Zarząd Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa chce wyrzucić KRS za udział w zamachu na niezależne sądy

Do Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ), która stoi na straży niezależności wymiaru sprawiedliwości, należą 24 rady sądownictwa z 20 państw Unii Europejskiej. Wyrzucenie neoKRS będzie tym bardziej dotkliwe, że polska rada współzakładała ENCJ w 2004 roku.

27 maja Zarząd ENCJ uznał, że polska neoKRS:

• nadal nie jest niezależna od władzy wykonawczej i ustawodawczej, a jej powiązania z Ministrem Sprawiedliwości są nawet bliższe niż w 2018 roku;
• naruszyła obowiązek ochrony sędziów, którzy protestowali przeciwko atakowi na niezawisłość sądownictwa;
• nie sprzeciwia się atakom na sędziów, którzy kierują pytania do Trybunału Sprawiedliwości UE i stosują prawa unijne (w dokumencie podano przykład sędziego Pawła Juszczyszyna).

„NeoKRS poważnie naruszyła cele Stowarzyszenia wyrażone w artykułach 3 i 4 statutu, a także nie pokazuje chęci przeciwdziałania dalszym naruszeniom” - zaznaczył Zarząd ENCJ.

Głosowanie nad wyrzuceniem KRS miało się odbyć podczas Zgromadzenia Ogólnego ENCJ 10 czerwca, ale przeniesiono je na późniejszy termin, ze względu na zagrożenie epidemiologiczne.

Już dwa lata temu Sieć krytykowała nową Krajową Radę Sądownictwa. Zawiesiła ją wówczas w prawach członka stowarzyszenia. Tę decyzję poparli wszyscy członkowie sieci - oprócz samej neo-KRS.

Ostra wymiana zdań

Zarząd ENCJ od kilku miesięcy informował neo-KRS o wniosku o jej wykluczenie ze stowarzyszenia.

20 maja przewodniczący neoKRS sędzia Leszek Mazur wystosował do Zarządu ENCJ list, w którym ocenił, że postawione zarzuty „stanowią oskarżenie wobec władzy ustawodawczej - za uchwalanie konkretnych aktów prawnych, a wobec KRS - za stosowanie się do tych aktów prawnych”, a także, że „oskarżenia kierowane wobec KRS wydają się dotyczyć tego, że wykonuje ona swoje kompetencje i działa zgodnie z prawem obowiązującym w Polsce”.

Zarząd ENCJ odpowiedział na te słowa dobitnie.

Trybunał Sprawiedliwości UE już kilkakrotnie orzekał, że polski rząd nie przestrzega unijnej zasady praworządności w zakresie niezawisłości sądownictwa, a kolejne sprawy są w toku.

Dlatego z punktu widzenia prawa europejskiego, stanowisko KRS, że działa zgodnie z prawem, jest błędne: prawo Unii Europejskie to też prawo obowiązujące w Polsce i ma ono pierwszeństwo nad aktami władzy ustawodawczej i/lub wykonawczej”.

NeoKRS narusza standardy

Zarząd ENCJ przypomniał o standardach dotyczących rad sądownictwa.

Ich podstawową rolą jest ochrona niezależności sądownictwa. Stanowi to o wyjątkowej roli ustrojowej tych organów. Rady sądownictwa mają stawać w obronie sądownictwa jako takiego oraz indywidualnych sędziów, zwłaszcza w obliczu ataków na niezależność i autonomię sądownictwa.

Zarząd ENCJ wyjaśnił, że rolą sędziów jest zabieranie głosu, gdy zagrożona jest demokracja i podstawowe prawa i wolności obywatelskie.

Przywołał również deklarację budapesztańską, przyjętą przez Europejską Sieć Rad Sądownictwa w 2008 roku, w której uchwalono, że zasiadający w radach sądownictwa sędziowie muszą zawsze występować jako przedstawiciele całego sądownictwa.

Tych funkcji, w ocenie Zarządu ENCJ, nie spełnia neoKRS w Polsce.

Z praworządnością coraz gorzej

W dokumencie Zarządu ENCJ odnotowano pogarszanie się sytuacji w Polsce w zakresie praworządności w 2020 roku, w tym poprzez wejście w życie ustawy kagańcowej.

Zauważono, że neoKRS nie tylko nie protestowała przeciwko tej ustawie, ale gorliwie ją popierała. Ustawa przewiduje m.in. możliwość sankcji dyscyplinarnych dla sędziów za stosowanie prawa unijnego.

Zarząd ENCJ odniósł się do opinii o KRS przedstawionych w 2020 roku przez Komitet Monitorujący Parlamentarnego Zgromadzenia Rady Europy i Komisję Wenecką.

Wskazywał też na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 19 listopada 2019 roku, w którym najważniejszy sąd UE wymienił kryteria oceny niezależności organów takich jak krajowe rady sądownictwa.

Wspomniał również o uchwale trzech izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 roku, w której SN ocenił na podstawie kryteriów przedstawionych przez TSUE, że neoKRS nie jest niezależna.

Zarząd ENCJ zwrócił też uwagę na skargę Komisji Europejskiej przeciwko polskiemu rządowi w związku z modelem odpowiedzialności dyscyplinarnej dla sędziów, a także na wydane przez TSUE na początku kwietnia - w ramach postępowania z tej skargi - postanowienie o zastosowaniu środków tymczasowych, które polega na zawieszeniu orzekania Izby Dyscyplinarnej w SN.

W skardze do TSUE Komisja Europejska podniosła, że Izba Dyscyplinarna nie jest niezawisłym sądem, ponieważ wybrana w upolitycznionej procedurze neo-KRS wzięła udział w powoływaniu sędziów tej izby.

Zarząd ENCJ zauważył też, że 29 kwietnia Komisja Europejska rozpoczęła procedurę dotyczącą ustawy kagańcowej.

Ponadto przywołano list Przewodniczącego Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów José Igreja Matosa, w którym wyraża on poparcie dla wydalenia neoKRS z ENCJ, a także miażdżący dla polskiego rządu raport Komisji Wolności Obywatelskich i Praw Człowieka Parlamentu Europejskiego (OKO.press informowało o treści raportu już 15 maja; został oficjalnie ogłoszony 25 maja).

19 maja Zarząd ENCJ otrzymał wspólny list prezesów stowarzyszeń sędziowskich - Iustiii, Themis, Stowarzyszenia Sędziów Sądów Rodzinnych, Stowarzyszenia "Pro Familia", Polskiego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Administracyjnych i Stałego Prezydium Forum Współpracy Sędziów - reprezentujących zdecydowaną większość sędziów w Polsce."Z głębokim smutkiem i pełnym przekonaniem" poparły one decyzję o wykluczeniu neoKRS z Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa.

Ogłosił, że zamierza dalej współpracować ze stowarzyszeniami sędziowskimi z Polski. Wyraził nadzieję na przywrócenie niezależności sądownictwa w Polsce tak szybko, jak to możliwe oraz na rychły powrót polskiej KRS do sieci.

Na zdjęciu: Przewodniczący neo-KRS sędzia Leszek Mazur