Ostatni dzień kampanii samorządowej

Premier Donald Tusk wygłosił orędzie o godz. 20 na antenie TVP 1. Publikujemy je w całości:

"Drodzy Państwo, powoli żegnamy rok 2023. Co to był za rok! W historii Polski zapisze się jako rok przełomu. Chcę wam za ten rok bardzo podziękować. Był trudny, pełen wielkich emocji, sporów, ale też obywatelskiego przebudzenia i triumfu demokracji: udało nam się pobić rekord wyborczej frekwencji. Mijające miesiące nauczyły nas że niemożliwe staje się możliwe i oto dziś ja – w telewizji publicznej – już jako premier Rzeczpospolitej mogę powtórzyć przed wami ślubowanie, które złożyłem podczas Marszu Miliona Serc: zwyciężymy (to już się stało), rozliczymy zło (to już się dzieje), naprawimy krzywdy (to też już zaczynamy)

Wiem, że pojednanie będzie prawdopodobnie najtrudniejszym zadaniem, ale wierzę, że i tym razem niemożliwe stanie się możliwe. Wierzę, że Polacy odradzą się jako jedna wspólnota, jako wielki, silny naród. I nie spocznę, póki to się nie stanie.

Polska to kraj cudów i wspaniałych ludzi. Gdybyście tylko mogli usłyszeć te wszystkie komplementy, zachwyty nad Polakami i ich mądrością, jakie słyszałem od przywódców państw i globalnych autorytetów... Ja miałem przyjemność tego słuchać przy okazji odbierania gratulacji, ale to wielkie uznanie jest dla każdej i każdego z was. To Wy w 2023 roku zadziwiliście świat, to dzięki wam popłynęła z Polski nadzieja dla wszystkich ludzi pragnących wolności.

Wszystkim nam marzy się normalność, zgoda i pewność jutra. To zadanie na nadchodzący rok. Postawimy sprawy z głowy na nogi, zaufamy znowu nauce oraz ekspertom i zdrowemu rozsądkowi. W polityce międzynarodowej odbudujemy naszą pozycję i znaczenie. Kłótnie z sojusznikami zastąpimy twardą, ale przyjazną rozmową o naszych interesach i szukaniem tego, co wspólne. W tych niebezpiecznych czasach Polska nie będzie już samotna, a że są niebezpieczne potwierdziło się choćby wczoraj, kiedy naruszona została nasza przestrzeń powietrzna.

Dlatego tak ważne jest dziś mówić prawdę i tylko prawdę. Przywrócimy słowom ich prawdziwe znaczenie, a patriotyzm nigdy już nie będzie zasłoną dla nieuczciwości, czy zwykłego złodziejstwa. Będziemy ze sobą uczciwie i z szacunkiem rozmawiać, to wam gwarantuję.

Nasza ojczyzna odrodzi się jako nowoczesne, silne państwo, wasze państwo. Pracujące dla każdej i każdego z was, bo ono należy do was i tylko do was.

Jutro bawmy się i zapomnijmy choćby na chwilę o codziennych troskach, a od poniedziałku, czy od wtorku, a właściwie dla większości z was od środy, ale bierzemy się wszyscy do wspólnej pracy, żebyśmy za rok uznali, że 2024 był dla nas wszystkich, dla Polski, rokiem szczęśliwym i bezpiecznym. Rokiem dostatku i pojednania.

Szczęśliwej Polski już czas. Tego nam wszystkim serdecznie życzę".

Odwołanie rad instytutów

Wcześniej w sobotę 30 grudnia szef Kancelarii Premiera Jan Grabiec poinformował Polską Agencję Prasową, że Tusk odwołał członków rad: Instytutu Strat Wojennych, Instytutu De Republica, Instytutu Europy Środkowej, Instytutu Pokolenia i Instytutu Zachodniego. Grabiec dopytywany, czy odwołanie członków rad oznacza likwidację tych instytutów, odpowiedział, że to miałoby się odbyć innym aktem prawnym: „Zanim premier podejmie decyzję dotyczącą losów tych instytutów, dokonany zostanie przegląd ich działalności, audyt, ocena tego, co tam się wydarzyło i wówczas pan premier podejmie decyzję, jaką rolę mają pełnić te instytuty w przyszłości”.

Protesty opozycji w Serbii trwają już od kilkunastu dni. Jak informuje Reuters, była to największa taka demonstracja od momentu ogłoszenia wyników wyborów parlamentarnych. Według wstępnych danych z 96 proc. komisji podanych przez serbską Państwową Komisję Wyborczą rządząca od 2012 roku Serbska Partia Postępowa (SNS) prezydenta Aleksandara Vučića zdobyła 46,7 proc. głosów, a jej koalicjant – Socjalistyczna Partia Serbii (SPS) – 6,6 proc. Łącznie daje to około 148 miejsc w liczącym 250 posłów, jednoizbowym parlamencie i pewną większość na kolejną kadencję.

Opozycyjna Serbia Przeciwko Przemocy, która zajęła drugie miejsce w wyborach z wynikiem 23,6 proc. poparcia, oskarżyła SNS o powszechne fałszowanie głosów. Władze zaprzeczają. Ale wstępny raport misji obserwacyjnej OBWE wskazuje na nieprawidłowości w procesie wyborczym:

"Przedterminowe wybory parlamentarne z 17 grudnia, choć technicznie dobrze zarządzane i oferujące wyborcom wybór alternatyw politycznych, były zdominowane przez zdecydowane zaangażowanie prezydenta, co w połączeniu z przewagą systemową partii rządzącej stworzyło niesprawiedliwe warunki.

Dzień głosowania naznaczony był licznymi niedociągnięciami proceduralnymi, w tym wymienić należy niekonsekwentne stosowanie zabezpieczeń podczas głosowania i liczenia głosów, częste przypadki naruszenia tajności głosowania oraz liczne przypadki głosowania grupowego.

Choć ramy prawne w Serbii zapewniają odpowiednią podstawę do przeprowadzenia demokratycznych wyborów, kilka kluczowych kwestii pozostaje nierozwiązanych. Chodzi zwłaszcza o zapobieganie niewłaściwemu wykorzystywaniu urzędów publicznych i zasobów państwowych, rozdzielenie funkcji publicznych od działań związanych z kampanią wyborczą, a także o skuteczne mechanizmy zapobiegania zastraszaniu i presji na wyborców, w tym i naciskom i kupowaniu głosów" – czytamy w raporcie OBWE.

Jak pisaliśmy w OKO.press, jeśli chodzi o manipulowanie wyborami, Serbia mogłaby służyć jako źródło inspiracji dla wszelkich „demokracji nieliberalnych” w Europie. Samo głosowanie, mimo licznych przekupstw, fałszerstw i nacisków, jest z grubsza uczciwe. Problem tkwi jednak w tym, że poprzedza je wielotygodniowa kampania, mająca zapewnić w nim zwycięstwo Aleksandarowi Vučiciowi i jego ludziom. I to przy użyciu całego arsenału, jakim dysponuje serbskie państwo.

Tysiące protestujących pod serbskimi flagami i transparentami z napisem „Nie akceptujemy” wiwatowało w sobotę 30 grudnia na cześć Mariniki Tepic, liderki opozycyjnego sojuszu Serbia Przeciwko Przemocy. Polityczka od 18 grudnia prowadzi strajk głodowy przeciwko fałszerstwom wyborczym. „Te wybory muszą zostać unieważnione” – powiedziała wg Reutersa Tepic do protestujących zgromadzonych przed hotelem Moskwa.

Jovana Djokovic, 29-letnia programistka, powiedziała Reutersowi, że przyjechała na protest ze swoimi rodzicami z Kraljeva, miasta położonego 177 kilometrów na południe od Belgradu: „Przyszłam tutaj, aby wyrazić swój sprzeciw wobec wyników wyborów. Wybory nie były uczciwe”.

Sobotni protest był wspierany przez organizacje studenckie i inicjatywę skupiającą osoby publiczne, w tym wybitnych intelektualistów i aktorów, nazwaną ProGlas. Pełne wyniki wyborów ze 100 proc. komisji zostaną opublikowane przez Państwową Komisję Wyborczą najwcześniej za kilka tygodni.

Dwugodzinny strajk ostrzegawczy w sieci Kaufland organizuje Międzyzakładowa Organizacja OPZZ Konfederacja Pracy, która jest w sporze zbiorowym z pracodawcą.

Związek domaga się:

• Wzrostu wynagrodzenia zasadniczego o 1200 zł dla każdego pracownika zatrudnionego w Kaufland Polska Markety Sp. z o.o. Sp. j. , ze skutkiem od 1 stycznia 2024 r.
• Wzrostu zatrudnienia o 30 proc. na stanowiskach niemenedżerskich w sklepach spółki, ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2024 r.
• Podniesienia odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych do poziomu, o którym mowa w ustawie.

“O 12:00 powstrzymujemy się od pracy, nie wybijamy żadnego wyjścia, nie zgłaszamy podjęcia strajku, pracodawca dawno został o nim poinformowany i jest zobowiązany zabezpieczyć market, oraz umożliwić pracownikom spółki podjęcie akcji strajkowej. Strajk jest w pełni legalny, potwierdziło to nawet wczoraj ministerstwo pracy i nikt nie może Wam uniemożliwiać w nim udziału” – napisali dziś rano związkowcy z Kauflanda.

Ministerstwo: doszło do wszczęcia sporu zbiorowego

Ostatnie zdanie odnosi się do komunikatu zarządu Kaufland Polska. Twierdzi on, że “strajk ostrzegawczy jest nielegalny”, bo w “spółce nie doszło do wszczęcia sporu zbiorowego” a organizacja związkowa nie przeprowadziła referendum strajkowego.

Związek odpowiada, że spór zbiorowy został wszczęty i na dowód pokazuje korespondencję z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki społecznej, która to potwierdza.

Ministerstwo pisze też, że “ani przepisy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ani też konstrukcja tych przepisów opisująca kolejne etapy prowadzenia sporu zbiorowego, nie skazują wprost na konieczność przeprowadzenia referendum strajkowego w przypadku strajku ostrzegawczego”.

Taki strajk jest możliwy na etapie mediacji, na którym spór zbiorowy w Kauflandzie znajduje się teraz. Związkowcy skarżą się, że firma zbojkotowała rokowania – wcześniejszy etap w procedurze sporu zbiorowego.

“Strajk wynika z odmowy prowadzenia dialogu wokół podwyżek wynagrodzeń przez spółkę” – pisze prawnik związkowy Grzegorz Ilnicki.

“OPZZ Konfederacja Pracy otrzymała jasny komunikat – damy podwyżki, jakie sami chcemy i niczego uzgadniać nie będziemy.

Będzie to więc kolejny strajk, który bezpośrednio sprowokowali menedżerowie. Po Parocu i Solarisie widać wyraźnie, że strajki w Polsce wybuchają, gdy buta menedżerów zastępuje zdrowy rozsądek i gdy brakuje partnerskiego traktowania pracowników”.

Tor z przeszkodami, czyli spór zbiorowy po polsku

Strajk ostrzegawczy jest legalnym środkiem walki o spełnienie postulatów pracowniczych opisanym w „Ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych” z 1991 roku.

Sam spór zbiorowy to wieloetapowa procedura, a zorganizowanie legalnego strajku – już pełnego, nie ostrzegawczego – jest możliwe tylko po przejściu wszystkich obowiązkowych etapów. Etapami procedury są:

• wystąpienie przez związek zawodowy z żądaniami;
• rokowania z pracodawcą i sporządzenie ew. protokołu rozbieżności;
• mediacje, a jeśli się nie powiodą – sporządzenie protokołu rozbieżności (to na etapie mediacji związek może zorganizować strajk ostrzegawczy);
• referendum strajkowe, w którym udział weźmie co najmniej 50 proc. zatrudnionych w danym zakładzie pracy, a większość z nich opowie się za strajkiem – referendum przeprowadza związek;
• ogłoszenie strajku co najmniej na 5 dni przed jego planowaną datą.

Na każdym etapie tego procesu pracodawcy mają okazję, by go spowolnić. Np. nie podpisując kolejnych protokołów rozbieżności z rokowań i mediacji, albo utrudniając związkowi przeprowadzenie referendum. Dlatego polskie prawo o rozwiązywaniu sporów zbiorowych jest krytykowane przez związki zawodowe.

„Pracodawcy robią naprawdę wiele, żeby utrudnić całą procedurę. W Polsce jak ktoś zorganizował strajk, to znaczy, że przeszedł wielomiesięczną gehennę” – mówiła OKO.press Katarzyna Rakowska, związkowczyni i socjolożka badająca spory zbiorowe w Polsce.

Ale pomimo tych przeszkód udaje się w Polsce organizować legalne i skuteczne strajki. W ostatnich latach to m.in. strajk w fabryce Solaris Bus & Coach w Bolechowie, strajk w zakładach Paroc w Trzemesznie czy strajk w International Paper w Kwidzynie.

Więcej o torze z przeszkodami, jakim jest spór zbiorowy w Polsce, pisaliśmy m.in. w tych tekstach:

Aktualizacja: zgodnie z planem strajk zakończył się o godzinie 14.

„Teraz pozostawiamy stronie pracodawcy kilka dni na przemyślenia… Myślę, że parę rzeczy warto w rozmowach ze stroną społeczną po tym wydarzeniu zrewidować” – napisał przewodniczący OPZZ Konfederacji Pracy Michał Lewandowski.

Druga runda mediacji zaplanowana jest na 4 stycznia.

W wyniku zmasowanego ataku powietrznego Rosji na Ukrainę śmierć poniosło co najmniej 30 osób, a 160 jest ranne. Na miasta Ukrainy spadło ponad 150 dronów i rakiet. Rosyjska propaganda nie kryła satysfakcji z ataku — takie zdjęcie pokazała widzom wieczornych „Wiesti”, rosyjskich „Wiadomości”:

Jedna z rakiet przekroczyła granicę Polski, ale następnie — jak poinformowali wojskowi — zawróciła. W przeciwieństwie do zeszłorocznego incydentu z rakietą w nadgranicznym Przewodowie, wojsko, prezydent i rząd nie ukrywały zdarzenia. Po kolei informowali, co się stało — co też widać w całej naszej relacji z mijającego dnia — niżej.

Związki partnerskie

W rozmowie z OKO.press ministra ds. równości Katarzyna Kotula opowiada, ja będą wyglądały prace nad projektem ustawy o związkach partnerskich. Kotuli zależy, by projekt od razu miał zapewnioną większość, jako projekt rządowy. Dlatego prace nad nim zaczną się od konsultacji publicznych i społecznych oraz uzgodnień. Kotula mówi, że kompromis i ustępstwa będą konieczne.

„Mnie też wydaje się, że warto zrobić mały krok, który jest ważny dla wielu osób w Polsce, nie tylko ze społeczności LGBT+. Chcemy przejrzeć projekty składane w poprzedniej kadencji przez Lewicę i Nowoczesną. Wybrać te sensowne, do których możemy się odwołać. Potem usiądziemy do rozmów ze stroną społeczną. Chcemy poznać ich oczekiwania, ale też dowiedzieć się, z czego dziś możemy zrezygnować, żeby osiągnąć konsensus. Wydaje mi się, że mamy spore pole manewru, ale oczywiście najbardziej liberalne projekty nie uzyskają poparcia w tym rozkładzie sił” – mówi w rozmowie z Antonem Ambroziakiem.

Min. Kotula nawiązuje do zapomnianych na szczeblu rządowym technik partycypacji obywatelskiej. Przetrwały one „osiem ostatnich lat” w samorządach. O tym, jak działają, i co dają, można przeczytać tu:

Min. Sienkiewicz dalej sprząta

Dziś minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz postawił w stan likwidacji 17 spółek regionalnych rozgłośni Polskiego Radia. Jest to „kontynuacja wcześniejszego procesu”. Sienkiewicz postanowił też nie wysyłać na biennale do Wenecji projektu „Polskie ćwiczenia z tragicznością świata. Między Niemcami a Rosją”, z pracami ulubionego malarza PiS Ignacego Czwartosa.

Ile powinno się zarabiać w TVP

Przez Polskę przetaczała się zaś dyskusja, czy pracownik państwowych mediów realizujących formalnie misję publiczną może zarabiać więcej od najlepiej zarabiających bankierów? Bo takie dane wyciągnął likwidator spółki TVP SA.

Donald Tusk zasugerował, że te krociowe zarobki państwo każe zwrócić. Czeka więc nas teraz dyskusja o tym, jak można to zrobić.

PiS na razie nie znalazł żadnego sensownego wytłumaczenia zarobków swoich głównych propagandystów. Mówi na razie, że za PO dziennikarza też zarabiali dużo. Tyle że dużo mniej.

Pieniądze odebrane TVP – 3 mld zł — mają iść na onkologię dziecięcą i na psychiatrię dziecięcą. Sprawdziliśmy w OKO.press, jak to jest z onkologią, dramatyczna sytuacja psychiatrii dziecięcej jest znana.

Okazało się, że sprawdzać warto: onkologia dziecięca zawsze przykuwa uwagę opinii publicznej, ale nie jest to gałąź w medycynie w potrzebie. "Te dodatkowe pieniądze w onkologii dziecięcej już nie zrobiłyby takiego efektu »wow«, jaki mogłyby zrobić albo w onkologii dorosłych, albo w psychiatrii dziecięcej — mówi Sławomirowi Zagórskiemu onkolożka dr Magdalena Jutrzenka:

Fundusz Kościelny

Zupełnie inaczej zareagował Kościół katolicki na rządową zapowiedź zniesienia Funduszu Kościelnego. Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski powiedział, że „Kościół jest otwarty na dialog w tej sprawie”.

Ma ją zresztą przećwiczoną: 10 lat temu prace nad projektem zamieniającym Fundusz finansowany przez rząd z budżetu na dobrowolne odpisy podatkowe wiernych były już bardzo zaawansowane.