Wykształcone specjalistki, menadżerki, nauczycielki. Kim są uchodźcy uciekający do Polski?

Obywatele Ukrainy od wielu lat wspierają polski rynek pracy, przyczyniają się do rozwoju polskich przedsiębiorstw i różnych branż (przed wojną w Polsce pracowało około 1,5 miliona osób z Ukrainy, a 8-10 proc. przedsiębiorstw miało doświadczenie w zatrudnianiu obywatelek i obywateli Ukrainy. Pisaliśmy o tym tutaj). Do Polski z Ukrainy od początku wojny wjechało — według danych Straży Granicznej - 3 mln osób. Od 24 lutego 2022 roku Polskę opuściło 860 tysięcy osób.

Od początku wojny pracę w Polsce podjęło ponad 100 tys. osób z Ukrainy. Osoby, które uciekają przed wojną do innego kraju, potrzebują w pierwszej kolejności pomocy humanitarnej i czasu, aby odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Potem będą musiały wejść na rynek pracy zmieniony przez wojnę i kryzys uchodźczy, a to nie będzie łatwe.

Mimo że większość uchodźców wojennych nie pracowała wcześniej w Polsce (82 proc.), to aż 63 proc. deklaruje chęć podjęcia zatrudnienia (20 proc. zamierza się utrzymywać z własnych środków, a tylko 6 proc. chce ubiegać się o status uchodźcy).

Jakie zawody wykonywały wcześniej osoby uciekające z Ukrainy? Czy w ogóle chcą zostać w Polsce i znaleźć tutaj pracę? Jak dopasować ich kompetencje do potrzeb rynku pracy? Jak na rynek pracy wpłyną tak duże zmiany w strukturze ludności? Na te pytania w rozmowie z OKO.press odpowiada dr hab. Mariusz Kowalski ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego*, współautor raportu "Uchodźcy z Ukrainy w Polsce" przygotowanego przez Studium Europy Wschodniej UW i agencję pracy tymczasowej EWL.

Wojna zmienia strukturę płci

„Wśród migrantów zarobkowych przyjeżdżających do Polski w ostatnich latach dominowali mężczyźni. Stanowili 58 proc. napływającej ludności — mówi dr hab. Mariusz Kowalski. To dane z badań przeprowadzonych przez Studium Europ Wschodniej UW w grudniu w 2021 roku. "Teraz wśród dorosłych uchodźców z Ukrainy 93 proc. to kobiety. Tak silnie skrzywiona struktura płci wynika przede wszystkim z mobilizacji wojskowej w Ukrainie” – mówi dr hab. Mariusz Kowalski.

"Mężczyźni z Ukrainy pracowali w sektorze przemysłowym, przy liniach produkcyjnych, m.in. w zakładach motoryzacyjnych. Wykonywali pracę związaną z dużym wysiłkiem fizycznym i umiejętnościami technicznymi".

Mało prawdopodobne, by prace te przejęły kobiety z Ukrainy. Mają zbyt wysokie kwalifikacje.

Kobiety o wysokich kwalifikacjach

Z Ukrainy przyjeżdżają teraz menadżerki, nauczycielki, wykwalifikowane pracowniczki sektora usług.

• 17 proc. to wysoko wykwalifikowane specjalistki
• 15 proc. to nauczycielki oraz pracowniczki sektora edukacji
• 14 proc. uchodźców z Ukrainy pracuje w usługach
• 13 proc. - w handlu

Tylko 7 proc. uchodźców zadeklarowało, że wcześniej w Ukrainie wykonywało pracę fizyczną.

Kompetencje niedopasowane do potrzeb rynku to duży problem. Według danych Ministerstwa Rozwoju i Rodziny

8,5 proc. pracuje jako pracownicy biurowi, a tylko 4 proc. jako specjaliści.

Tymczasem w sektorach, w których pracowali do tej pory mężczyźni może pojawić się luka, bo wielu pracujących w Polsce Ukraińców cały czas wraca do kraju, by bronić ojczyzny. W sektorach uznawanych za sfeminizowane pojawi się natomiast nadwyżka pracowników i pracowniczek.

"Do tej pory Ukrainki opiekowały się osobami starszymi, wykonywały prace domowe czy pracowały w usługach" - mówi dr hab. Kowalski. "Być może wysoko wykwalifikowane uchodźczynie wojenne zaczną tak pracować zmuszone okolicznościami — kiedy przedłuży się ich pobyt w Polsce. Mniej prestiżowe zawody zaczną się wtedy cieszyć popularnością".

Ukrainki znają angielski lepiej niż polski

"Kolejna bariera to język. Migranci zarobkowi mieli doświadczenie pobytu i pracy w Polsce. Opanowali w dużym stopniu język polski" - mówi ekspert. Tymczasem znajomość języka polskiego na poziomie komunikatywnym deklaruje zaledwie 25 proc. wojennych uchodźców z Ukrainy. Najwięcej — bo 90 proc. uchodźców i uchodźczyń deklaruje znajomość języka rosyjskiego. Na drugim miejscu jest angielski — 55 proc.

"Te uchodźczynie, które znają angielski, mogłyby znaleźć zatrudnienie w firmach, które nastawiają się na pracę międzynarodową i mają kontakty w języku angielskim. Ale w tym wypadku pracodawcy musieliby do nich dotrzeć".

Źródło: Raport przygotowany przez Studium Europy Wschodniej UW i agencję pracy tymczasowej EWL "Uchodźcy z Ukrainy w Polsce".

Nauczycielki z Ukrainy. Po co włączać dzieci do polskich klas?

Statystycznie większość kobiet z Ukrainy to nauczycielki, które mogłyby zostać włączone do systemu edukacji. Tym bardziej że w polskim systemie oświaty jest teraz 140 tys. dzieci i młodzieży z Ukrainy, w tym 95-100 tys. w szkołach podstawowych, a 22-23 tys. w przedszkolach. Takie informacje podał podczas konferencji prasowej minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek. 20 proc. uczniów z Ukrainy jest w oddziałach przygotowawczych.

"Włączenie nauczycielek z Ukrainy do polskich szkół narzuca się więc samo. Teraz w niektórych szkołach, w których było do tej pory np. 700 uczniów polskich, pojawiło się dodatkowe 300 dzieci ukraińskich, a klasy z 20-osobowych stały się klasami 30-osobowymi. Skoro mamy wykształconą ukraińską kadrę nauczycielską, to po co dołączać ukraińskie dzieci do klas polskich? Możemy utworzyć przecież klasy ukraińskie. Tym bardziej że większość osób chce do Ukrainy wrócić" - mówi prof. Kowalski.

Takiego rozwiązania domagają się nawet polskie nauczycielki, które napisały w tej sprawie list do ministra edukacji. Pisaliśmy o tym tutaj:

Domagają się wprowadzenia ukraińskiej ścieżki nauczania dla uciekinierów. Bo dzieciom z Ukrainy polskie nauczycielki nie są w stanie przekazać żadnej wiedzy, a polskim uczniom odbierają czas na jej przekazanie. Klasy ukraińskie rozwiązałyby problem — bo dzieci z Ukrainy dołączone do polskich klas mają trudność językową. Nauka przedmiotów przy zaangażowaniu nauczycieli i nauczycielek z Ukrainy przyniosłaby większe efekty.

Jedna trzecia uchodźców chce zostać w Polsce

Mimo że do Polski wjeżdżają uchodźcy spowodowani wojną, pond 35 proc. z nich deklaruje, że chce zostać na dłużej.

"Wydałoby się, że większość osób przyjechała tutaj, żeby tylko przeczekać wojnę. Tymczasem aż jedna trzecia chciałaby w Polsce zostać. To zaskakujące. Być może to osoby, które od dłuższego czasu zastanawiały się nad migracją z Ukrainy. Część z nich prawdopodobnie przyjechała do bliskich mieszkających tutaj od lat. Być może wiele osób nie chce wracać do kraju, bo agresja Rosji na Ukrainę pokazała, że nie jest to obszar bezpieczny" - mówi ekspert.

*Dr hab. Mariusz Kowalski — badacz zjawisk politycznych, społeczno-gospodarczych i ludnościowych z perspektywy geograficznej. Profesor Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, wykładowca Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, członek Rady do Spraw Polaków poza Granicami Kraju, Polsko-Litewskiej Komisji Podręcznikowej oraz Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Autor ponad stu publikacji naukowych oraz licznych artykułów encyklopedycznych, popularnonaukowych i publicystycznych.