66 proc. popiera "pieniądze za praworządność". Za rządem tylko 29 proc. [Sondaż OKO.press]

W najnowszym sondażu Ipsos dla OKO.press zadaliśmy badanym najgorętsze pytanie unijnej polityki ostatnich tygodni: "Czy zgadza się Pan/Pani ze stwierdzeniem, że Unia Europejska powinna przyznawać fundusze państwom członkowskim tylko wówczas, gdy ich rządy wdrażają zasady praworządności i demokracji?".

Odpowiedzi są jednoznaczne: "TAK" przeważa nad "NIE". Poczucie europejskiej lojalności i wiara w wartości unijne góruje nad wizją Europy ojczyzn, które nie podlegają ograniczeniom i chlubią się swoją "suwerennością" w łamaniu zasad UE.

Polski i węgierski rząd wciąż podtrzymują, że nie zgodzą się na wprowadzenie uzależnienia wypłat z budżetu od przestrzegania praworządności i grożą zawetowaniem całego budżetu na lata 2021-2027 oraz ogromnego Funduszu Odbudowy (750 mld euro) przeznaczonego na ratowanie gospodarek w pocovidowej Europie. W tym samym sondażu OKO.press 62 proc. badanych uznało, że osłabia to pozycję obu krajów w UE.

Jak pisaliśmy, rządy Morawieckiego i Orbána zgodziły się na taki mechanizm na lipcowym szczycie Rady Europejskiej, a unijne rozporządzenie jest łagodnym narzędziem kontroli.

W grę wchodzą jednak ambicje polityczne, by pokazać determinację "w obronie polskiej suwerenności". Premier Morawiecki razem z Jarosławem Kaczyńskim są tu szantażowani przez grającego rolę strażnika interesu narodowego ministra-prokuratora Zbigniewa Ziobrę z Solidarnej Polski, który otwarcie gra kartą polexitu podważając sens członkostwa Polski w UE.

Morawiecki próbuje licytować się z Ziobrą nazywając rozporządzenie "pałką ideologiczną". Ton nadał Jarosław Kaczyński w połowie października: „Powtórzę jeszcze raz – bo już to mówiłem – jesteśmy po dobrej stronie historii. To ci, którzy chcą nam odebrać suwerenność, narzucić jakieś swoje widzimisię, są na drodze do upadku (...) Polska nie da się terroryzować pieniędzmi”.

Dodajmy, że w grę wchodzą duże pieniądze - nawet 160 mld euro, jakie Polska może dostać z budżetu i Funduszu Odbudowy.

Sondaż wskazuje, że taka linia rządu Morawieckiego i całego PiS cieszy się poparciem zdecydowanej mniejszości, nawet w zwykle niemal jednomyślnym elektoracie PiS budzi wątpliwości - popiera ją tylko 58 proc. (patrz dalej).

Na wykresie powyżej pominęliśmy 6 proc. odpowiedzi „trudno powiedzieć". Bez nich proporcje są takie:

Innymi słowy, gdyby robić w tej sprawie referendum: na 10 osób 3 głosowałyby za rządem, a 7 przeciw.

W sondażu PE aż 72 do 16 proc., ale pytanie było „dydaktyczne”

Pierwotnie planowaliśmy powtórzyć pytanie sondażu na zlecenie Parlamentu Europejskiego, które w październiku 2020 Kantar zadał w krajach członkowskich. Uznaliśmy jednak, że choć zgodne z faktami jest ono sugerujące. Brzmiało tak:

„By być częścią UE, państwa członkowskie zgadzają się, że będą podzielać i szanować wspólne wartości, w tym praworządność (a w jej ramach dbać o wolność i niezależność wymiaru sprawiedliwości, walczyć z korupcją i chronić prawa jednostki). Czy zgadza się Pan/Pani z następującym stwierdzeniem: Unia powinna przyznawać fundusze państwom członkowskim tylko wówczas, gdy ich rządy wdrażają zasady rządów prawa i demokracji?”.

W sondażu Eurostatu na tak zadane pytanie twierdząco odpowiedziało 77 proc. obywateli i obywatelek UE, tylko 12 proc. było na nie.

Polska miała dokładnie taki wynik jak Węgry: 72 proc. za. Przeciw było 16 proc. osób w Polsce i 18 proc. na Węgrzech. Za nami znalazło się 5 krajów, stawkę zamykały Czechy (59 proc. za, 24 proc. przeciw).

Jak widać, przy niesugerującym sformułowaniu z naszego sondażu, odsetek zwolenników powiązania budżetu i praworządności spada nieznacznie z 72 do 66 proc., za to odsetek przeciwników rośnie z 16 do 29 proc., prawdopodobnie dlatego, że

Młodsze kobiety w czterech piątych za praworządnością UE

Można by oczekiwać, że młodsi ludzie będą bardziej za wzmocnieniem roli unijnych wartości, a starsi za niezależnością krajów członkowskich. Tak prostej zależności jednak nie ma, najbardziej za mechanizmem kontroli UE są czterdziestolatkowie (72 do 24 proc.), najmniej 60-latkowie i starsi (62 do 31 proc.), ale różnice nie są istotne, a młodzi przed trzydziestką (66 do 27 proc.) wypadają na poziomie średniej.

Zmienia się to, gdy uwzględnimy płeć badanych.

Jak widać, grupa młodych kobiet, a także w średnim wieku, jest znacznie bardziej „proeuropejska” i skłonna uznać prymat unijnych zasad nad regułami rządzenia przez PiS. Dopiero po 60. roku życia różnica płci się zaciera.

Silniejsze poparcie zasady "pieniądze za praworządność" odnotowano także w grupach tradycyjnie proeuropejskich, a zarazem niechętnych rządom PiS:

• z wyższym wykształceniem - 76 proc. do 21 proc. (zwłaszcza w porównaniu z podstawowym 58 do 32 proc.);
• mieszkańców największych miast - 73 do 21 proc. (zwłaszcza w porównaniu z mieszkańcami wsi 61 do 30 proc.)
• najzamożniejszych z dochodem na członka rodziny ponad 4,5 tys. zł - 74 do 25 proc. (zwłaszcza w porównaniu z najuboższymi z dochodem do 1500 z - 63 do 28 proc.).

Jak widać, różnice nie są jednak zbyt duże,

Nawet na wsi, gdzie euroentuzjazm jest zwykle mniejszy, dwie trzecie badanych popiera mechanizm „pieniądze za praworządność”, co może wynikać z odczuwanego zagrożenia, że rolnicy straciliby dopłaty.

Inaczej rzecz wygląda, gdy popatrzymy na poglądy grup politycznych, czyli wyborców PiS i Konfederacji. Przypomnijmy, że w naszym sondażu PiS poparło 29 proc. wśród osób zdecydowanych na udział w wyborach, a Konfederację - 8 proc.

W elektoratach obu prawicowych partii przeważają - w identycznej proporcji 1,7 razy - zwolennicy polityki Morawieckiego i Orbána.

Pewne wahanie widać jeszcze u wyborców PSL, ale zwolenników europejskiego mechanizmu jest już prawie trzy razy więcej niż przeciwników. W pozostałych partiach demokratycznej opozycji wyznawcy podejścia Morawieckiego i Orbána stanowią margines.

Takie poglądy zwolenników obu prawicowych partii są sukcesem ich antyunijnej propagandy, w której uzależnienie wypłat od przestrzegania podstawowej wartości UE jaką jest praworządność, jest przedstawiane w karykaturalny sposób, jako narzucanie Polsce np. legalizacji małżeństw homoseksualnych. Bruksela jest porównywana z Moskwą, a UE z ZSRR. Konfederacja otwarcie stawia na polexit.

Tymczasem mechanizm kontroli praworządności, który chciała pierwotnie wprowadzić Komisja Europejska i na który nalegał Parlament Europejski został mocno osłabiony i mógłby być stosowany tylko w wyjątkowych wypadkach, gdy da się wykazać, że konkretne środki unijne są wykorzystywane z naruszeniem praworządności. Na to wskazuje analiza OKO.press przetłumaczonego przez nas dokumentu.

Sondaż telefoniczny CATI Ipsos dla OKO.press, na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków N= 1000 osób, 23-25 listopada 2020. Losowanie próby miało charakter warstwowo-proporcjonalny. Kontrolowano miejsce zamieszkania respondenta pod względem województwa i wielkości miejscowości. Około 70 proc. spośród 1000 wywiadów zrealizowano pod wylosowanymi numerami telefonów komórkowych.