019 roku, kiedy sędzia Paweł Juszczyszyn, wykonując wyrok TSUE, zwrócił się o listy poparcia kandydatów do nowej Krajowej Rady Sądownictwa.

Sędziowie: Komisjo, nie zapominaj o KRS

Trwa spór o polityczne znaczenie akceptacji KPO.

Tego samego dnia, gdy Komisja akceptowała KPO, Senat pracował nad poprawkami tzw. prezydenckiej ustawy o Sądzie Najwyższym, która między innymi likwiduje Izbę Dyscyplinarną. Za ustawą wraz z poprawkami opozycji zagłosowali nawet posłowie PiS.

Politycy obozu rządzącego zgodnie z przewidywaniami ogłosili sukces. Rzecznik rządu Piotr Muller powiedział w czwartek: „Uważamy, że ustawa, która właśnie wychodzi z Senatu, spełnia warunki zawarte w KPO. Oczywiście są w Polsce i są w UE radykałowie, którym zależy na tym, by wywrócić każdy kompromis".

W przededniu wizyty w Polsce Ursuli von der Leyen czołowe organizacje sędziowskie i prawnicze zaapelowały do niej o ratowanie wolnych sądów. Alarmują, że zapowiadany kompromis Brukseli z władzą PiS nie rozwiążę problemu praworządności, bo nadal działa polityczna KRS.