Kolejna porażka podatkowa PiS. Spadły wpływy z VAT

Uzdrowienie systemu podatkowego i zwiększenie wpływów budżetowych było jednym ze sztandarowych gospodarczych haseł PiS w kampanii wyborczej. Rząd Beaty Szydło zapowiadał, że podniesie opodatkowanie zagranicznego kapitału, zwiększy progresywność systemu i poprawi ściągalności VAT – głównie poprzez usprawnienie działania organów skarbowych i większe kary dla oszustów.

Rzeczywistość zrewidowała te zamiary. Prawo i Sprawiedliwość poległo w tej kwestii na całej linii.

Specjalne podatki dla sklepów wielkopowierzchniowych i banków nie zadziałały. Pierwszy zablokowała Komisja Europejska, jako niezgodny z prawem unijnym, drugi - przynosi tylko małą część z planowanych wpływów.

Polski system podatkowy jest jednym z najmniej progresywnych w Europie. PiS miał to zmienić, m.in. dzięki wprowadzeniu tzw. jednolitego podatku o zwiększonej liczbie progów oraz dzięki progresywnemu CIT-owi. Datę uruchomienia tego rozwiązania ciągle przekładano, aż rząd ostatecznie pogrzebał pomysł w grudniu ubiegłego roku. Tłumaczenia Mateusza Morawieckiego wskazywały, że zrezygnowano z niego z powodu presji przedsiębiorców.

Wszystkie te zmiany miały podnieść wpływy do państwowej kasy, by zapewnić finansowanie dla nowych wydatków rządu, m.in. programu 500+ czy obniżenia wieku emerytalnego. Ponieważ dwa pierwsze poległy, nadzieja pozostała tylko w większej ściągalności.

Pierwsze dane GUS i Ministerstwa Finansów pokazały, że jest gorzej niż zakładano. Na razie dostępne są tylko wstępne wyliczenia, ale już z tych komunikatów wynika, że VAT przyniósł mniej niż planowano. Dokładnie o 3,5 mld zł mniej. Z zaplanowanych w ustawie budżetowej 130,1 mld zł wpłynęło 126,6 mld. Mimo to ministerstwo finansów i tak chwaliło się ponad 2,8-procentowym wzrostem ściągalności podatku względem ubiegłego roku.

– Nominalnie wpływy faktycznie wrosły – tłumaczy Grzegorz Poniatowski, dyrektor ds. polityki fiskalnej w CASE – ale dla VAT punktem odniesienia jest konsumpcja (VAT jest podatkiem konsumpcyjnym – red.). A po jej uwzględnieniu okazuje się, że ściągalność spadła.

Konsumpcja wzrosła w Polsce w 2016 r. o 3,6 proc. Po uwzględnieniu utrzymującej się deflacji będzie to tylko ok. 3 proc. Wpływy z VAT, by przynajmniej utrzymać się na tym samym poziomie, musiałyby wzrosnąć proporcjonalnie. Tymczasem zwiększyły się tylko o 2,8 proc. Czyli w stosunku do zeszłego roku odnotowaliśmy relatywny spadek ściągalności o 0,2 proc. Luka podatkowa (czyli różnica między wpływami, które budżet państwa powinien uzyskać z tytułu VAT, a ich faktycznym poziomem) w rzeczywistości powiększyła się.

– Margines błędu naszych wyliczeń jest raczej nieznaczny. Liczby mogą się zmienić tylko, jeśli GUS i Ministerstwo Finansów znacząco skorygują swoje wyliczenia za 2016 r. – zapewnia Poniatowski.

Czarny grudzień

Ciekawe jest, że tak marne statystyki spowodowane są głównie fatalnymi wynikami ściągalności VAT w grudniu. Spadły o około połowę w porównaniu z poprzednimi miesiącami. Jeszcze w listopadzie wykazywał 7,4 proc. tempa wzrostu przychodów z VAT. Jednak mimo wyraźnego wzrostu sprzedaży detalicznej w ostatnim miesiącu (6 proc.) przychody roczne poleciały w dół. To dlatego, że właśnie w grudniu skarbówka zwróciła wielu przedsiębiorcom VAT z transakcji we wcześniejszych miesiącach 2016 r. Urzędy skarbowe przetrzymały pieniądze dłużej niż zazwyczaj. Z jednej strony można to tłumaczyć bardziej drobiazgowymi kontrolami urzędów, które PiS obiecał wprowadzić. Z drugiej strony przetrzymywanie było rządzącym na rękę, bo przez długi czas fałszywie poprawiały statystyki. Z tego samego powodu wynik za 2016 r. może okazać się jeszcze gorszy. Już w styczniu tego roku było bowiem wiadomo, że w urzędach skarbowych zalega jeszcze ponad 3,3 mld zł czekających na zwrot.

Niesie to ze sobą poważne zagrożenia. Budżet na 2017 r. obliczany był na podstawie wyższych niż faktyczne, szacunkowych wpływów. Oznacza to, że deficyt może przekroczyć 3 proc. – dotąd obliczony był na 2,9 proc. Przekroczenie tego progu oznacza dla Polski problem, m.in. procedurę nadmiernego deficytu, którą obejmie nas Unia Europejska. A to oznacza sankcje, sięgające nawet zakręcenia kurka z unijnymi pieniędzmi.