GOWORIT MOSKWA: Jak oddzielić dobry terroryzm od terroryzmu złego?

Czytelnika może to zdziwić: a czemu Putin nie powie, że tak jest, bo on tak uważa. Okazuje się, że Putin ani jego propaganda nie mają tej mocy. Każdy autokrata marzy o tym, by ludzie podzielali jego wizję świata - ale tak nie jest, nawet w Rosji.

Mimo starań Kremla jego narracja jest teraz pełna sprzeczności. Początkowy krwawy entuzjazm z ostrzałów Ukrainy (opisywany przez GOWORIT MOSKWA 26 października) ustąpił pewnej powściągliwości. Być może dlatego, że rosyjskie ataki nie odniosły spodziewanego piorunującego efektu, albo (jak też pisałam) Putin miał nadzieję przekonać swoją publiczność do pokojowego nastawienia Rosji.

A potem zaczęły się ukraińskie kontrataki. Wyglądające tak samo, jak rosyjskie, ale nazywane są przez propagandę “terrorem”. Po kilku dniach przerwy, 3 listopada, materiał propagandy o niszczeniu Ukrainy był dobrze w "Wiadomościach" wyeksponowany.

Zróbmy nowe ministerstwo

Poseł do Dumy Andrej Guruliow nie tylko zauważył problem, ale zaproponował dziś oczywiste rozwiązanie:

„Moim zdaniem głównym problemem jest brak jednolitego zarządzania tematem informacji i propagandy” - ogłosił na konferencji prasowej. I pogroził (mimo że zabrzmiało to niewinnie): “wnioski można wyciągnąć na przykładzie Transbajkalii [okręgu deputowanego]. Poziom zaufania w regionie do prezydenta wynosi tam ponad 70 proc.”.

"Poziom zaufania Rosjan do rosyjskiego prezydenta Władimira Putina w ciągu ostatniego tygodnia spadł o 0,3 punktu procentowego i wynosi 80,1 proc. Takie są dane Ogólnorosyjskiego Centrum Badania Opinii Publicznej (WCIOM). Ankieta została przeprowadzona od 24 do 30 października wśród 1,6 tys. dorosłych Rosjan” - podała dziś agencja TASS. Nie czepiajmy się tego 0,3 pkt proc. (odpowiadającego w tej próbie czterem i ośmiu dziesiątym Rosjanina). Istotne tu jest to, że zdaniem TASS poparcie SPADA – tak jak ostrzega Guruliow.

Oczywiście powodem jest przede wszystkim to, że Putin wysłał na front w ramach potwornie chaotycznej mobilizacji 80 tysięcy “zwykłych Rosjan”, a kolejne 220 tys. zamierza tam dowieźć niebawem. I choć obiecał, że kończy mobilizację, to nie ma dekretu o oficjalnym jej zakończeniu. Są tylko zapewnienia władzy, że dalszej mobilizacji nie będzie. A przecież wcześniej, w lutym i marcu, władza zapewniała, że sprawę Ukrainy załatwią zawodowi wojskowi. Dopiero we wrześniu okazało się - zupełnie nagle - że granica Rosji z Ukrainą jest tak długa, iż wymaga dodatkowych 300 tysięcy żołnierzy.

Ale nowa ukraińska strategia rzeźnika Syrii, dowodzącego czwarty tydzień na ukraińskim froncie generała Surowikina, dobrze zapewne wyglądała tylko na prezentacjach drukowanych dla Putina (Putin jest cyfrowo wykluczony, więc materiały od podwładnych dostaje wydrukowane w specjalnych książeczkach: regularnie pokazują to “Wiadomości”).

Surowikin planował złamać ducha Ukraińców przez niszczenie infrastruktury cywilnej państwa. Nie uwzględnił jednak nie tylko siły ukraińskiego cywilnego oporu, ale także tego, że jego taktyka niszczy rosyjską doktrynę najazdu na Ukrainę:

Zwykły konsument propagandy Kremla jest teraz z jednej strony bombardowany radosnymi obrazkami o pogrążającej się w zimnie i chłodzie – za sprawą bratniej Rosji – Ukrainy:

• Awaryjne przerwy w dostawie prądu wprowadzone w czterech dzielnicach Kijowa
• W Kijowie, aby oszczędzać energię elektryczną, trolejbusy zostaną usunięte z tras
• W obwodzie kijowskim około 20 tysięcy abonentów zostało bez prądu
• Sygnalizacja świetlna nie działa w Połtawie
• W obwodzie czerkaskim zapalił się obiekt infrastruktury energetycznej
• Ukraińskie media doniosły o wybuchach w obwodzie charkowskim
• Ukraińcy są namawiali do masowego wyprowadzania się z miast
• Ogłoszono alarm lotniczy w ośmiu kolejnych regionach Ukrainy
• Przywrócenie zasilania na Ukrainie zajęło do 28 godzin
• W Czerkasach dron uderzył w obiekt infrastrukturalny
• Alarm lotniczy ogłoszony w regionie Połtawy
• W Odessie ogłosił alarm lotniczy
• W Kijowie spodziewany jest wzrost liczby urodzeń z powodu przerw w dostawie prądu
• W Charkowie uruchomione zostaną węzły grzewcze w metrze, schronach i szkołach
• W obwodzie kijowskim rozpoczęły się awaryjne przerwy w dostawie prądu

I tak dalej.

Nie chodzi tylko o port wojenny w Sewastopolu zaatakowany przez podwodne drony (propaganda Kremla uparcie nazywa to aktem terroru, mimo że pokazywała wcześniej, jak z tych samych okrętów ostrzeliwana jest Ukraina). Chodzi o groźbę wiszącą nad całą Rosją. Marszałkini Rady Federacji Walentyna Matwienko mówi teraz, że "zagrożenie bezpieczeństwa [rosyjskiej] infrastruktury krytycznej [ukraińskimi] atakami terrorystycznymi i sabotażem jest realne”.

Do tego FSB popisuje się swą sprawnością i straszy Rosjan ukraińskim potencjałem “terrorystycznym” (każda osoba pracująca w Rosji i na terenach okupowanych na rzecz Ukrainy jest przez propagandę nazywana “terrorystą”). Na przykład:

"Federalna Służba Bezpieczeństwa zapobiegła planowanemu przez ukraińskie służby specjalne sabotażowi obiektu infrastruktury energetycznej w Republice Krymu. Zatrzymano zwerbowanego przez SBU [Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy] obywatela Ukrainy urodzonego w 1978 roku. Skonfiskowano mu trzy urządzenia wybuchowe odłamkowo-burzące, instrukcje ich użycia oraz schemat lokalizacji wież energetycznych w jednym z regionów Krymu”.

I to nie koniec – bo równolegle propaganda zmuszona jest relacjonować przymusową ewakuację mieszkańców Chersonia i całego okupowanego przez Rosję obwodu. Strefa przymusowej ewakuacji ludzi, którzy do wojny spokojnie sobie mieszkali nad Dnieprem, została poszerzona do 15 kilometrów. To kolejne siedemdziesiąt kilka tysięcy osób do wywiezienia (z dwoma walizkami) na “tymczasowy” pobyt do Rosji.

Codzienne “Wiadomości” pełne są takich obrazków. Propaganda mówi też zupełnie otwarcie, że jeśli chodzi o ogrzewanie zimą, w Rosji też będą kłopoty. I to bez ostrzałów:

– taką wypowiedź Putina na spotkaniu z rządem 3 listopada zacytowała RIA Nowosti. I doprecyzowała, że chodzi o opał na zimę ("olej opałowy i inne rodzaje paliwa, w tym o węgiel"). Zimę, która już w Rosji nastała.

To nie jest spójny przekaz. Wywołuje w głowach mętlik - i wcale nie sprawia, że ludzie zgromadzą się wokół flagi (i wokół Putina).

Propaganda zmaga się z tym problemem od wielu dni. Szuka takiej narracji, która pogodzi sprzeczności. Stara się sam Putin:

“Rosyjskie uderzenia na terytorium Ukrainy można częściowo uznać za odpowiedź na ataki terrorystyczne z Kijowa" – zacytowały Putina agencje z konferencji prasowej 31 października, po ataku na Sewastopol (zdjęcie na samej górze: obyczajem kremlowskim dziennikarze stali grzecznie w dużej odległości od siedzącego przy stole Putina). Dokładnie zaś Putin powiedział:

Ale to nie jest dobre wyjaśnienie, bo właśnie częściowe. Propaganda Kremla testuje rozwiązania całościowe. Znalazłam takie trzy:

Wersja pierwsza: To oni zaczęli

To, co się teraz dzieje w Ukrainie, jest wojną obronną. W obronie więcej można. Tyle że zdaniem propagandysty Władimira Sołowiowia w Ukrainie broni się... Rosja.

Sołowiow twierdzi teraz, że wojna w Ukrainie zaczęła się nie 24, a 17 lutego. Rzeczywiście, na samym początku “operacji specjalnej”, przez kilka dni Moskwa podawała liczbę ofiar ostrzału Donbasu liczoną właśnie od 17 lutego. To miało uprawdopodabniać tezę Putina, że przychodzi na pomoc ostrzeliwanym cywilom. Potem ta wersja została zarzucona: nie chodziło o Donbas. Ukraina miała być “zdenazyfikowana” i “zdemilitaryzowana”. A kiedy w marcu okazało się, że nie idzie to tak szybko, jak zakładano, Putin ogłosił, że jego “operacja” jest operacją uprzedzającą. Zaatakował, bo inaczej Zachód napadłby na Rosję. Pojawiły się nawet w propagandzie korzystne dla Putina porównania ze Stalinem. Ten ostatni dał się w 1941 r. zaskoczyć Hitlerowi. A Putin uderzył pierwszy.

Teraz Sołowiow próbuje przeredagować historię i z Putina zrobić Stalina.

Wersja druga: To są obcy

Drugą wersję propaganda testuje już od pewnego czasu. Przekonuje, że prawdziwa Ukraina już nie istnieje - że nie ma ukraińskiego wojska. Nie ma nawet “ukronazistów”, nie ma Ukraińców - są tylko obcy.

[Pod Charkowem] „Polacy posuwali się do przodu… Pracowaliśmy całą noc z tysiącem ludzi, pojazdami pancernymi, wyniki odpowiednio bardzo dobre, niewiele osób stamtąd zostało… porzucili sprzęt, mieli dużo „200” [zabitych – red]. Artyleria wykonała swoje zadanie” – powiedział RIA Nowosti zastępca dowódcy plutonu artylerii o znaku wywoławczym „Lena”.

To przykładowy komunikat z całej serii. Czy “Lena” istnieje i istotnie to powiedział, nie dowiemy się. Ale propagandyści wojskowi wyprodukowali taki przekaz, bo:

• rosyjscy żołnierze słyszą inny język niż ten, który im się wydawał do tej pory ukraińskim – a był po prostu rosyjskim z ukraińskim akcentem. Żołnierze pod drugiej stronie frontu mówią bliskim, ale wyraźnie osobnym językiem. Po ukraińsku. “To polski” - tłumaczy im propaganda, żeby ukryć fakt, że Ukraina jest osobnym państwem, ze swoją kulturą i językiem;
• jest to też sposób na obejście dylematu, że walczymy z “bratnim narodem”. Polacy to przecież nie bracia, ale zachodni odszczepieńcy. Więc okrucieństwo jest dopuszczalne.

Ta metoda ma jednak złe strony. Weźmy sobotni atak na rosyjską flotę wojenną w Sewastopolu. Bolesny i dla Putina upokarzający. Zgodnie z narracją o “obcym” propaganda ogłosiła natychmiast, że atak zorganizowali Brytyjczycy.

Za karę Putin zerwał umowę zbożową z Ukrainą (porozumienie pozwalające na wywożenie ukraińskiego zboża przez Morze Czarne). Po dwóch dniach nacisku ze strony Turcji i ONZ zdanie jednak zmienił. I ogłosił, że Ukraina dała mu pisemne gwarancje, że nie będzie wykorzystywać zbożowych morskich korytarzy do ataku na Rosję (tłumaczenie to sumiennie sprawozdawały przez kilka minut wieczorne “Wiadomości” 2 listopada).

Wedle wersji "Wiesti" z 3 listopada jednak Ukraińcy, ale wyszkoleni przez "obcych" - Brytyjczyków.

Do narracji “Na Ukrainie są obcy, więc wszystko jest dozwolone” należy też opowieść o “brudnej bombie”, którą Ukraińcy mieliby odpalić u siebie, żeby zrobić na złość Rosji (i poszarpać jej międzynarodowy prestiż). Żeby się wszystko dobrze składało, sekretarz putinowskiej Rady Bezpieczeństwa Nikołaj Patruszew nie wykluczył udziału Zachodu w tworzeniu „brudnej bomby” Kijowa.

Wersja trzecia: Prawosławie, szatan i LGBT

Propagandystka Margarita Simonyan wyraziła to prosto: woli wojnę z jej okropieństwami, niż żeby straciła prawo do ubierania córek w sukienkę i tłumaczenia syowi, że jest chłopcem. Nie doprecyzowała, czy chodzi o to, że śmierć na wojnie jest lepsza od rozmowy z córką, która nie chce “tej okropnej sukienki”, czy też sytuacji, że dziecko źle czuje się w swoim ciele i prosi o pomoc. Chodzi o to, że to jest gorsze niż wojna.

Na tę narrację składają się nie tylko okrutne wypowiedzi putinowskich celebrytów. Państwo Putina szykuje się do prawdziwej wojny: wydanej osobom nieheteronormatywnym i wszystkim, którzy ogłaszają wątpliwości.

Przyjęte w pierwszym czytaniu przed tygodniem nowe prawo, karze ogromnymi grzywnami “propagowanie nietradycyjnych stosunków płciowych” oraz przekazywanie informacji, które "mogłyby skłonić dzieci do zmiany płci”. Władza będzie mogła w ten sposób dopaść każdego. Usłużna cerkiew już podpowiada, że “propagandą nietradycyjnych stosunków” jest już samo publiczne ujawnienie swojej orientacji – o ile nie jest hetero.

Jak zauważył marszałek Dumy Wiaczesław Wołodin, “decyzja o zakazie propagandy LGBT została podjęta wyłącznie w interesie Rosji i Rosjan: - Mamy tradycje, mamy sumienie, rozumiemy, że musimy myśleć o naszych dzieciach, o naszych rodzinach, o naszym kraju, o zachowaniu tego, co przekazali nam nasi rodzice. Na świecie rozgrywa się wielka tragedia, musimy zrobić wszystko, aby chronić nasze dzieci, te, które chcą żyć normalnie. Wszystko inne jest grzechem, sodomią, ciemnotą, nasz kraj z tym walczy".

Nowe prawo czeka na drugie czytanie w Dumie. Posłowie zapowiedzieli już, że kary trzeba będzie w tym czytaniu zaostrzyć i oprócz grzywien wprowadzić kary więzienia. Projekt ma gorące poparcie Cerkwi Prawosławnej, która jednak wielkodusznie sprzeciwia się karaniu "za sodomię".

Z drugim czytaniem swojej ustawy Putin jeszcze czeka – jutro odbędą się w Rosji obchody święta, którym Putin zastąpił rocznicę Rewolucji Październikowej. To Dzień Jedności Narodowej – rocznica poddania Kremla przez polską załogę w 1612 roku.

Może z okazji tego święta propaganda wymyśli nową narrację? Jednak Rosja szykuje się przede wszystkim na dodatkowy dzień wolny – a w dni wolne nie pracuje też propaganda. Zamiast pokrzykujących publicystów mamy w telewizji w końcu dużo filmów i piosenek biesiadnych.

Putin wedle oficjalnych zapowiedzi odwiedzi tymczasem w Moskwie wystawę "Ukraina. Na przełomie epok". Jak podaje oficjalny komunikat, wystawa to “dziesięć sal tematycznych obejmujących okres historyczny od powstania państwa staroruskiego do współczesności i zajmuje 4 tys. metrów kwadratowych”.

Według wieczornych "Wiadomości" z 3 listopada wystawa dowodzi, że dopóki Ukraina była razem z Rosją, oba państwa "mogły więcej". Oraz że odłączenie się Ukrainy od Rosji nie jest zgodne z wolą bożą.

Od początku napaści Rosji na Ukrainę śledzimy, co mówi na ten temat rosyjska propaganda. Jakich chwytów używa, jakich argumentów? Co wyczytać można między wierszami?

Nasz cykl GOWORIT MOSKWA znajdziecie pod tym tagiem.

UWAGA, niektóre z wklejanych do tekstu linków mogą być dostępne tylko za pośrednictwem VPN

Rosyjska propaganda: rys. Weronika Syrkowska/OKO.press