Szczyt w Brukseli przyjął „konkluzje 25/27”. Bez Polski i Węgier

„Nie było jednomyślności, ale była duża zbieżność, której nie było jeszcze kilka lat temu” – powiedział Michel na konferencji prasowej.

Premierzy Polski i Węgier Mateusz Morawiecki i Viktor Orbán pojechali na czwartkowo-piątkowy (29 i 30 czerwca) szczyt Rady Europejskiej bardzo hałaśliwie obiecując swym wyborcom „weto” wobec porozumienia dotyczącego relokacji uchodźców, mimo że zostało ono wynegocjowane i przyjęte większością głosów już wcześniej. Jak można było się domyślić, nic nie wskórali.

Morawiecki i Orbán zemścili się więc na pozostałych krajach Unii Europejskiej, stosując obstrukcję w negocjacjach na temat nowych porozumień dotyczących migracji mających – uwaga! – zaostrzyć politykę Unii. W efekcie nie zostały one ujęte w konkluzjach szczytu Rady Europejskiej. Za to przyjęto je jako konkluzje 25 krajów.

Mechanizm nadal obowiązuje

W kwestii mechanizmu „obowiązkowej solidarności” dotyczącego relokacji migrantów Polska i Węgry są więc jedynymi krajami, które nie podpisały się pod propozycją de facto zaostrzającą unijną politykę migracyjną. Ale Orbanowi i Morawieckiemu nie wyszło opóźnienie negocjacji dotyczących nowych ustaleń o migracji.

Przypominamy w skrócie, o co chodzi:

• Wprowadzony zostanie mechanizm relokacji uchodźców trafiających do Unii Europejskiej – tak, by odciążyć kraje graniczne UE najmocniej dotknięte kryzysem migracyjnym. Uczestnictwo w tym mechanizmie jest dla wszystkich krajów UE obowiązkowe – w przeciwieństwie jednak do samej relokacji.
• Mechanizmem relokacji w skali całej Unii Europejskiej objętych w obecnych warunkach ma zostać około 30 tysięcy uchodźców rocznie, co oznacza, że Polsce przypadałoby około 2 tysięcy z nich.
• Kraje członkowskie zachowują pełne prawo do odmowy przyjęcia uchodźców. Odmowa przyjęcia uchodźcy skierowanego do danego kraju w ramach mechanizmu relokacji ma jednak skutkować koniecznością zapłacenia finansowego ekwiwalentu w wysokości 20 tysięcy euro. Te pieniądze mają trafiać do krajów, które uchodźców przyjęły. Działa więc zasada „przyjmujesz albo płacisz”.
• Kraje znajdujące się w trudnej sytuacji migracyjnej mogą zostać zwolnione obowiązku w całości lub w części.

„Weto” głową w mur

Rada UE przyjęła projekt porozumienia w tej sprawie na szczycie w Luksemburgu 8 czerwca 2023. Decyzja zapadła po głosowaniu większością kwalifikowaną, w którym poszczególne kraje członkowskie reprezentowali ministrowie spraw wewnętrznych. Polska i Węgry głosowały przeciw – ale zostały przegłosowane. Następnie projekt porozumienia został skierowany do dalszych prac w Parlamencie Europejskim.

To pierwszy powód, dla którego zapowiedzi „weta” wobec tych ustaleń, które formułowali Orbán i Morawiecki przed zakończonym właśnie szczytem w Brukseli, były całkowicie bezprzedmiotowe. Nie da się bowiem zawetować ustaleń, które zostały już przyjęte. Tym bardziej zaś nie da się skorzystać z prawa weta w sprawie, w której ono nie obowiązuje. A tak właśnie jest z kwestiami dotyczącymi polityki migracyjnej Unii Europejskiej – decyduje w nich większość głosów.

I Orbán, i Morawiecki doskonale wiedzieli i jedno, i drugie. Obaj premierzy wciąż upierają się jednak, że w sprawach dotyczących polityki azylowej Unia Europejska nie ma prawa decydować większością głosów. Ich stanowiska nie podziela żaden z pozostałych krajów UE. Unijne traktaty również nie wymagają w tej sprawie jednomyślności. Ten temat w osobnym materiale dokładnie przeanalizowała w OKO.press Paulina Pacuła.

Antymigracyjna katarynka

Świadomość nadchodzącego zderzenia ze ścianą, nie przeszkadzała Morawieckiemu i Orbánowi dalej zapowiadać „weta” wobec przyjętych już ustaleń dotyczących relokacji migrantów. Robili to rzecz jasna przede wszystkim na użytek polityki wewnętrznej Polski i Węgier.

„Nie zgadzamy się na żadne kontyngenty, na żadne kwoty, żadne przydziały migrantów. Europa musi mieć mechanizmy ochrony przed migracją zewnętrzną” – mówił Morawiecki w Bratysławie na szczycie Grupy Wyszehradzkiej w poniedziałek 26 czerwca 2023.

W czwartek 29 czerwca przed wylotem do Brukseli powtórzył to samo na konferencji prasowej w Polsce. Po raz kolejny poparł też pomysł Jarosława Kaczyńskiego dotyczący przeprowadzenia w Polsce „referendum w sprawie relokacji migrantów”. "Nie pierwszy raz Kaczyński idzie po śladach Victora Orbána. 2 października 2016 roku na Węgrzech odbyło się referendum w sprawie relokacji uchodźców. Pytanie brzmiało: „Czy chce Pan/Pani, by Unia Europejska mogła bez zgody parlamentu węgierskiego decydować o obowiązkowym osiedlaniu na Węgrzech osób obywatelstwa innego niż węgierskie?” – pisała o tym w OKO.press Agata Szczęśniak.

Politycy polskiego obozu rządzącego starają się uczynić „obronę Polski przed zalewem migrantów” jednym z głównych tematów kampanii wyborczej. W typowy dla siebie sposób produkują przy tym niemało czystej dezinformacji – o czym pisaliśmy już w OKO.press. I temu też służy uporczywe powtarzanie narracji o „wecie” wobec mechanizmu obowiązkowej solidarności.

Na szczycie Rady Europejskiej kluczowe ruchy Morawiecki i Orbán wykonali jeszcze w czwartek, „tuż przed kolacją”. Zaczął Orbán ogłaszając pozostałym przywódcom, że „ich ustalenia” są „w żadnym wypadku” nie do przyjęcia dla Polski i Węgier. Obaj premierzy powtórzyli swoje „weto” i zapowiedzieli, że nie podpiszą się pod żadnymi pisemnymi konkluzjami szczytu dotyczącymi migracji i nie będą uczestniczyć w negocjacjach. Przekonywano ich do 01:00 w nocy – jednak bez skutku.

Najmniej zadowolona? Giorgia Meloni

Największym chyba paradoksem niezbyt udanego szczytu Rady Europejskiej jest natomiast to, że nowe ustalenia dotyczące migracji, które próbowały blokować Polska i Węgry, miały dotyczyć… dalszego uszczelniania granic UE i zaostrzania polityki azylowej. Forsowała je zaś podejmowana przez Morawieckiego w Polsce z wielką atencją skrajnie prawicowa premier Włoch Giorgia Meloni. Chodziło przede wszystkim o zgodę na udzielenie pomocy gospodarczej w wysokości miliarda euro Tunezji – w zamian za przyjmowanie migrantów deportowanych z Włoch i walkę z gangami przemytników ludzi. Obrażeni premierzy dwóch najbardziej wrogo nastawionych wobec migracji z krajów Bliskiego Wschodu i Afryki rządów pokrzyżowali więc plany przede wszystkim swej naturalnej sojuszniczce w tej sprawie.

Pomyślnie zakończyły się natomiast rozmowy na temat zwiększenia pomocy finansowej i sprzętowej dla walczącej Ukrainy i wprowadzenia nowych sankcji na Rosję – ogłoszone w tej sprawie ustalenia mają jednak bardzo ogólny charakter. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen mówiła o „podwojeniu” pomocy dla Kijowa.