Zobacz, czy Lasy Państwowe wytną twój las. Powstała społeczna mapa wycinek

Powstała społeczna mapa online wycinek w Polsce "Zanim wytną Twój las". Jej autorami są Marta Jagusztyn i Grzegorz Jakacki związani z inicjatywą "Lasy i Obywatele".

"Przygotowaliśmy mapę, na której informacje o wielkości i miejscu wycinek są wyrażone prostym, jasnym dla przeciętnego odbiorcy językiem" - mówi OKO.press Jagusztyn.

"Co ciekawe, LP mają lepszy, bardziej przejrzysty system wizualizacji tych danych, ale pozostaje on jedynie do użytku wewnętrznego i nie jest udostępniany obywatelom i obywatelkom" - zwraca uwagę Jakacki.

Przygotowana mapa jest użytecznym narzędziem dla wszystkich tych, którzy są zainteresowani obroną swoich lokalnych lasów przed wycinkami. Niżej cała rozmowa z aktywistami o ich projekcie.

Robert Jurszo, OKO.press: Po co zrobiliście mapę „Zanim wytną Twój las”? Przecież dane o wycinkach są już dostępne na stronie Banku Danych Leśnych, którą prowadzą Lasy Państwowe.

Marta Jagusztyn: To prawda, że można je tam znaleźć i nasza mapa je wykorzystuje. Ale informacje w Banku Danych Leśnych są wyrażone w fachowej leśniczej terminologii. Zaś same dane o wysokości wycinek nie są podane wprost, ale trzeba je „wyklikać” w złożonym, fachowym menu i przebrnąć przez skomplikowaną tabelę opisu taksacyjnego. To wszystko jest niezrozumiałe dla człowieka, który nie jest leśnikiem.

Wierzymy, że dostęp do tych danych powinien być możliwie jak najbardziej otwarty, ponieważ to informacje dotyczące ważnego dobra wspólnego jakim są lasy. Przecież zajmują blisko 30 proc. naszego kraju a w dobie zmian klimatycznych są zasobem kluczowym. To są Lasy Państwowe, czyli nasze, wspólne. Dlatego mamy prawo do rzetelnej informacji na temat tego, co się z tymi lasami ma dziać i jak one są zarządzane.

Grzegorz Jakacki: Co ciekawe, Lasy Państwowe mają lepszy, bardziej przejrzysty system wizualizacji tych danych, ale pozostaje on jedynie do użytku wewnętrznego i nie jest udostępniany obywatelom i obywatelkom.

Co dokładnie jest na waszej mapie i jak ją należy czytać?

GJ: Mapa obrazuje wycinki określone w bieżących planach urządzenia lasu (PUL), czyli w kluczowych dokumentach, którymi posługuje się 430 nadleśnictw w Polsce. PUL-e powstają na okres 10 lat i nadleśnictwa przygotowują je w swoich własnych cyklach. To znaczy, że część wycinek, które pokazuje nasza mapa już miała miejsca a część dopiero zostanie przeprowadzona, ale dla każdego nadleśnictwa są to rębnie z obowiązującego 10-letniego planu. Dane o rębniach planowanych na bieżący rok są w posiadaniu Lasów Państwowych, ale my nie mamy do nich dostępu.

MJ: Zdecydowaliśmy się na mapie zamieścić tylko informacje o tzw. rębniach. Rębnie, w języku potocznym wycinki, to takie działania, które prowadzą do wycinki wszystkich bądź prawie wszystkich drzew w danej części lasu. Zrezygnowaliśmy z zaznaczania trzebieży, czyli przecinek, cięć pielęgnacyjnych, które też polegają na wycięciu części drzew, ale nie prowadzą do całkowitego usunięciu fragmentu lasu.

Przykładowo, jeśli piszemy, że w jakimś leśnym pododdziale leśnicy zrobią rębnię gniazdową, to w osobnej ramce wyjaśniamy, że jest to taki rodzaj wycinki, który polega na wycięciu „dziur” zajmujących 30-40 proc. całego drzewostanu na tym terenie, z których każda ma powierzchnię do 0,5 ha. Zaznaczamy, że reszta drzew – jednorazowo lub stopniowo – zostanie na taki terenie wycięta w okresie najbliższych 10-15 lat.

Powiedzieliście wcześniej, że LP mają bardziej czytelny system wizualizacji danych o wycinkach, ale jest on tylko na użytek leśników. Dlaczego LP nie chcą prezentować danych o wycinkach w tak prosty i jasny sposób, jak wy to zrobiliście? Przecież informacje o wycinkach, szczególnie tych w lasach podmiejskich, są ważnym społecznie tematem.

MJ: Lasy Państwowe po prostu nie potrafią rozmawiać z ludźmi, ze społeczeństwem, mają w tym obszarze poważne braki kompetencyjne, więc informacje o wycinkach wolą trzymać w swoim systemie, a jeśli je komunikują, to hermetycznym językiem. Problem leży już w samym systemie kształcenia leśników. Na studiach dowiadują się, że Lasy Państwowe wszystko robią dobrze a sama wiedza leśnicza jest niepodważalna.

I kiedy przychodzi do nich obywatel z obywatelką, którzy mówią, że coś im się nie podoba, to leśnicy mają dysonans poznawczy. I wtedy zaczyna się opowiadanie „bajek”, jakimi Lasy Państwowe częstowały nas w mediach społecznościowych na przykład ostatniej niedzieli w Międzynarodowy Dzień Lasów. Mogliśmy się m.in. dowiedzieć, że rzekomo co ósme drzewo w polskich lasach ma ponad sto lat. A to jest po prostu nieprawda. To nie jest prawdziwa komunikacja z obywatelami, ale jej symulacja i reakcja obronna przeciwko głosom krytycznym.

Jakie są reakcje na opublikowaną przez was mapę wycinek?

MJ: Mapa pojawiła się dopiero przedwczoraj, ale widzimy, że już „hula” w Internecie. Udostępniło ją w swoich mediach społecznościowych wiele organizacji przyrodniczych. Ludzie są trochę przerażeni skalą tych wycinek, bo niemal cała mapa „świeci się” na czerwono.

A jakie są reakcje leśników?

MJ: Bardzo różne. Niektórzy czują się dotknięci, jak pewien leśnik, który do mnie zadzwonił i powiedział, że jest zawiedziony, iż w wywiadzie mówiłam o tym, że leśnicy nie chcą rozmawiać ze społeczeństwem. Akurat z tym leśnikiem miałam w końcu miłą rozmowę i zgodziliśmy się, że trzeba praktykować rozmowę na linii społeczeństwo-leśnicy. Są też reakcje dość pozytywne, jak ta z Nadleśnictwa Niepołomice, które porównało nasze opracowanie z ich mapami satelitarnymi i przekazało parę konstruktywnych uwag, które weźmiemy pod uwagę.

Tym leśnikom odpowiadamy, że po pierwsze pracujemy na ich danych. Jeżeli udostępnią lepsze, pokazujące np. dokładnie gdzie będą cięcia w rębniach gniazdowych, wgramy te dane na mapę. Poza tym bardzo chcielibyśmy by to Lasy Państwowe zrobiły dobrą, czytelną mapę dla społeczeństwa i by udostępniały takie interaktywne mapy planowanych cięć przed konsultacjami PUL. Wtedy my mielibyśmy więcej czasu, by chodzić na spacer do lasu.

Lasy Państwowe uznały waszą mapę za manipulację, o czym poinformowały na swojej stronie internetowej i na Facebooku. Co wy na to?

MJ: Nie zgadzam się na takie postawienie sprawy. Oskarżając nas o manipulację Lasy Państwowe same manipulują.

Zarzucają nam, że wskazując na mapie obszary wycinek oznaczaliśmy na czerwono całe pododdziały leśne. Ale czasem faktycznie jest tak, że na całej powierzchni pododdziału ma zostać wykonana rębnia. Owszem, zwykle powierzchnia planowanej lub przeprowadzonej rębni jest mniejsza od powierzchni pododdziału, ale dane dostępne w Banku Danych Leśnych dla większości rodzajów rębni nie pozwalają na dokładne wskazanie miejsc wycinki. Dane o miejscach tych cięć nie są dostępne.

Dlatego w instrukcji obsługi naszej mapy jasno napisaliśmy, że należy kliknąć na interesujący nas pododdział, by otrzymać dokładniejsze informacje o wycince, które są napisane językiem zrozumiałym dla przeciętnego odbiorcy bez specjalistycznej wiedzy o leśnictwie. Ale o tym Lasy Państwowe w swoim komunikacie już nie napisały i demonstrują screenshoty z naszej mapy bez tego tekstu, co jest właśnie manipulacją z ich strony.

Jakiego efektu publikacji tej mapy życzylibyście sobie najbardziej?

MJ: To w zasadzie już się dzieje – to tych 200 wiadomości od ludzi, którzy chcą chronić swoje lasy. Nie zapominajmy, że mapa jest częścią szerszej inicjatywy, jaką jest strona „Lasy i Obywatele”. Nasza strona to nie tylko mapa, ale też np. biblioteka opracowań dotyczących lasów i leśnictwa, czy instrukcja jak wziąć udział w konsultacjach gospodarki leśnej. Naszą misją jest danie merytorycznej pomocy wszystkim tym, którzy chcą się zaangażować w społeczny ruch obrony lasów – analogicznie do tego, jak ludzie angażują się w ruchy miejskie. I nawet jeśli leśnicy jeszcze tego nie widzą, to

134 inicjatywy w obronie lasów

To nie pierwsza mapa przygotowana przez inicjatywę "Lasy i Obywatele". Pierwsza, również dostępna online, pokazuje nagłośnione interwencje mieszkańców, lokalnych władz, organizacji i ruchów obywatelskich przeciwko wycinkom.

"Obejmuje wyłącznie dobrze udokumentowane działania: petycje, dialog z Lasami Państwowymi, artykuły prasowe, skargi do organizacji certyfikujących drewno, happeningi i inne próby zwrócenia uwagi na fakt, że las nie jest tylko źródłem surowca, ale pełni również ważne funkcje przyrodnicze i społeczne" - czytamy na stronie. Aktualnie mapa odnotowuje 134 tego rodzaju inicjatywy.