Nowa, upolityczniona KRS wyrzucona z ważnej Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa. To sygnał dla UE

Europejska Sieć Rad Sądownictwa (ENCJ) decyzję o usunięciu z jej szeregów nowej Krajowej Rady Sądownictwa podjęła w czwartek 28 października. Zdecydowano o tym na specjalnym posiedzeniu w Wilnie. Decyzja o wyrzuceniu polskiej KRS była niemal jednomyślna - za oddano 86 głosów i tylko 6 osób wstrzymało się od głosu.

Do wyrzucenia nowej KRS nie doszło od razu. Wcześniej w ramach ostrzeżenia we wrześniu 2018 roku zawieszono ją w prawach członka, a potem wysyłano do niej kolejne sygnały ostrzegawcze. Z powodu braku zmian w nowej KRS zarząd ENCJ zdecydował w maju 2020 roku, by poddać pod głosowanie wniosek o jej usunięcie.

To zagrożenie dla obecności Polski w UE

Usunięcie nowej KRS to prestiżowa porażka dla władzy PiS, bo polska Rada była jednym z założycieli ENCJ w 2004 roku. Przede wszystkim to jednak ważny sygnał dla UE i jej instytucji, że konstytucyjny organ, który decyduje o nominacjach dla sędziów w Polsce, nie spełnia podstawowych kryteriów i nie można mu ufać. Podobnie jak dawanym przez nią nominacjom dla sędziów, co uderza w zaufanie do polskich sądów.

A z tą decyzją i opinią ENCJ liczyć się będzie Komisja Europejska, Parlament Europejski, Komisja Wenecka, czy europejskie trybunały - TSUE i ETPCz. Bo Europejska Sieć Rad Sądownictwa ma dużą wiedzę o wymiarach sprawiedliwości w Europie i jest podmiotem doradczym KE oraz Rady Europy. Jej uwagi, opinie, rekomendacje są bardzo cenione w instytucjach europejskich.

„Decyzja o usunięciu neo KRS stawia Polskę w oślej ławce. Stało się to, przed czym przestrzegaliśmy kilka lat temu. Mam nadzieję, że to uświadomi wielu Polakom, że dalsze łamanie praworządności stanowi realne zagrożenie dla praw obywatelskich i obecności Polski w UE. Ta decyzja powinna być otrzeźwieniem dla tych, co pomagają władzy tę praworządność łamać i dla tych co stoją dziś z boku” - mówi OKO.press rzecznik starej, legalnej KRS Waldemar Żurek.

Dodaje: „Usunięcie neo KRS z ENCJ to dowód, że jest bardzo źle w polskim wymiarze sprawiedliwości. To sygnał dla innych rządów i instytucji UE. To też sygnał dla europejskich sędziów, którzy teraz będą uważniej zastanawiać się nad uznawaniem wyroków polskich sądów. Neo KRS stała się wydmuszką nie spełniającą europejskich standardów, jej członkowie powinni podać się do dymisji”.

Sędzia Waldemar Żurek, jeszcze jako rzecznik starej, legalnej KRS. Fot. Jacek Marczewski/Agencja Wyborcza.pl

Nowa KRS jest sprzeczna z Konstytucją

Problem z nową KRS jest od początku jej powołania przez PiS w 2018 roku. Wtedy PiS rozwiązał w trakcie kadencji starą, legalną KRS - której rzecznikiem był Waldemar Żurek - co jest sprzeczne z Konstytucją. Na jej miejsce powołano nową Radę, do której po raz pierwszy powołano 15 członków - sędziów wybrali w Sejmie posłowie PiS i Kukiz 15. Nie wybrano przypadkowych osób. Byli to głównie sędziowie, którzy poszli na współpracę z resortem ministra sprawiedliwości. Pisaliśmy o tym w OKO.press:

Wybór nowej KRS i jej skład jest jednak sprzeczny z Konstytucją, co potwierdzają wyroki polskich sądów i europejskich Trybunałów. Bo nie jest niezależna od władzy. Bo do tej pory członków - sędziów wybierało środowisko sędziowskie. W nowej KRS nie ma też przedstawicieli wszystkich sądów. Ponadto wybrano ją niezgodnie nawet z uchwalonym przez PiS prawem, bo Maciej Nawacki nie miał wszystkich głosów poparcia. Co podważa wybór całej KRS. Pisaliśmy o tym w OKO.press:

Nowa KRS nie broni też niezależnych sędziów, a jej awanse często są dla „swoich” sędziów. Zresztą z wyroków ETPCz, TSUE, SN i NSA wynika, że nowa KRS nie jest legalnym organem. Podważane są też rozdawane przez nią nominacje sędziowskie (dała je już 1,5 tysiąca neo-sędziom). Pisaliśmy o tym w OKO.press:

Za co wyrzucono nową KRS

Na te zastrzeżenia ENCJ zwróciła uwagę już w 2018 roku zawieszając nową KRS w prawach członka. A we wniosku o jej usunięcie zarząd organizacji pisał, że nowa KRS:

• Nie spełnia statutowych wymogów członka ENCJ, według których członkowie powinni być niezależni od władzy wykonawczej.
• Rażąco naruszyła zasadę, zgodnie z którą członkowie ENCJ stoją na straży niezależności sądownictwa, bronią sądownictwa i poszczególnych sędziów przed wszelkimi projektami zagrażającymi ich niezawisłości i niezależności.
• Podważa stosowanie prawa UE w sprawach dotyczących niezawisłości sędziów i niezależności sądów, a tym samym skuteczność unijnych przepisów. Działa wbrew interesom europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz stojących za nią wartości.

Pisaliśmy o tym w OKO.press:

Zarząd ENCJ miał w szczególności na uwadze, że:

• Relacje między Ministrem Sprawiedliwości a członkami KRS są bliższe niż podejrzewano.
• KRS otwarcie popiera działania władzy wykonawczej i ustawodawczej zagrażające niezależności sądownictwa, w tym postępowania dyscyplinarne wobec sędziów.
• Zarazem Rada odmówiła sędziom prawa do pokojowych protestów przeciwko „reformom” PiS i wspierała rzeczników dyscyplinarnych w ich prześladowaniu.
• KRS poparła także postępowania dyscyplinarne wobec sędziów, którzy zadali pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE i tych, którzy zastosowali się do wyroku TSUE z 19 listopada 2019 oraz uchwały Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 (oba orzeczenia podważają status nowej KRS i Izby Dyscyplinarnej).
• Rada poparła wprowadzenie w Polsce tzw. ustawy kagańcowej (wprowadziła surowe kary dla sędziów m.in. za badanie statusu nowej KRS i statusu neo sędziów).

Pisaliśmy o tym w OKO.press:

ENCJ: Kiedyś KRS była szanowana

Po głosowaniu o wyrzuceniu nowej KRS z ENCJ na stronie tej organizacji opublikowano komunikat. Napisano w nim: „Po zapadnięciu decyzji o zawieszeniu KRS, Zarząd ENCJ pozostawał w kontakcie z KRS i monitorował sytuację w polskim wymiarze sprawiedliwości. Zarząd ENCJ uznał jednak, że pomimo zawieszenia KRS w prawach członka Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa, nie odnotowano poprawy w sposobie funkcjonowania KRS. Sytuacja uległa pogorszeniu. Dlatego też, Zarząd ENCJ podjął decyzję o wystąpieniu z wnioskiem o wykluczenie KRS ze Stowarzyszenia”.

ENCJ tłumaczy powody wykluczenia nowej KRS: „Warunkiem członkostwa w Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa jest niezależność organizacji krajowej od władzy wykonawczej i ustawodawczej; organizacja członkowska musi też gwarantować wsparcie dla niezależności sądownictwa.

ENCJ stwierdziła, że polska KRS nie przestrzega wyżej wymienionego przepisu statutowego. W obliczu działań zagrażających podstawowym wartościom - niezależności i autonomii wymiaru sprawiedliwości - KRS nie stoi już na straży niezależności sądownictwa: nie broni sądownictwa i indywidualnych sędziów w sposób zgodny z przewidzianą w Konstytucji rolą gwaranta”.

I dalej napisano w komunikacie: „Dlatego dziś, podczas Nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego, członkowie ENCJ zagłosowali za wykluczeniem KRS ze Stowarzyszenia. Podjęta dzisiaj decyzja nie jest powodem do świętowania. Polska Krajowa Rada Sądownictwa była jednym z założycieli Sieci, a przedstawiciele poprzednich KRS byli przez lata bardzo szanowani i wnieśli wkład w pracę Sieci, zarówno w Zarządzie, jak i w realizowanych przez ENCJ projektach.

ENCJ została utworzona w celu poprawy współpracy i dobrego zrozumienia między radami sądownictwa oraz członkami wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich Unii Europejskiej.

Pisaliśmy w OKO.press o zawieszeniu nowej KRS:

ENCJ nadal będzie bronić polskich sędziów

ENCJ deklaruje jednak dalsze wpieranie niezależnych sędziów w Polsce, którzy bronią wolnych sądów. Pisze w komunikacie: „Krajowe Rady Sądownictwa powinny wspierać każdy system wymiaru sprawiedliwości, który jest atakowany, i robić wszystko, co w ich mocy, aby przekonać władzę wykonawczą i ustawodawcę do poparcia działań, które podejmują w tym zakresie.

Zasada, wedle której sędzia powinien unikać wypowiedzi dotyczących kwestii politycznych, nie powinna mieć zastosowania, gdy zagrożona jest niezawisłość sądownictwa i integralność zawodu sędziego. Na europejskim środowisku sądowniczym spoczywa wspólny obowiązek wyrażenia w sposób jasny i przekonujący sprzeciwu wobec rządowych propozycji zmian, które zagrażają niezależności rad sądownictwa i niezawisłości każdego sędziego”.

Na koniec ENCJ zapewnia, że po naprawie KRS będzie mogła być znowu przyjęta do tej organizacji: „ENCJ pragnie podkreślić, że podtrzymuje swoje zobowiązanie do obrony niezależności polskiego wymiaru sprawiedliwości. ENCJ będzie nadal kontynuować współpracę ze wszelkimi zainteresowanymi stronami w celu obrony i przywrócenia niezależności polskiego wymiaru sprawiedliwości tak szybko, jak to możliwe. Po spełnieniu przez polską Radę Sądownictwa wymogu niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz obowiązku wspierania wartości, które reprezentuje ENCJ, Europejska Sieć Rad Sądownictwa z radością powita z powrotem polską Radę jako członka sieci”.

Sędzia Maciej Nawacki, członek nowej KRS. To on nie miał wszystkich podpisów poparcia pod kandydaturą, co podważa wybór całej nowej KRS. Fot. Robert Robaszewski/Agencja Wyborcza.pl

Szef nowej KRS stawia ultimatum ENCJ

Europejska Sieć Rad Sądownictwa to stowarzyszenie, które zrzesza niezależne rady sądownicze z 20 krajów Europy (dodatkowo Rady z Anglii, Walii Szkocji i Irlandii Północnej mają status obserwatorów). Sieć zajmuje się sprawami sędziów, dba o niezależność i niezawisłość sądów, promuje działania mające na celu poprawę efektywności wymiaru sprawiedliwości w Europie. Należy do Światowej Sieci Rad Sądownictwa.

Na głosowanie w Wilnie dotyczące wyrzucenia nowej KRS mógł pojechać jej przewodniczący Paweł Styrna (na zdjęciu głównym), by przedstawić swoje argumenty. Ale nie pojechał, tylko na stronie KRS opublikował list jaki wysłał do przewodniczącego ENCJ. Styrna napisał w nim, że nie weźmie w udziału w posiedzeniu, bo uważa, że wcześniejsza decyzja o zawieszeniu KRS została podjęta bez podstawy prawnej i jest sprzeczna ze statutem ENCJ. „Warunkiem udziału w spotkaniach w ramach Sieci jest więc uprzednie uchylenie uchwały Zgromadzenia Ogólnego o zawieszeniu Krajowej Rady Sądownictwa w prawach członka” – napisał do ENCJ Paweł Styrna.