Kryzys humanitarny na granicy polsko-białoruskiej. Grupa Granica: pomogliśmy 14 tys. osób

Po półtora roku kryzysu na granicy polsko-białoruskiej Grupa Granica, nieformalna inicjatywa organizacji i osób, które niosą pomoc na granicy, opublikowała raport z działań pomocowych, które prowadziła od sierpnia 2021 roku.

"W odpowiedzi na coraz bardziej dynamicznie rozwijające się konflikty, eskalację przemocy, łamanie praw człowieka na granicy polsko-białoruskiej oraz zbrodnie wojenne w Ukrainie, nieśliśmy niezbędną pomoc tam, gdzie zazwyczaj nie docierało inne wsparcie" - piszą aktywistki i aktywiści.

W 2022 roku pod jej parasolem prowadziliśmy działania mające na celu wprowadzenie perspektywy uchodźczyń i uchodźców do debaty publicznej. Sytuacja wymagała od nas aktywności na wielu polach równocześnie, m.in. organizowania pomocy humanitarnej, medycznej, jak i niezbędnego wsparcia prawnego, psychologicznego i rzeczowego na pograniczu czasem nawet 24 godziny na dobę. W Ukrainie docieraliśmy do osób z tych grup, które znajdowały się w najgorszej sytuacji, organizując m.in. bezpieczne transporty ludzi i zwierząt do Polski, czy rzeczy i leków w drugą stronę".

Publikujemy dane Grupy Granica (obejmujące okres od 15 sierpnia 2021 do końca grudnia 2022 roku), które pokazują rozmiar kryzysu na granicy oraz fakt, jak daleko jesteśmy od jego zakończenia.

Pomogliśmy 14 tys. osób

1. Grupa Granica funkcjonuje od 15 sierpnia 2021. Do 5 stycznia 2023 roku to już 508 dni i nocy nieustannego działania.

2. W samym 2022 roku otrzymaliśmy prośby o pomoc dotyczące łącznie co najmniej 6022 osób, w tym co najmniej 396 zgłoszeń dotyczących dzieci. Udało się dotrzeć z pomocą do co najmniej 3672 z nich.

3. Osób potrzebujących pomocy było na pewno znacznie więcej. Niektóre grupy zgłaszające prośbę o pomoc liczyły po kilkadziesiąt osób.

4. Dzięki współpracy z lekarkami i lekarzami, zarówno działającymi oddolnie, jak i tymi zatrudnionymi przez profesjonalne organizacje humanitarne, możliwe jest udzielanie profesjonalnej pomocy medycznej.

5. Liczba zaginionych, zgłoszonych przez ich rodziny lub inne osoby (tylko bezpośrednio do Grupy Granica) od stycznia 2022 do 31 grudnia 2022 roku wynosi 185. W sumie - od początku kryzysu - zaginionych było 285 osób. Jak mówiła Krzysztofowi Boczkowi Magdalena Łuczak z GG, z tych 285 osób 73 zostało odnalezionych, a o 212 nic nie wiadomo:

6. 2022 rok przyniósł niestety kolejne ofiary śmiertelne. Od początku kryzysu humanitarnego (sierpień 2021) do stycznia 2023 roku liczba oficjalnie potwierdzonych osób, które straciły życie to 30 (do grudnia 2021 roku liczba ta wyniosła 17). Do 14 stycznia ta liczba wzrosła do 34. GG jest w kontakcie z rodzinami niektórych zmarłych, stara się pomagać im w organizacji pogrzebu, transporcie ciała czy przy postępowaniu prawnym.

7. GG działa też na polu międzynarodowym. To m.in. wymiana strategi działań z inicjatywami działającymi na innych granicach europejskich, m.in. ze Sienos Groupe, a także Border Violence Monitoring Network, Rescue Channel. Jest aktywna w Parlamencie Europejskim.

Dane z raportu Border Violence Monitoring Network o pushbackach w Europie publikowaliśmy tutaj:

8. Codziennie dokumentuje nielegalne wywózki, działa na polu prawnym, rzeczniczym, komunikacyjnym, monitoringowym i badawczym. Niektóre z wywózek udało się powstrzymać dzięki interwencjom mediów, aktywistów i aktywistek, posłów i posłanek, a także biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

10 wyroków w polskich sądach

9. Udało się uzyskać 59 postanowień o zastosowaniu środków tymczasowych (tzw. interim measures) od Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, nakazujących polskim władzom powstrzymanie się od przekazania do Białorusi migrantów i migrantek. Niektóre z nich obejmowały kilka osób, np. całe rodziny.

10. Zapadło 10 wyroków potwierdzających, że sposób zawracania migrantów i migrantek do Białorusi jest rażącym naruszeniem prawa polskiego, unijnego i międzynarodowego. Potwierdza to stanowisko GG, że wywózki do Białorusi są niehumanitarną praktyką, która nie powinna mieć miejsca.

11. GG działa także na terenie całej Polski: w strzeżonych i otwartych ośrodkach dla migrantów i migrantek oraz wspiera osoby, które zostały z nich zwolnione, żeby pomóc im odnaleźć się w nowej rzeczywistości.

12. GG dostarcza potrzebującym rzeczy niezbędne do przetrwania w polskich lasach: ciepłe jedzenie, suchy prowiant, zimowe ubrania, ocieplane buty, koce termiczne, termosy z gorącą herbatą, środki higieniczne, lekarstwa i powerbanki. Uruchomiła również platformę Sklep Bez Granic, która pozwala na bezpośrednie wsparcie osób przekraczających granicę poprzez zakup symbolicznych pakietów produktów niezbędnych do udzielania pomocy humanitarnej i medycznej.

13. "Codziennie, bez względu na porę dnia czy dzień tygodnia, niezastąpionym wsparciem byli dla nas pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, zwłaszcza dr Hanna Machińska, oraz przedstawicielstwo Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) w Polsce UNHCR".

"Grupa Granica to nieformalna koalicja, parasol umożliwiający ochronę i bezpieczne działanie wielu ludzi. Naszym celem jest przede wszystkim deeskalacja przemocy i walka o poszanowanie prawa humanitarnego. Między innymi dzięki naszym postulatom, w 2022 r. na Podlasiu rozpoczęły działania dwie międzynarodowe organizacje zajmujące się pomocą medyczną - Intersos i Lekarze Bez Granic. Na pogranicze przyjeżdżają też przedstawiciele i przedstawicielki międzynarodowych mediów, polityczki i politycy, którzy w swoich krajach pomagają nam nagłośnić temat kryzysu humanitarnego wciąż trwającego na granicy polsko-białoruskiej. Organizowaliśmy także konferencje, spotkania, debaty publiczne, akcje edukacyjne oraz spotkania akademickie".

Zakończyć kryzys na granicy

Grupa Granica w raporcie powtórzyła także swoje postulaty dotyczące kryzysu humanitarnego na granicy:

1. Podjęcie działań zmierzających do przeciwdziałania kolejnym śmierciom i zaginięciom osób na pograniczu.

2. Zaprzestanie bezprawnych wywózek stanowiących nie tylko pogwałcenie prawa międzynarodowego i unijnego, ale także stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia osób migrujących.

3. Uchylenie przepisów rozporządzenia MSWiA z sierpnia 2021 roku wprowadzających możliwość zawrócenia cudzoziemca do linii granicy państwowej oraz przepisów dotyczących wydawania postanowień o opuszczeniu terytorium RP wprowadzonych nowelizacją ustawy o cudzoziemcach w październiku 2021 roku.

4. Stworzenie godnych i bezpiecznych warunków do zgodnego z prawem ubiegania się o ochronę międzynarodową na polsko-białoruskiej granicy, także poza przejściami granicznymi, z poszanowaniem prawa międzynarodowego i unijnego.

5. Przestrzeganie przewidzianych prawem procedur, polegających na przyjmowaniu wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej lub wszczynanie postępowań o zobowiązanie do powrotu wobec cudzoziemców, którzy przekroczyli granicę Polski w sposób nieuregulowany.

6. Wprowadzenie mechanizmów identyfikacji celem zapewnienia szczególnej ochrony osobom należącym do grup wrażliwych, w tym przede wszystkim dzieciom ofiarom handlu ludźmi, ofiarom tortur, kobietom w ciąży, osobom starszym, osobom chorym i osobom z niepełnosprawnością.

7. Zapobieganie i zdecydowane reagowanie na nadużycia, przekroczenia uprawnień lub niedopełniania obowiązków przez funkcjonariuszy wykonujących służbę na granicy polsko-białoruskiej.

8. Rzetelne informowanie społeczeństwa o sytuacji na granicy polsko-białoruskiej i zaprzestanie prezentowania zjawiska migracji wyłącznie w kategoriach zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa.

9. Zapewnienie wsparcia mieszkańcom i mieszkankom terenów pogranicza oraz wdrożenie programów naprawczych pozwalających odwrócić negatywne skutki kryzysu humanitarnego.

10. Stosowanie detencji wobec migrantów i migrantek tylko w ostateczności, zgodnie z polskim prawem i standardami praw człowieka, a także zapewnienie godnych i humanitarnych warunków oczekiwania na decyzję w sprawie statusu. Zapewnienie szczególnej ochrony dzieciom, osobom o słabym stanie zdrowia i ofiarom przemocy.