Czarny piątek to coś znacznie więcej niż odrzucenie antykobiecego sojuszu Kościoła z państwem PiS

Czarny Piątek 23 marca 2018 był odpowiedzią na kolejną próbę zaostrzenia ustawy o przerywaniu ciąży. Sejmowa Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka 19 marca pozytywnie zaopiniowała projekt "Zatrzymaj aborcję", który zakazuje usunięcia ciężko uszkodzonego płodu.

Wyglądało, że rzecz jest przesądzona, a głosowanie ustawy miało się odbyć w piątek 23 marca. Zapowiedź protestów i mobilizacja kobiet z całego kraju zatrzymała jednak machinę sejmową.

Rzeczniczka klubu PiS, Beata Mazurek zapowiedziała, że parlament projektem się zajmie, choć nie wiadomo kiedy. Jak pisały organizatorki z Ogólnopolskiego Strajku Kobiet, to "sejmowy festiwal pogardy i nienawiści do kobiet" był przyczyną kolejnego protestu. Jednak konsekwencje Czarnego Piątku nie ograniczają się do praw reprodukcyjnych.

1. Kościół obnażony - antyklerykalizm wychodzi na ulice

Antyklerykalizm był obecny w polskiej polityce przez ostatnie 30 lat, ale była to obecność marginalna. Główny nurt wyglądał zupełnie inaczej: przed władzami kościelnymi się klękało - metaforycznie albo dosłownie. Od AWS po SLD. "Polskie społeczeństwo jest społeczeństwem katolickim", a "Kościół jest gwarantem pokoju społecznego" - to były dwa aksjomaty polityki III RP. Nikt na poważnie ich nie kwestionował, a jeśli kwestionował, to stawał się niepoważny (patrz: Janusz Palikot).

To się skończyło. W piątek skandowano albo niesiono hasła: "Przeproś matkę, oddaj koloratkę", "Klecho nawiedzony, odwal się od mej żony", "Kuria mać", "Episkopacie, zostaw moje gacie", "To ja decyduję o religii, a nie religia o mnie", Księże, ja ci pod sukienkę nie zaglądam". Tydzień wcześniej podczas protestu pod kurią metropolitalną w Warszawie odczytano cytaty z ojców Kościoła poniżające kobiety i wznoszono hasła: "Słowa z ambony to zabobony" czy "Kobieto, szanuj się, nie chodź do kościoła".

Dotąd dosadna krytyka hierarchów nie wychodziła poza pisma takie jak "Fakty i mity". Sprzyjała temu umiejętność Kościoła do grania w kulisach i rola "autorytetu", "rozjemcy", kogoś, kto godzi zwaśnione strony, choć ostatecznie gra na siebie.

To też się skończyło. Kościół wyszedł z roli zakulisowego gracza. Skończyły się kolacje u biskupa, na których poróżnieni politycy porozumiewają się, co do dobra Polski. Teraz to biskupi powiedzieli, co jest dobre i to nie dla Polski, ale dla nich. Ostentacyjnie najpierw nakazali PiS-owi zajęcie się projektem Kai Godek ("biskupi apelują o niezwłoczne podjęcie prac legislacyjnych nad projektem obywatelskim »Zatrzymaj aborcję«" - apel został wysłuchany następnego dnia), a potem publicznie pochwalili partię, że była grzeczna ("W imieniu Konferencji Episkopatu Polski dziękujemy (...) wszystkim posłom, którzy - głosując za życiem - udzielili poparcia temu obywatelskiemu projektowi ustawy").

Im bardziej obóz rządzący zaciska swoje więzi z Kościołem (a zaciska, o czym piszemy w OKO.press stale, m.in. o finansowaniu publicznym dla o. Tadeusza Rydzyka), tym bardziej odjeżdża od znacznej części społeczeństwa. Etyka seksualna w interpretacji polskich hierarchów jest kompletnie anachroniczna. Nauczanie o rozwodach, środkach antykoncepcyjnych czy in vitro było powszechnie odrzucane (np. 70 proc. obywateli uważało, że to źle, że rząd zaprzestał finansowania in vitro według sondażu OKO.press z października 2016 ), ale poparcie dla utrzymania obecnej ustawy o przerywaniu ciąży utrzymywało się na poziomie 30-40 proc.

Na razie sprzeciw wobec "głosu Kościoła w twoim domu" podchwyciła Barbara Nowacka - zapowiedziała w piątek, że do końca kwietnia przedstawi projekt ustawy o rozdziale Kościoła od państwa. Mają w nim być zapisy o finansowaniu religii w szkołach, świeckości urzędów i opodatkowaniu Kościoła.

Nowoczesna ma w programie związki partnerskie i wzorowany na niemieckim model dopuszczalności przerywania ciąży po konsultacji z psychologiem. Interesujące jest pytanie - czy Platforma Obywatelska posłucha głosu protestujących kobiet.

2. Patriotyzm, odpowiedzialność, państwo

W piątek wróciły motywy znane z lipcowych protestów: biało-czerwona flaga (czasem ozdobiona wieszakiem) i okrzyki "Jesteśmy u siebie!". W lipcu 2017 powaga łańcuchów światła pokazywała potrzebę obywatelskiej wzniosłości. Gdy Sejm zdominowany przez PiS głosował kolejne ustawy sądowe, na ulicach zaczął się wykluwać nowy model zaangażowanego obywatelstwa. Ludzie, głównie młodzi, wykrzyczeli i wymaszerowali niezgodę na decyzje podejmowane bez jakichkolwiek konsultacji z obywatelami. "Myślicie, że nas nie obchodzi, co robicie? No to się mylicie!" - można zinterpretować protest #wolnesądy.

"My, córki, matki, siostry, patriotki. Nie jesteśmy bezwolną masą, niezdolną do decydowania o sobie" - mówiła w piątek na Nowogrodzkiej Katarzyna Kołodziejczyk z Radomia. Zaś Marta Lempart z Ogólnopolskiego Strajku Kobiet zaznaczyła: Jarosław Kaczyński spodziewał się, że jeśli odwoła komisję, która miała się zająć projektem Kai Godek, to protestu nie będzie.

3. Kobiety do polityki

W czarnopiątkowych przemówieniach mocno wybrzmiał postulat: kobiety, angażujcie się nie tylko na ulicach. Kandydujcie w wyborach.

Piątkowa demonstracja w Warszawie zgromadziła więcej osób niż Czarny Poniedziałek w październiku 2016. To pokazuje nie tylko siłę oburzenia kościelno-partyjną polityką, ale też sprawność organizacji. W proteście wzięły udział osoby z wielu miast. Grupy lokalne Strajku Kobiet i inne grupy działają. Ich uczestniczki angażują się w obywatelskie protesty w wielu sprawach, nie tylko dotyczących praw kobiet. Ich aktywność się nie wypala.

Ostatnie miesiące stworzyły setki liderek - wiele kobiet nauczyło się publicznie przemawiać i organizować grupy protestu. Umieją formułować postulaty zrozumiałym językiem. Stały się rozpoznawalne w swoich społecznościach. Wiele mówi wprost, że chce kandydować w wyborach.

I tu pojawiają się problemy. Kandydować - ale z jakich list? Istniejących? Tworzyć własne?

Po lipcowych protestach część opozycji parlamentarnej broniła się przed zmianą. Demonstranci powiedzieli wtedy wyraźnie: nie chcemy starych polityków, tłum wskazał nawet swoich reprezentantów (Borys Budka i Kamila Gasiuk-Pihowicz). Największa opozycyjna partia - Platforma Obywatelska - pozostała na to głucha.

Z kolei Nowoczesna wymieniła kierownictwo - po raz pierwszy w historii szefową parlamentarnej partii, z wyboru, a nie z nominacji, została kobieta - Katarzyna Lubnauer. Z jednej strony Nowoczesna ma tradycję wciągania na listy osób z ruchów obywatelskich - to z ruchów miejskich wywodzą się dwie aktywne posłanki: Joanna Scheuring-Wielgus i Ewa Lieder. Z drugiej - partia Katarzyny Lubnauer weszła w koalicję samorządową z Platformą i jest w tym układzie stroną słabszą (kadrowo i finansowo). I może dbać przede wszystkim o dotychczasowych członków, a nie szukać nowych przygód.

Razem musiałoby przekonać nowe liderki, że jest zdecydowanie silniejsze od potencjalnych i nieistniejących ugrupowań. Czyli - że w kolejnych wyborach wejdzie do parlamentu.

Wciąż zagadką pozostają dalsze plany Barbary Nowackiej i Roberta Biedronia.

4. Bliżej politycznego "tak"

Opozycja działa w klatce pojęciowej PiS. Jej największą słabością jest reaktywność i brak pozytywnego programu. Pisaliśmy o tym, proponując plan "13 punktów". Odnieśli się do nich m.in. Katarzyna Lubnauer (Nowoczesna), Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (Razem) i Robert Biedroń.

Opozycja "świeci światłem odbitym" - pisze politolog Rafał Matyja w książce "Wyjście awaryjne", w spektaklu Kaczyńskiego "od dawna zarezerwowano miejsce dla krytyków".

Myli się jednak ten, kto odczytuje cały ruch "czarnego protestu" wyłącznie jako ruch sprzeciwu, a tym bardziej jako kolejny "anty-PiS". To ruch aspiracyjny, dający ramę ideologiczną, którą można wypełnić konkretnymi postulatami.

W tej ramie mieści się państwo troski, a nie opresji - życzliwe, może przyjacielskie, a na pewno otwarte. I zróżnicowane społeczeństwo.

Żeby było kolorowo, żeby było różnorodnie - tęsknota za takim społeczeństwem była obecna w piątkowy wieczór. Społeczeństwo klonów albo żołnierzy to nie jest propozycja dla uczestników Czarnego Piątku. Hierarchia i uniformy ich nie pociągają.

W piątek na Nowogrodzkiej przemawiała Oksana - polska obywatelka ukraińskiego pochodzenia: "Jestem obywatelką Polski, dlatego walczę. Obcokrajowcy, kobiety, ateistki w Polsce są dyskryminowane. Ja i moje dziecko doświadczamy wszystkich tych form dyskryminacji. Odkąd ta partia otworzyła puszkę pandory polskich uprzedzeń, moje dziecko boi się zadzwonić do mnie w autobusie i mówić w języku ukraińskim". Tłum skandował: "hańba!"

Hańbą jest nie tylko odmawianie godności i rozumu kobietom, ale też odmawianie praw i poczucia bezpieczeństwa wszystkim, którzy różnią się od Polaka-katolika-żołnierza. O tym też mówił Czarny Piątek.