Leo przeciwko Polsce. Chciałem być sobą, a Rzeczpospolita kazała mi pozwać własną mamę

"]

Przesłuchanie strony powodowej:

Sędzia: – Ile ma pani lat?

Leonard Osiadło: – 32.

Sędzia: – Zamieszkuje pani?

Leonard Osiadło: – W Warszawie.

Sędzia: – Zawód?

Leonard Osiadło: – Wyuczony czy wykonywany?

Sędzia: – Wedle wyboru.

Leonard Osiadło: – Dziennikarz.

Sędzia: – I nie była pani karana za składanie fałszywych zeznań?

Leonard Osiadło: – Nie.

Sędzia: – Pouczam o obowiązku mówienia prawdy, stosownie do okoliczności sąd może przesłuchać stronę raz jeszcze w wybranym przez siebie terminie. Wszystko jasne. To może zacznijmy od tego, od kiedy pani jako osoba w pełni świadomie uzmysłowiła sobie tę niezgodność pomiędzy cechami fizycznymi płci a wewnętrznym przekonaniem o identyfikacji?

Leonard Osiadło: – Tak naprawdę to było dla mnie jasne od zawsze, odkąd pamiętam. Jakieś najwcześniejsze moje wspomnienia były takie… Poczucie zawodu i żałości, że nie urodziłem się płci męskiej.

Sędzia: – Czyli tak, jak to było wskazane w pozwie, w zasadzie od początku takiego już momentu, kiedy strona miała samoświadomość, tak, taką pełną, własnej osoby to już ten dysonans był łatwo wyczuwalny, tak? Czyli już we wczesnym dzieciństwie rozumiem ta różnica w takim codziennym, w pewnym stopniu pewnie zaskakującym, się ujawniła, tak?

Leonard Osiadło: – Tak jak napisałem w pozwie, najwcześniejsze wspomnienie jakie mam to z 1994 roku. Miałem wtedy 4 lata. Mój tata przywiózł w prezencie z podróży zagranicznej spódniczki dla mnie. I pamiętam, jak ubieram tę spódniczkę, bo mi się rodzina kazała ubrać, pokazać, obrócić. I pamiętam, że płakałem w momencie, kiedy zakładałem tę spódniczkę, bo bardzo nie chciałem tego robić. I też pamiętam, bo to najwcześniejsze wspomnienia, jeśli chodzi o styl ubioru, jakieś zabawy, że bardzo się cieszyłem, jak mój brat starszy wyrastał ze swoich ubrań i że mogłem te ubrania po nim przejąć… I bardzo nie lubiłem, kiedy trzeba było, nie wiem, na jakieś rozpoczęcie, zakończenie roku ubrać spódniczkę, to już z wczesnego dzieciństwa pamiętam, że to było dla mnie wręcz traumatyczne.

Sędzia: – A jak to się przekładało na funkcjonowanie w grupie rówieśniczej? Na przestrzeni tych lat powiedzmy od szkoły podstawowej czy wcześniej, jeśli to jest objęte pamięcią.

Leonard Osiadło: – Zawsze przyjmowałem role męskie. Najwcześniejsze wspomnienia, też z podwórka: koledzy, parę lat starsi ode mnie, przychodzili po mnie do domu prosić, czy ja przyjdę pograć w piłkę, a nie mój brat. Więc od wczesnego dzieciństwa grałem w piłkę nożną, w gimnazjum miałem paczkę trzech chłopaków, z którymi mieliśmy zespół rockowy. Obracałem się głównie w towarzystwie męskim.

Sędzia: – Rozumiem. A kobiety były postrzegane właśnie na zasadzie takiej, powiedzmy, koleżeńskiej, tak? Nie jakoś później czy przed, powiedzmy, przejściem okresu dojrzewania jako obiekt… nie wiem… zainteresowań erotycznych, partnerskich i tak dalej?

Leonard Osiadło: – To znaczy od początku tak. Kobiety były… Byłem zainteresowany zdecydowanie kobietami, nie mężczyznami.

Sędzia: – Rozumiem. A kiedy rodzice zwrócili na to uwagę? Kiedy jakby powzięli nie tyle wiadomość, ile takie własne przekonanie o tym, że rzeczywiście ta tożsamość płciowa rozmija się ze stanem fizycznym?

Leonard Osiadło: – To znaczy, myślę, że najlepiej pytać rodziców, w tym przypadku mamy. Ale ja pamiętam, że od samego początku zgłaszałem, że nie chcę nosić spódniczek, że wolę chodzić w spodniach. Też opisałem taką w pozwie sytuację, kiedy z moim tatą wybrałem się na zakupy i kupił mi wojskowe bojówki zielone w kolorze khaki. Czułem akceptację ze strony rodziców, co do moich wyborów. I żadne z rodziców nie próbowało na siłę, nie wiem, wprowadzać jakichś standardów, że powinienem się w jakiś sposób zachować. Jedyne co, no to te spódniczki na rozpoczęcie, zakończenie roku, ale to bardziej pewnie wynikało z jakichś społecznych norm, że tak wypada po prostu się ubrać na elegancką sytuację.

Sędzia: – Czyli w domu była i jest akceptacja, tak, rodziny?

Leonard Osiadło: – Ja od samego początku pamiętam ze strony rodziców, rodziny i też znajomych – ja po prostu byłem chłopczycą. Tak byłem nazywany od samego początku.

Sędzia: – Rozumiem. A kiedy nastąpiło ze strony powodowej takie jasne oświadczenie, zdeklarowanie swoich wewnętrznych przekonań i oznajmienie tego otoczeniu? Pytam dlatego, bo jest to cezura pewnego już takiego funkcjonowania nie tylko w zgodzie ze swoim wewnętrznym przeświadczeniem, ale również oznajmienie tego otoczeniu i przynajmniej próba funkcjonowania z tym otoczeniem. Pewnie się to wiązało z różnymi doświadczeniami, przykrymi także… Ale już właśnie, w grupie zawodowej, w grupie znajomych i tak dalej, już w tej zgodzie, powiedzmy, z własnymi przekonaniem co do tożsamości, kiedy to nastąpiło?

Leonard Osiadło: – To się wydarzyło kilka lat temu. Na początku było, były te coming outy właśnie przed mamą, najbliższą rodziną, przyjaciółmi, potem już także w pracy. W międzyczasie zdążyłem już zmienić kilkukrotnie pracę i przedstawiałem się już w nowej pracy imieniem Leonard. I oczywiście no wyjaśniałem te wszystkie formalne kwestie, no bo jakby wiadomo, że dokumenty jeszcze…

Sędzia: – Opiewają tak jak… w akcie urodzenia.

Leonard Osiadło: – Tak, ale to już trwa od kilku lat, gdzie funkcjonuję całkowicie w roli męskiej wobec wszystkich znanych mi ludzi i nieznajomych również.

Sędzia: – Rozumiem. A jak wyglądają te relacje w obecnej pracy? Czy jest ta akceptacja?

Leonard Osiadło: – Mam to szczęście, że na szczęście w mojej pracy, i tej, i poprzedniej, mam bardzo wspierające środowisko pracy i wszyscy akceptują moją tożsamość i akceptują to, w jaki sposób się przedstawiam. Nikt tego nie podważa. I czuję się właśnie bardzo dobrze przyjęty, akceptowany, w pełni spójny.

Sędzia: – Strona jest w dalszym ciągu stanu wolnego i nie ma dzieci, tak?

Leonard Osiadło: – Nie.

Sędzia: – A jak strona wyobraża sobie funkcjonowanie już po dokonaniu również prawnych zmian płci? I myślę o kwestiach związanych ze stanem cywilnym, ewentualnym założeniem rodziny.

Leonard Osiadło: – Mam takie plany.

Sędzia: – Rozumiem. Jeśli chodzi o życie osobiste, to strona pozostaje w nieformalnym związku?

Leonard Osiadło: – Tak.

Sędzia: – Okej. I jest to związek z kobietą?

Leonard Osiadło: – Tak.

Sędzia: – Rozumiem. Zapewne ten dysonans poznawczy otoczenia i własna tożsamość płciowa strony, tak, powodowały nie tylko sytuację zrozumienia, ale też szczególnie taką negatywną. Czy takie zdarzenia miały miejsce i jak były nasilone? Bo rozumiem, że strona cały czas funkcjonuje, mimo tej żeńskiej tożsamości w dokumentach, tak jak to zostało powiedziane, w środowisku zewnętrznym jako mężczyzna, tak, posługujący się imieniem męskim.

Leonard Osiadło: – Doskwiera mi coraz bardziej ta sytuacja w takim codziennym życiu. Tak jak wskazywałem pozwie. Na przykład na siłowni nie mogę korzystać z karty sportowej Multisport, bo musiałbym się za każdym razem legitymować. Musiałem wybrać specjalnie siłownię, gdzie nie będę musiał się nawet obsłudze pokazywać. Ostatnio poszedłem na pocztę, chyba zdaje się nawet po list z sądu, przedstawiłem awizo i dowód osobisty i usłyszałem: „Ale pani ****** musi przyjść osobiście”. No więc mówiłem, że to ja. Tydzień temu byłem u lekarza. Wchodzę do gabinetu i pani doktor mówi: „Ale to teraz nie pana kolej”. Mówię: „No moja, moja”. Lekarka pokazuje na komputer i mówi „ale na tę godzinę ma być teraz pani”.

Sędzia: – Za każdym razem jest ten sam schemat, wyjaśnianie.

Leonard Osiadło: – Musiałem wyłożyć u lekarza dowód osobisty. Mimo że to był lekarz zupełnie niezwiązany medycznie ze sprawami tranzycji. To był internista, poszedłem z jakąś przeziębieniową sprawą. Powiedziałem: „No to jestem ja. Mogę pokazać dowód, jeśli jest potrzeba”. Lekarka mówi: „No to proszę pokazać dowód”. Pani doktor studiowała dowód z dwóch stron, porównywała numer PESEL czy się zgadza i w końcu mnie przyjęła.

Sędzia: – Rozumiem. Czyli jest… jest to w procesie funkcjonalnym coraz bardziej uciążliwe, tak?

Leonard Osiadło: – Tak, no bo już to, jak funkcjonuję, jak wyglądam, po prostu nie przystaje do dokumentów. I tylko się modlę, żeby mnie policja nie zatrzymała do kontroli drogowej, bo…

Sędzia: – Bo będzie kolejny problem.

Leonard Osiadło: – Będzie kolejny problem, być może no… większy.

Sędzia: – Okej. To teraz chciałbym zapytać od strony medycznej. Jak wygląda kwestia terapii, jakie zostały już zmiany przeprowadzone i co jeszcze jest ewentualnie planowane z punktu widzenia medycznego?

Leonard Osiadło: – Jestem w terapii hormonalnej i jestem po operacji rekonstrukcji męskiej klatki piersiowej.

Sędzia: – Rozumiem. Czy jeszcze jakieś zabiegi są planowane?

Leonard Osiadło: – A… chyba nie muszę odpowiadać na to pytanie.

Sędzia: – OK. Nie chodziło mi w pytaniu o wymienianie zabiegów, tylko czy jeszcze w tej procedurze są jakieś ewentualne planowane zmiany? Tak brzmiało to pytanie.

Leonard Osiadło: – Ale w procedurze… Sąd ma na myśli?

Sędzia: – W procedurze transformacji tej płciowej, czy jeszcze jakieś są planowane. Nie interesuje sądu co, tak? Tylko czy jeszcze są jakieś planowane, chociażby ewentualne?

Leonard Osiadło: – To znaczy w tym momencie w procedurze medycznej tranzycja jest decyzją osoby, która ją przechodzi. Jakby nie ma od strony medycznej procedury, jakie zabiegi trzeba przejść, żeby tranzycja się dokonała. Obecnie podjąłem decyzję o przejściu na zastępczą terapię hormonalną i zrekonstruowanie męskiej klatki piersiowej. To są zabiegi, które na ten moment wykonałem i kolejnym dla mnie krokiem jest tranzycja prawna, czyli metryka.

Sędzia: – Rozumiem, yhm. Jeśli chodzi o życie osobiste, to strona pozostaje w nieformalnym związku?

Leonard Osiadło: – Tak.

Sędzia: – OK. I jest to związek z kobietą?

Leonard Osiadło: – Tak.

Sędzia: – To może jeszcze zapytam, bo pytanie wcześniejsze sądu, to dotykające kwestii medycznych, odnosiło się do procedur, tak, związanych ze zmianami płciowymi. Chciałem się zapytać o kwestię ewentualnego oddziaływania terapeutycznego, psychiatrycznego. Jak to wygląda?

Leonard Osiadło: – Mam opinię dołączoną do akt, opinię biegłego psychiatry. No nie nazwałbym tego, że leczę się psychiatrycznie, bo udałem się do lekarza psychiatry celem zrobienia opinii, która jest niezbędna w tym procesie. W Polsce takie są procedury, że nie mogę bez opinii udać się do endokrynologa czy do chirurga, więc w tym celu udałem się do psychiatry. Nie leczę się psychiatrycznie, korzystałem z pomocy psychoterapeuty w trakcie trwania tranzycji. Obecnie już nie korzystam.

Sędzia: – To, przepraszam, wszystko miało na celu jakby uzupełnienie tego wyobrażenia i własnego przeświadczenia o tej niespójności, prawda, płciowej? A nie związane było przecież z chorobą?

Leonard Osiadło: – Powiem sądowi, że to chyba bardziej psychiatra był potrzebny, bo takie są wymogi Rzeczypospolitej Polskiej. Po prostu nie mam innego wyjścia. Żeby dokonać rekonstrukcji męskiej klatki piersiowej, chirurg plastyczny wymagał ode mnie opinii psychiatry. Po mnie do gabinetu wchodziła pani, która chciała dokonać zmian powiększenia piersi. I ona nie musiała przedstawić opinii psychiatry, że wie, na co się decyduje. Więc jakby psychiatra był spowodowany tym. A pomoc psychoterapeuty tak naprawdę była nawet nie tyle w uświadomieniu sobie, bo ja wiem, i od zawsze wiedziałem, kim jestem, tylko przez proces, które osoby transpłciowe muszą przejść w Polsce. Między innymi to chodzenie po lekarzach, to, że widzimy się dzisiaj tutaj, na tej sali sądowej, reakcje otoczenia też. Od kilku lat z mediów straszne rzeczy można usłyszeć na swój temat, więc to się wiąże z tak zwanym stresem mniejszościowym i żeby sobie poradzić tak naprawdę nie z tym, kim ja jestem, czy jakby ze swoimi decyzjami, tylko żeby sobie poradzić, z tym, z czym ja się spotykam u lekarza, w sądzie, w autobusie, w pociągu, przy kontroli drogowej. To tu była potrzebna pomoc kogoś, kto pomoże się po prostu na to uzbroić, żeby móc przez to przejść i to przetrwać.

Sędzia: – Czyli rozumiem, że to orzeczenie sądowe jest potrzebne też z tych ważkich przyczyn społecznych, prawda?

Leonard Osiadło: – Oczywiście, że tak.

Sędzia: – Może nawet bardziej z tych przyczyn niż osobistych, bo tak jak zostało powiedziane, tutaj nie ma dysonansu wewnętrznego, tylko jest ta nieustanne zderzanie się ze światem zewnętrznym, z otoczeniem i z przyjmowaniem, powiedzmy, tego, co nie jest aż tak codzienne, tak?

Leonard Osiadło: – Tak. To znaczy ja, mówiąc wprost, jakby nie potrzebuję wysokiego sądu, żeby to ocenić. Po prostu jest procedura. Gdybym mógł pójść do urzędu, zmienić imię, to bym po prostu to zrobił dawno temu. Ale ponieważ to się wiąże z tak przykrą sytuacją jak pozywanie własnego rodzica i spotykania się na sali sądowej, to…

Sędzia: – Taka jest konstrukcja, no sąd ma tego świadomość i nie ma możliwości przeprowadzić tej procedury inaczej, niezależnie od poglądów prawników w tej kwestii. Zapytam jeszcze czysto formalnie, ponieważ domyślam się odpowiedzi. Ta decyzja zmierzająca do zmiany już prawnej jest tylko konsekwencją już dawno podjętej i w pełni świadomej, uzasadnionej doświadczeniem własnym lat, tej decyzji o zmianie płci, która się dokonała w sferze nie tyle psychiki, ile fizycznej, tak? Bo psychicznie to jest w zgodności i w spójności, tak? Czyli ten pozew w sprawie jest tylko, rozumiem, domknięciem formalnym status quo, który i tak już istnieje?

Leonard Osiadło: – Tak. Status quo. Korekty płci, nie zmiany. Bo płeć zawsze była taka sama.

Sędzia: – Dobrze. Czy coś się państwu nasuwa jeszcze?

Adwokatka: – Nie, dziękuję.

Sędzia: – Czy jeszcze może coś strona chciałaby dodać?

Leonard Osiadło: – Nie, dziękuję.

Sędzia: – To bardzo dziękuję. Można teraz spocząć.

Przesłuchanie strony pozwanej:

Sędzia: – To bardzo dziękuję. Można teraz spocząć. Zapraszam panią. Teraz strona pozwana. Ile pani skończy lat?

(...)

Sędzia: – Pouczam pozwaną o obowiązku mówienia prawdy i że stosownie do okoliczności może być zastosowana kara finansowa. To może tak, czy pani potwierdza to wszystko, co padło dzisiaj na tej sali, ze strony powoda?

Mama: – Całkowicie, w stu procentach.

Sędzia: – Pani jest matką strony powodowej. Proszę powiedzieć z pani doświadczenia, jak to wszystko przebiegało. Od kiedy, biorąc pod uwagę rozwój dziecka, dostrzegła pani tę niespójność zachowania dziecka z jakby rolą społeczną i jak to powiedzmy przebiegało?

Mama: – To było widoczne od samego początku, aczkolwiek ja nie umiałam tego nazwać. (...) To znaczy, ja byłam jak gdyby przyzwyczajona, że mam dziecko, które zachowuje się jak chłopak. (...) Natomiast w tym momencie, tak jak zresztą napisałam w odpowiedzi na pozew, te wszystkie moje uczucia, obserwacje jak gdyby stworzyły jak gdyby pewną całość mojego dziecka i uświadomiłam sobie, że tak naprawdę to było widoczne od samego początku.

Sędzia: – Rozumiem, że pani w pełni akceptuje to nastawienie dziecka i jest to dla pani rzecz zrozumiała, bynajmniej nie dziwna i w pełni uzasadniona? I rozumiem, że pani, tak jak pani napisała w odpowiedzi tutaj na pismo procesowe, pani w pełni popiera tą metamorfozę, która w zasadzie jest dojściem do takiej spójności osobniczej, tak?

Mama: – Tak, ja bym nawet nie nazywała tego metamorfozą, co uspójnieniem po prostu wszystkich elementów… no życia człowieka.

Sędzia: – Taką pełną autoidentyfikacją, tak, osoby?

Mama: – Tak.

Sędzia: – I to wszystko, co tutaj strona powodowa przedstawiła, czyli to poczucie własnej niespójności, odnajdywanie się od dziecka w zasadzie i później, w czasie okresu dojrzewania, jako młody dorosły, jako osoba płci męskiej, nie jest dla pani zaskoczeniem?

Mama: – Nie, żadnym właściwie. Moje dziecko funkcjonuje właśnie jako mężczyzna w rodzinie. I właściwie już trudno mi wypowiedzieć nawet to pierwotne imię, które jest w dokumentach, ponieważ już czuję po prostu taką rozbieżność między osobą a tym imieniem.

Sędzia: – Czyli w zasadzie w pani już w takim przeświadczeniem wewnętrznym, ta taka spójność, identyfikacja…

Mama: – Dokonała się, tak.

Sędzia: – Czyli już pani postrzega własne dziecko jako osobę płci męskiej, nie ma pani dysonansu?

Mama: – Ja nie mam już dysonansu, tak.

Sędzia: – Czyli to powództwo pani w pełni popiera…

Mama: – Całkowicie.

Sędzia: – Jak mniemam, pani ocena jest taka, że jest to jak najbardziej poważna decyzja, poprzedzona zresztą działaniami medycznymi, niebędąca wyrazem jakiejś mody, przeświadczenia czy, czy powiedzmy, niespójnych czy niezgodnych zapatrywań na kwestie, które wiążą się z utratą…

Mama: – Całkowicie. Moje dziecko ma 32 lata, więc jest osobą naprawdę bardzo dorosłą. Mocno to przegadaliśmy. Także nie mam wątpliwości, że to jest po prostu słuszna decyzja.

Sędzia: – Pani mąż, ojciec strony powodowej nie żyje, tak jak to zostało wskazane w pozwie. W którym roku mąż zmarł?

Mama: – W 2009 roku, 13 lat temu.

Sędzia: – Proszę jeszcze powiedzieć sądowi, a jak wyglądała ta kwestia ze strony męża? Czy tutaj też była akceptacja i zrozumienia, czy powiedzmy, jeszcze nie było to do końca uświadomione?

Mama: – To znaczy, tak jak powiedziałam, no my tego nie umieliśmy nazwać, tak? Natomiast nie było z tym problemu, bo mąż na przykład brał nasze dziecko do samochodu, jeździli po terenie, grali w piłkę, więc absolutnie razem spędzali…

Sędzia: – Czyli było dostosowanie się do potrzeb dziecka?

Mama: – Dokładnie. Spędzał ten czas tak, jak z naszym starszym synem.

Sędzia: – A jak się rodzeństwo dogaduje w tej sytuacji?

Mama: – Jest pełna akceptacja. Zresztą mój starszy syn pomógł również finansowo w tej tranzycji, ponieważ koszty, które musieliśmy ponieść, po prostu nas przerosły.

Sędzia: – Rozumiem. A proszę jeszcze powiedzieć, tak na koniec… Miała pani okazję przez szereg lat obserwować, jak pani dziecko funkcjonuje w świecie zewnętrznym, w grupie rówieśników, w grupie zawodowej. Już w tej roli męskiej. Jakie pani są spostrzeżenia? Czy to już jest takie świadome funkcjonowanie? Czy to rzeczywiście sprzyja pani dziecku w takim pozytywnym postrzeganiu samego siebie i pozwala realizować własną osobę w różnych rolach społecznych? I czy to przeświadczenie, iż jest to wyraz tożsamości własnej, czy to pani zdaniem powoduje osiągnięcie stanu zadowolenia, szczęścia rozumianego jako zgodę z samym sobą?

Mama: – Tak, właśnie tak to postrzegam. Sama jestem zaskoczona takim bardzo pozytywnym przyjęciem ze strony rodziny, przyjaciół, moich znajomych. Raczej byłam nastawiona, że będzie to negatywne przyjęcie. I tak jak zresztą napisałam w odpowiedzi na pozew, widzę, że po tym procesie tranzycji, po operacji, po zaczęciu terapii hormonalnej, która będzie jeszcze trwała, no widzę, że moje dziecko osiągnęło taki spokój wewnętrzny. No i widzę, że naprawdę jest szczęśliwe. Aczkolwiek są jeszcze te aspekty, takie właśnie jak brak zmiany tego imienia w dokumentach, które stwarzają sytuacje takie no trudne i bardzo nieprzyjemne.

Sędzia: – Czyli innymi słowy, rozumiem, że chodzi pani o to, że tak jak wskazywała strona powodowa, niezbędne jest domknięcie stanu faktycznego, z jakim mamy już do czynienia?

Mama: – Tak.

Sędzia: – Dalsze utrzymywanie fikcji tej płci żeńskiej niesie same, powiedzmy, problemy natury administracyjnej?

Mama: – Tak.

Sędzia: – Dodatkowo źle wpływa i jest krzywdzące przy reakcjach innych osób, o poglądach, powiedzmy, bardziej konserwatywnych, czy tak to zostało, rozumiem, powiedziane, nawet nie z jakimś nastawieniem negatywnym, no ale budzi to pewną kontrowersję, dysonans poznawczy…

Mama: – Tak, bo to stwarza też takie no czasami sytuacje trudne, a nawet niebezpieczne.

Sędzia: – Może być czasem opacznie odbierane.

Mama: – Może być opacznie odbierane, więc takie uzgodnienie tej strony formalnej ze stanem faktycznym, myślę, stwarza większe bezpieczeństwo w życiu mojego dziecka.

Sędzia: – Czyli taki pełny komfort również prawno-społeczny.

Mama: – Tak.

Sędzia: – Czy jakieś pytania?

Adwokatka: – Nie, dziękuję.

Sędzia: – Czy pani chciałaby coś dodać?

Mama: – Nie, dziękuję.

Sędzia: – To bardzo dziękuję i proszę usiąść.

Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego:

Sędzia: – Dobrze, proszę państwa, robimy tak… Ja mam oczywiście świadomość treści pozwu i tych dokumentów, które zostały złożone. Sąd stoi na stanowisku, które ma swoje odniesienie w orzecznictwie, taka jest też praktyka naszego sądu i w związku z powyższym sąd dopuszcza o wystąpienie opinii biegłego psychiatry seksuologa i psychologa na okoliczność występowania cech transseksualizmu u strony powodowej, a więc celem ustalenia istnienia niezgodności pomiędzy stroną fizyczną strony powodowej a jej wyobrażeniem psychicznym oraz czy ten stan niezgodności ma charakter trwały i nieodwracalny. Dopiero po uzyskaniu tych opinii zleconych przez sąd, sąd wyda orzeczenie końcowe w sprawie. W związku z tym dowodem sąd zobowiązuje stronę powodową do uiszczenia zaliczki na poczet tych opinii biegłego w kwocie tysiąc złotych w terminie czternastu dni, gdyby problem istniał w zakresie długości terminu uiszczenia zaliczki, można wtedy wnieść o przedłużenie tego terminu. Sąd wyznaczy rozprawę po tym, jak uzyska dokumenty.

Adwokatka: – Wysoki sądzie, czy mogłabym jednak dosłownie dwa zdania odnośnie biegłego.

Sędzia: – Dobrze, ale od razu mówię, że w tym zakresie zdania sąd nie zmieni, tak?

Leonard Osiadło: – Czy ja mogę jeszcze zabrać głos?

Sędzia: – Proszę uprzejmie.

Leonard Osiadło: – Wysoki sądzie, do pozwu załączyłem opinię biegłego psychiatry Bartosza Grabskiego, który jest specjalistą w zakresie transpłciowości w Polsce. Z opinii psychologa, która również jest biegłą w zakresie transpłciowości, dopełniłem wszelkich formalności związanych z tą procedurą. Jak wysoki sąd jak słusznie zauważył, jest taka procedura w Polsce, że nie można tego załatwić administracyjnie, trzeba to załatwić sądowo. Zgłosiłem się do najlepszych specjalistów. Kosztowało to dużo pieniędzy, bo to wszystko były prywatne wizyty, bo dostanie się na NFZ do psychiatry, który po pierwsze też byłby specjalistą w tym zakresie, po drugie, który miałby zrozumienie problemu, bo jak rozumiem, wysoki sąd ma zrozumienie, z czym ja się jako osoba transpłciowa w Polsce mierzę. Dlatego zdecydowałem się na ścieżkę prywatną, tak jak mama wspomniała, żeby móc dokonać operacji, pomagał mi w tym finansowo mój brat. Naprawdę to były astronomiczne sumy pieniędzy, żeby dopełnić formalności dwóch niezależnych opinii specjalistów, żeby przedstawić je sądowi. Powiedziałem do protokołu, że mój zawód to dziennikarz, ale ja jestem z wykształcenia także prawnikiem. Jesteśmy w sądzie cywilnym. Artykuł 189 kpc o ustalenie prawa lub stosunku prawnego. Każdego studenta na drugim roku się uczy, czym charakteryzuje się proces cywilny? Równością stron. Po jednej stronie jest wierzyciel, po drugiej stronie jest dłużnik. Ja tu jestem wierzycielem. Pozywam moją mamę o bycie dłużnikiem w sprawie ustalenia mojej płci. Ja nie wnoszę jako powód o dowód z opinii biegłego. Strona pozwana nie wnosi. Strona pozwana zgadza się z roszczeniem. Jesteśmy w sądzie cywilnym, więc mamy tutaj zgodę, a wysoki sąd postanawia, mimo tych dokumentów, które są…

Sędzia: – Dobrze, ja może krótko wyjaśnię, czego oczywiście nie musiałbym robić, ale nie widzę żadnego problemu, żeby tego nie wyjaśnić. Jesteśmy w sądzie cywilnym, to jest sprawa o ustalenie, ale jak powszechnie wiadomo cała ta procedura, jest w pewnym sensie tworem dyskusyjnym i sztucznym, krytykowanym przez wielu prawników. Zresztą w tej krytyce jest wiele słusznych uwag. Gdyż ten rodzaj procedury, który został przez Sąd Najwyższy de facto przyjęty jako jedyny możliwy, w pewnym sensie razi kuriozalnością konstrukcji, tak? Chociażby z tego punktu widzenia, że wymaga pozywania własnych rodziców, co w pewnym sensie nawet z punktu widzenia już nie społecznego czy rodzinnego jest pewną uciążliwością i swoistym kuriozum prawnym. Ale należy też pamiętać, że tak to zostało wymyślone w orzecznictwie, by wypełnić lukę, której nie wypełnili dotąd ustawodawcy. Że to, że w ogóle taka możliwość prawna istnieje, wynika z działań orzecznictwa, tak, z działań sądów. I teraz wracając do tego, co zostało powiedziane. Sąd nie dezawuuje tych dokumentów, które zostały złożone do pozwu, nikt nie podważa na tym etapie kompetencji osób, które te zaświadczenia wydały. Ale z punktu widzenia sądu są to ogólnie ekspertyzy, opinie natury prywatnej zlecone przez strony. I w związku z tym również w interesie strony powodowej leży to, by ta sprawa była przeprowadzona tak, aby nie było najmniejszego punktu zaczepienia prawnego, by podważać ostateczne rozstrzygnięcie. I to również działa, w głębokim przekonaniu sądu, na korzyść strony powodowej, właśnie ten wniosek. Dlatego sąd taką decyzję podjął i nie widzi możliwości jej zmiany. I powiem tak, bez wątpienia będzie się to wiązało z pewnym przesunięciem czasowym, tak? No ale ta zmiana to nie jest rzecz, na którą, mówimy o prawie, tak, na którą strona powodowa nie może jeszcze chwilę poczekać. Tym bardziej że jest to sprawa ważka, niecodzienna w sensie okoliczności takiego stanu rzeczy, a mająca stwarzać trwałe podstawy prawne dla funkcjonowania strony powodowej na całe przyszłe życie. A więc przesunięcie pewne czasowe jest bez znaczenia z punktu widzenia…

Leonard Osiadło: – Wysoki sądzie, każdy dzień…

Sędzia: – Ale nie dyskutujemy.

Leonard Osiadło: – …sprawia mi cierpienie, każdy dzień sprawia mi cierpienie.

Sędzia: – Rozumiem, ale niezależnie od przekonań własnych, tak, osobistych sądu, sąd występuje tutaj jako organ państwa, tak? I tak jak powiedziałem, przekonanie sądu jest ugruntowane. Sąd niezmiennie uważa, że to jest właściwe i przede wszystkim leży w interesie strony powodowej. Chodzi o to, żeby orzeczenie, które zostanie wydane w tej sprawie, było orzeczeniem opartym ze wszech miar obiektywnie weryfikowalnych podstawach i w żaden sposób nie mogących być podważanymi. I wyjaśniam to stronie powodowej jedynie dlatego, bo mam świadomość trudności sytuacji, specyfiki sprawy. Nawiązując do tego, co zostało wcześniej powiedziane, że to jest sprawa cywilna, gdyby to była każda inna sprawa cywilna, sąd w ogóle by nie podjąłby tej wypowiedzi. Dlatego, że z decyzji tej tłumaczyć się sąd nie musi. Więc to, co powiedziałem, to jest efekt zrozumienia tej sytuacji. Na tyle, na ile jest to możliwe dla osoby, która tego procesu przechodzić nie musi. Natomiast to nie zmienia decyzji procesowej sądu.

Adwokatka: – Wysoki sądzie, jeśli można, chciałbym tylko na jeszcze jedną rzecz zwrócić uwagę. Rozumiem, że decyzja została już przez wysoki sąd podjęta, natomiast z regularnej obserwacji orzecznictwa sądów wynika, że nie zdarzył się dotychczas przypadek, żeby wyrok wydany w sprawie o uzgodnienie płci bez opinii biegłego został podważony przed sądem drugiej instancji.

Sędzia: – Oczywiście sąd ma świadomość tego, ale proszę państwa, proszę zrozumieć, to sąd w tym składzie się podpisuje pod tym orzeczeniem. Przez ponad dwadzieścia lat w każdej sprawie cywilnej, w której miałem przyjemność lub nieprzyjemność wydawać orzeczenie końcowe, pod którym się podpisywałem, to orzeczenie musiało być tego rodzaju przede wszystkim, żebym ja był przekonany wewnętrznie, że to orzeczenie jest prawidłowo wydane i jest zgodne z moim przekonaniem jako sądu, który bierze za nie odpowiedzialność. I tego nie zmieni żaden charakter sprawy, tak? Tylko chciałbym, żeby strona powodowa i pozwana to przyjęły jako absolutnie dobrą monetę, tak? Sprawa jest specyficzna, ale nie jest też sprawą na tyle wyjątkową, by odstępować od zasad, którymi się sąd kieruje w całej swojej pracy orzeczniczej, tak? Więc wartość wyroku dla mnie jest wtedy pełna, kiedy mogę go podpisać z czystym sumieniem, tak? Innych wyroków nie akceptuję, jeśli chodzi na pewno o moją osobę i to jest niezmienne tak długo, jak tę pracę będę miał przyjemność wykonywać. Więc nie jest to żaden afront albo próba odwlekania sprawy, tylko jest to wypracowana od lat konsekwencja postępowań orzeczniczych, która zapewnia nam również spokój sumienia i przekonanie o właściwości działań podjętych. I dlatego w tym aspekcie decyzja sądu nie podlega zmianie. Byłoby bardzo dobrze, gdyby strony zechciały to przemyśleć i przyjąć jako dobrą monetę… No ale to już pozostawiam państwu. Także termin z urzędu, te tysiąc złotych zaliczki. Gdyby wystąpiła sytuacja, że byłby kłopot finansowy z uiszczeniem tej kwoty, to oczywiście pani mecenas to wie, ale też żeby to wybrzmiało, że nic nie stoi na przeszkodzie, by złożyć wniosek o zwolnienie w tym zakresie, czyli w zakresie kosztów opinii biegłego. Z takim uzasadnieniem sąd oczywiście pochyli się nad tym.

Adwokatka: – To jeszcze jedna rzecz, wysoki sądzie, jeśli można. Chciałabym w związku z tym wnieść o wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym. Skoro jesteśmy już po rozprawie, po przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania stron…

Sędzia: – Sąd oczywiście zawsze może to wziąć pod uwagę. Zresztą, proszę państwa, to jest i tak kwestia techniczna. Wydanie orzeczenia po opinii biegłego nie jest czasowo rzeczą obciążającą, w zasadzie… Także tu nie dostrzegam żadnego problemu w sensie czasowym, tak? Dobrze, proszę państwa, to wszystko w takim razie, bardzo dziękuję. Oddajemy państwu dokumenty.