Aż 72 proc. badanych nie wyklucza głosu na jedną listę opozycji. Ale pułapek nie brakuje [SONDAŻ]

Sensacyjny sondaż Ipsos dla OKO.press pokazał, że gdyby wybory odbywały się w najbliższą niedzielę, hipotetyczna jedna lista opozycji mogłaby liczyć na 57 proc. głosów i aż 280 mandatów w Sejmie. Ale to nie wszystko. W naszym badaniu sprawdziliśmy również siłę deklaracji wyborców:

• jak mocno przekonani są do głosowania na jedną listę,
• jak duży jest elektorat negatywny takiego projektu,
• jakie są zagrożenia dla jego spójności.

Wniosek w skrócie: projekt jednej listy opozycji daje wielkie możliwości, ale na drodze ku realizacji celu czyhają gęsto rozstawione pułapki – by je pokonać, potrzeba gotowości do rezygnacji z ideowych pryncypiów i politycznej gibkości, jakiej do tej pory u polityków opozycji nie widzieliśmy.

Teraz szczegóły. Co dokładnie zbadaliśmy w sondażu Ipsos? Oprócz standardowych pytań o preferencje wyborcze ("gdyby wybory odbywały się w najbliższą niedzielę"), zadaliśmy pytanie o realistyczny scenariusz wyborów 2023. Brzmiało następująco:

Wiemy, że trudno przewidywać, co się zdarzy za trzy lata, ale chcielibyśmy zapytać, jak może Pan/Pani zagłosować w wyborach w 2023 roku?

Do wyboru były następujące odpowiedzi:

• na pewno zagłosuję na Koalicję Sił Opozycyjnych: Koalicja Obywatelska, Polska 2050, Lewica, PSL,
• rozważę głos na Koalicję Sił Opozycyjnych,
• to mało prawdopodobne, bym zagłosował na Koalicję Sił Opozycyjnych,
• na pewno nie zagłosuję na Koalicję Sił Opozycyjnych.

Analogiczne pytanie zadaliśmy o poparcie dla Prawa i Sprawiedliwości.

Spytaliśmy o wybory w 2023 roku, aby badani jak najbardziej abstrahowali od dzisiejszych emocji politycznych związanych z jednej strony z praktyką rządów PiS i z drugiej strony – z podziałami i animozjami po stronie opozycyjnej.

Wynik jest bardzo obiecujący dla jednego bloku opozycji:

Identyczne pytanie o poparcie dla PiS zadaliśmy już w listopadzie 2020 roku – wynik był niemal identyczny, 16 proc. deklarowało, że na pewno zagłosuje na PiS, 59 proc. – że na pewno nie. O Koalicję Sił Opozycji w tym kontekście spytaliśmy po raz pierwszy.

Wielki potencjał jednej listy opozycji

Okazuje się, że tylko 28 proc. badanych deklaruje, że na pewno nie zagłosuje w 2023 roku na Koalicję Sił Opozycyjnych, co oznacza, że aż 72 proc. dorosłych Polaków teoretycznie dopuszcza taką możliwość.

Ten wynik robi wrażenie tym większe, gdy zestawi się go z rezultatem analogicznego pytania, które zadaliśmy o głos na Prawo i Sprawiedliwość:

Niewiele również wskazuje, by PiS miał zasoby w postaci ukrytego elektoratu. Klasyczne pytania o preferencje wyborcze – zarówno standardowe, o partie startujące oddzielnie, jak i to w scenariuszu jednej listy opozycyjnej – zadaliśmy tylko badanym deklarującym udział w wyborach w najbliższą niedzielę. Omawiane pytanie o potencjalny głos w 2023 roku zadaliśmy już wszystkim badanym, możemy więc sprawdzić sympatie tych, którzy dziś w wyborach nie wzięliby udziału.

Rewolucji wśród tej grupy nie ma, wyniki są bliźniacze: tylko 29 proc. mówi, że na pewno nie zagłosuje na opozycję, aż 59 proc. - że na pewno nie zagłosuje na PiS.

Jak preferencje wyborców wyglądają w elektoratach partyjnych?

Jak widać, hipotetyczna Koalicja Sił Opozycyjnych ma duże możliwości łowienia wyborców poza elektoratami tworzących ją ugrupowań.

Oczywiście – podkreślamy to mocno – te opinie dotyczą projektu na razie mglistego, bo jedna lista po pierwsze nie istnieje, po drugie, nie wiemy, jakie miałaby założenia programowe, po trzecie zaś, kto nadawałby jej ton: czy siłą dominującą byłaby Koalicja Obywatelska, czy Polska 2050 (obie formacje mają w naszym sondażu partyjnym po 20 proc. poparcia).

Tak czy inaczej sondaż dowodzi, że:

• władza PiS się zużywa i rośnie potencjał zmiany,
• wyborcy partii opozycji są wstępnie bardzo otwarci na wspólny start w wyborach.

Wyborcy KO najbardziej przekonani do jednej listy

Słowo "wstępnie" jest w tym wypadku kluczowe: 72 proc. badanych nie wyklucza głosu na Koalicję Sił Opozycyjnych, ale tylko 33 proc. deklaruje, że na pewno zagłosuje w 2023 na taki projekt. Dla porównania w przypadku PiS 19 proc. ankietowanych twierdzi, że na pewno zagłosuje na partię Kaczyńskiego.

Do głosowania na jedną listę opozycji najbardziej są przekonani zwolennicy Koalicji Obywatelskiej, co nie dziwi: to KO najczęściej podnosi konieczność stworzenia wyborczego porozumienia. Wśród wyborców pozostałych ugrupowań bezwarunkowy entuzjazm wobec wspólnego startu jest mniejszy - 60 proc. wyborców PSL, połowa wyborców Lewicy i 46 proc. zwolenników Polski 2050 nie jest przekonanych na 100 proc. Do jednej listy trzeba ich będzie przekonać innymi argumentami, niż tylko sam wspólny start z perspektywą doskonałego wyniku.

W ten sposób dochodzimy do problemów, które opozycja musiałaby rozwiązać przed wspólnym startem:

• jak ułożyć listy, by uwypuklić różnorodność i dać wyborcom realny wybór,
• jak wąski lub szeroki miałby być zakres porozumienia programowego,
• jak pogodzić różnice w kwestiach budzących największe emocje społeczne takich jak prawo do aborcji, stosunek do relacji państwa z Kościołem, kwestia legalizacji związków osób tej samej płci.

Jak duża jest skala tego wyzwania, pokazuje ostatni publiczny spór o stosunek do kwestii aborcji w Platformie Obywatelskiej – jeśli takie emocje wywołuje to w jednej partii, jak w spójny sposób pokazać różne stanowiska w gronie dziewięciu ugrupowań?

Pojawiały się propozycje szukania minimum programowego – "sprzątania po PiS" (Marka Borowskiego), a nawet pomysł wyborów "Sejmu Wielkiego" – koalicja idzie po władzę, aby przywrócić podstawy demokracji i już po roku zorganizować kolejne wybory na zasadzie "normalnej" rywalizacji (Adama Szłapki; więcej o tym tutaj).

Różnice pokoleniowe mogą być problemem

Tym bardziej, że na różne poglądy dotyczące praw kobiet i mniejszości nakładają się różnice pokoleniowe. Dziś najmocniej przekonani do koncepcji Zjednoczonej Opozycji są starsi wyborcy (największy odsetek deklaracji pewności głosu), młodsi – deklarują ostrożne poparcie, ale przyglądają się, co będzie dalej:

Co więcej, na podział pokoleniowy nakłada się również podział wg płci: twardzi zwolennicy wspólnego startu dominują wśród starszych mężczyzn, miękki – a więc kluczowy, bo trzeba go stale przekonywać i utwierdzać w wyborze – elektorat takiego projektu to młode kobiety:

To różnica nie tylko statystyczna, ale również podział, który przekłada się na wybory ideowe i co za tym idzie – oczekiwania wobec polityków. Przykład? Młode kobiety w 82 proc. w listopadowym sondażu Ipsos dla OKO.press opowiadają się za prawem do aborcji do 12. tygodnia ciąży, starsi mężczyźni – zaledwie w 42 proc.

Rzecz jasna, to nie są przeszkody nie do pokonania przy tworzeniu jednej listy, ale na pewno zagrożenie dla tego projektu: dziś jeszcze nie wyartykułowane, ale im bliżej będzie wyborów, tym sprzeczności programowe i oczekiwania różnych grup wyborców będą przybierać na sile.

Mrzonka przyspieszonych wyborów

Ważna informacja: czasu, by się rozumnie dogadać będzie sporo, bo perspektywa przyspieszonych wyborów nie wydaje się obecnie realna.

Po pierwsze, do skrócenia kadencji Sejmu wg Konstytucji potrzeba 307 głosów - a więc zgody PiS.

Po drugie, nawet gdyby opozycja (np. z Porozumieniem Jarosława Gowina) uzyskała zwykłą większość 231 posłów i powołała rząd techniczny, prawdopodobnie taki gabinet musiałby rządzić do końca kadencji, bo jak wynika z art. 225 ustawy zasadniczej przesłanka do skrócenia kadencji wynikająca np. z nieuchwalenia budżetu nie jest obligatoryjna dla prezydenta. Podobnie prezydent nie musi przyjmować dymisji wynikającej z rezygnacji Prezesa Rady Ministrów – to konsekwencja art. 162 Konstytucji.

Po trzecie, opozycji zostałby manewr związany z powołaniem rządu technicznego, by po jakimś czasie nie udzielić mu wotum zaufania, co rozpoczęłoby procedurę trzech kroków opisanych w art. 154 i 155 Konstytucji , która mogłaby się skończyć skróceniem kadencji bez zgody PiS i prezydenta Dudy. Ale polityczny koszt takiej operacji byłby ogromny.

Dlatego wybory zapewne odbędą się jesienią 2023 roku, przed nami więc jeszcze wiele zmian w sondażach, partyjnych przepychanek, starć ambicji liderów i programowych potyczek. Czy jedna lista opozycji jest realna, przekonamy się ostatecznie najwcześniej za dwa lata.

Sondaż Ipsos zrealizowany metodą CATI w dniach 10-12 lutego 2021 roku. Badanie na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków N=1014. Losowanie próby miało charakter warstwowo-proporcjonalny. Kontrolowano miejsce zamieszkania respondenta pod względem województwa i kategorii wielkości miejscowości.