„Walka trwa”. Jak rządowa propaganda TVP milczała o Odrze

Informacji: zero

– tak brzmi pierwszy artykuł Ustawy o radiofonii i telewizji, na podstawie której TVP prowadzi swoją działalność. Dodatkowy zapis zawiera artykuł 21: programy publicznej telewizji powinny „rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń i zjawisk w kraju i za granicą”.

Czy w głównym wydaniu „Wiadomości” Telewizja Polska podawała informacje na temat sytuacji na Odrze?

Lipiec: nic.

1 sierpnia: nic.

2 sierpnia: nic.

3 sierpnia: nic.

4 sierpnia: nic.

5 sierpnia: nic.

6 sierpnia: nic.

7 sierpnia: nic.

8 sierpnia: nic.

9 sierpnia: nic.

10 sierpnia: nic.

TVP wiedziała

O ogromnej liczbie śniętych ryb wyławianych z Odry najpierw informowali w mediach społecznościowych wędkarze. Na początku sierpnia temat zaczął się pojawiać w lokalnych mediach. Jako pierwsza w mediach ogólnopolskich napisała o tym w OKO.press Katarzyna Kojzar 4 sierpnia.

Telewizja Polska wiedziała, co się dzieje. I to z własnych, wewnętrznych źródeł. Twórcy „Wiadomości” czytają i oglądają inne media, ale przede wszystkim Telewizja Polska ma oddziały lokalne. I - o ironio! - to lokalna TVP była jednym z pierwszych mediów, które informowały o katastrofie.

Już 1 sierpnia reporterka TVP3 Justyna Bortnik przygotowała materiał „Katastrofa ekologiczna na Odrze w Oławie”. Pada tam między innymi zdanie:

Przez kolejnych 10 dni nic z tego materiału nie trafiło do głównego serwisu TVP.

Jeśli nie o Odrze, to o czym?

3 sierpnia „Wiadomości” tropią, czy Donald Tusk obchodził rocznicę wybuchu powstania warszawskiego.

4 sierpnia Tusk znowu jest bohaterem „Wiadomości”, tym razem jest „bezradny wobec problemów Polaków”. To tego dnia próbki pobrane z Odry miały wykazać (wedle oficjalnych informacji Wód Polskich), że woda zawiera toksyczne substancje. Widzowie się o tym nie dowiedzieli. „Wiadomości” zdążyły jednak opowiedzieć o obniżce cen paliw oraz o tym, że opozycja rzekomo broni przestępców, bo Senat odrzucił część przepisów nowelizacji kodeksu karnego.

Zanieczyszczenia zbliżają się do Wrocławia.

5 sierpnia „Wiadomości” dalej zajmują się kodeksem karnym, a minister sprawiedliwości i prokurator generalny Zbigniew Ziobro jest nawet gościem Wiadomości. Prowadząca Danuta Holecka pytania o Odrę nie zadaje. A właściwie mogłaby: Wody Polskie już wtedy twierdzą, że sprawą zajmuje się policja, wędkarze piszą o „bombie ekologicznej”.

Tego dnia „Wiadomości” znalazły za to czas na fascynującą i z pewnością frapującą miliony widzów informację, że Krzysztof Czabański został ponownie wybrany Przewodniczącym Rady Mediów Narodowych.

W sobotę 6 sierpnia nad ranem w Chorwacji dochodzi do wypadku autokaru z polskimi pielgrzymami. Przez kilka najbliższych dni będzie to najważniejszy temat nie tylko dla „Wiadomości”, ale dla całego kanału TVP info. Łączenia z żywo z Zagrzebiem, relacje minuta po minucie. Samolot z rannymi właśnie wystartował, właśnie leci, zaraz wyląduje, już ląduje, wylądował. Rozmowy z rodzinami, wizyty w szpitalu, wywiad z psychologiem transportu. Zaangażowanych kilkoro reporterów i reporterek.

7 sierpnia „Wiadomości” nadal opowiadają o wypadku. Tematem jest też „wakacyjny weekend pełen wrażeń”.

8 sierpnia „Wiadomości” zaczynają się od „mocnych słów Jarosława Kaczyńskiego” o Unii Europejskiej. najważniejszy temat to wciąż wypadek w Chorwacji. Jest też coś z dziedziny ekologii: susza we Francji. Francuski wątek będzie w następnych dniach powracał. Zaangażowanie polskich strażaków zagranicą stanie się obok tragicznej pielgrzymki i sytuacji w Ukrainie najważniejszym tematem dla TVP.

Tu trzeba zresztą przyznać, że Ukraina i różne okołoukraińskie wątki zajmuje w „Wiadomościach” bardzo dużo miejsca, czasem niemal jedną trzecią programu.

Następnego dnia powtórka ze żelaznego zestawu tematów: zła Unia blokuje KPO, Kaczyński słusznie grozi Unii, wypadek w Chorwacji. Z nowości: 9 sierpnia „Wiadomości” opowiadają o podboju kosmosu - prosto z Huston w USA.

To właśnie 9 sierpnia Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska złożył zawiadomienie do prokuratury w związku z sytuacją na Odrze. W „Wiadomościach” o tym ani słowa.

Odra staje się ogólnopolskim tematem 10 sierpnia. Lotem błyskawicy roznosi się po mediach społecznościowych, trafia na portale. W „Wiadomościach” cisza. Tajwan, trwają żniwa, Polska jest bezpieczna żywnościowo, oczywiście zła Unia blokuje pieniądze. No i najważniejsze: wypadek w Chorwacji.

Tego dnia Mateusz Morawiecki osobiście kontroluje bezpieczeństwo autokaru, a TVP Info na żywo to relacjonuje. Wirtualna Polska ujawniła później, że była to ustawka: premier „skontrolował” supernowoczesne auto należące do państwowego przewoźnika.

Tymczasem katastrofa zbliża się do Bałtyku.

„Wiadomości” zaczynają mówić o Odrze

Temat Odry pojawia się w 15. minucie głównego wydania „Wiadomości” 11 sierpnia. „Tysiące śniętych ryb, brudna woda i smród – tak od kilkunastu dni wygląda Odra. Skażona Odra jest groźna – alarmują ekolodzy. Prokuratura bada, jak do tego doszło, a wojsko zabezpieczy rejon” – zaczyna Danuta Holecka.

Wypowiada się prezes Wód Polskich (następnego dnia zostanie zdymisjonowany), mówi o „gigantycznej katastrofie ekologicznej”. Natychmiast po nim „Wiadomości” pokazują ministra Mariusza Błaszczaka - jak gigantyczna by nie była katastrofa, żołnierze sobie z nią poradzą.

Cały materiał trwa niespełna minutę. Wcześniej „Wiadomości” opowiadają o dzielnych polskich strażakach we Francji - przez dwie i pół minuty.

Warto docenić tę synchronizację: 11 sierpnia zaczyna się rozkręcać machina rządowa, krok w krok za nią postępuje TVP. Na rządowych profilach w mediach społecznościowych pojawiają się pierwsze wzmianki o Odrze, a w TVP pierwsze materiały. „Wszystkie służby działają. Sprawcy zostaną ukarani” - zapewnia wiceminister klimatu Jacek Ozdoba.

„Monitorujemy, sprawdzamy, współdziałamy”

Następnego dnia, w piątek 12 sierpnia, cała para rządowej komunikacji idzie już w obsługę odrzańskiej katastrofy. Kontrolę nad komunikacją przejmuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, którego szefem jest Mariusz Kamiński, ale twarzą „walki o Odrę” zostaje Maciej Wąsik. Najwyraźniej nastąpiło rozpoznanie sytuacji: Ministerstwo Infrastruktury oraz Ministerstwo Środowiska i Klimatu sobie nie radzą. Trzeba posłać posiłki.

Na profilu ministerstwa zaczynają się pojawiać takie obrazki:

Równolegle pracuje TVP. Minister Wąsik: „Służby państwowe działają w trybie ciągłym”. „Wiadomości”: „Służby porządkowe mają pełne ręce roboty”.

Przez kolejne dni w „Wiadomościach” w różnych wersjach pojawiają się podobne zdania: „150 żołnierzy rozpoczęło działania związane z usuwaniem zanieczyszczeń na Odrze. Pomagają też strażacy” (12 sierpnia), „W oczyszczaniu rzeki bierze udział ponad 200 żołnierzy i strażacy, wspierają ich okoliczni mieszkańcy i wędkarze” (15 sierpnia).

„Tak być powinno” – komentuje mieszkaniec nadodrzańskich terenów. A zatem wszystko jest pod kontrolą. Uff. Premier: „Wszystkie służby są postawione w stan gotowości”. Danuta Holecka: „Usuwanie zanieczyszczeń trwa cały czas, podobnie jak poszukiwanie prawdziwej przyczyny zatrucia rzeki”. Ton jest uspokajający. „Znaczną część linii brzegowej udało się oczyścić” – relacjonuje strażak.

Metoda „Wiadomości” polega na powtarzaniu, powtarzaniu i jeszcze raz powtarzaniu. Te same tematy, ujęcia, archiwalne nagrania, frazy pojawiają się po kilka razy z rzędu w kolejnych wydaniach serwisu. Czasem ten propagandowy recycling sięga tak daleko, że powtarzają się te same tytuły materiałów. Na przykład 11 i 14 sierpnia: „Skażenie Odry pod lupą służb”. Dobry tytuł, co ma się zmarnować.

Rząd się troszczy i robi to, co do niego należy. Premier na tle pontonu, wozu strażackiego i wozów wojskowych ogłasza: „Przeznaczamy odpowiednie środki już wkrótce z powrotem na zarybianie wtedy, kiedy będzie można zarybiać. Po to, żeby Odra się odrodziła”. 13 sierpnia premier mówi, że rządowe odprawy w sprawie Odry odbywają się od kilku dni. To ewidentna nieprawda, gdyby tak było, rząd by o nich informował. Wiadomo, że sztaby odbyły się tylko w poprzednie dwa dni.

Poza tą wspólną walką drugi wątek to – jakże by inaczej – to zła opozycja, która rozpowszechnia fake newsy o zatruciu rtęcią i powtarza fałszywą niemiecką narrację.

Spokój

„To jest pięć dni walki o rzekę” - mówi Telewizji Polskiej wójt gminy Widuchowa, Paweł Wróbel 16 sierpnia.

Stężenie optymizmu w materiale jest znaczne. „Bardzo powoli Odra wraca do życia. Pojawiły się żywe ryby” – donosi reporterka „Wiadomości”. „Natura sobie da radę, z pomocą państwa” – to rolnik. Pada informacja, że z Odry wydobyto 100 ton martwych ryb, a jednocześnie „te usuwane martwe ryby są w coraz mniejszej ilości” – uspokaja wojewoda lubuski, Władysław Dajczak.

„Tych śniętych ryb jest coraz mniej” – to Patryk Maruszak, lubuski komendant wojewódzki państwowej straży pożarnej.

Nie trzeba dodawać, że „Wiadomości” nie dociekają, czemu służby państwowe zbagatelizowały sprawę. „Wiadomości” nie są przecież od tego, żeby zadawać pytania o to, kto, kiedy i dlaczego dopuścił się zaniedbań. Nie pytają też o kondycję państwowych służb środowiskowych. Cały katalog pytań, które należałoby zadać, ale w „Wiadomościach” nie padły, znajdziecie na przykład tu:

Widzowie TVP nie dowiedzą się na przykład o raporcie Najwyższej Izby Kontroli o funkcjonowaniu WIOS-iów z 2018 roku, o którym w OKO.press opowiada ekohydrolog, dr Sebastian Szklarek.

Raport „wyraźnie wskazuje, że to instytucja niedofinansowana, z brakami kadrowymi, która nie realizuje podstawowego monitoringu, nie mówiąc o monitoringu interwencyjnym. Mogli więc zareagować za późno, w końcu jest jeszcze sezon urlopowy. Bywa, że WIOŚ nie ma wystarczającej kadry, by przeprowadzić kontrole po zgłoszeniu problemu. Plany monitoringowe są wieloletnie, a WIOS-ie muszą co roku występować o dofinansowanie od wojewody. To zaburza harmonogram kontroli, nie pozwala długofalowo inwestować w sprzęt, w ludzi”.

17 sierpnia materiały zahaczające o Odrę zajmują w „Wiadomościach” już ponad 7 minut. Przez kolejne cztery minuty Maciej Sawicki opowiada o nieudacznictwie opozycji. Tu pojawia się np. sprawa warszawskiej oczyszczalni Czajka. W zamierzeniu kontrast jest ewidentny: opozycja to kryzysy i niepokój, PiS - walka z kryzysami i spokój.

Tak to na zaniedbaniu katastrofy „Wiadomości” budują rządowi PiS pomnik.

Na koniec przypomnijmy raz jeszcze, na czym polega misja telewizji publicznej: