Polska gwałtownie się starzeje. Co na to programy partyjne? O starości mówią zaskakująco mało

O analizę tematu starości i osób starszych w programach wyborczych poprosiliśmy dwójkę ekspertów związanych ze Szkołą Główną Handlową – dr. hab. Pawła Kubickiego i dr Zofię Szwedę-Lewandowską.

Zarówno nagłówki w mediach, jak i proste dane liczbowe dotyczące rozkładu populacji Polski według wieku, wskazują na kluczową rolę ponad 8,5 mln osób w wieku 60/65+ w wyborach. Wydawałoby się, że przewaga ta powinna znaleźć odzwierciedlenie w programach partyjnych. Tak jednak nie jest. Każda z partii ma oczywiście swoje propozycje, ale królują tematy znane od lat, w postaci zdrowia, opieki oraz emerytur.

Zdecydowaliśmy się wziąć pod uwagę tylko sześć komitetów ogólnopolskich i programy zamieszczone na oficjalnych stronach poszczególnych partii i koalicji

Podobnie, jak to zrobiliśmy przy omówieniu polityki wobec osób z niepełnosprawnościami.

W przypadku Trzeciej Drogi bazowaliśmy na hasłowych dwunastu „wspólnych sprawach”, wspierając się dodatkowo programami PSL i PL2050. Nie ocenialiśmy całych programów pod kątem wpływu na sytuację osób starszych.

Co nie oznacza, że nie sięgaliśmy czasami „obok”, gdy tematyka dotyczyła zagadnień kluczowych z punktu widzenia osób starszych, jak np. ochrony zdrowia.

Nie proponujemy żadnego rankingu partii, pozostawiając możliwość samodzielnej oceny czytelniczkom i czytelnikom

Patrzymy na politykę wobec osób starszych całościowo, ale z lekkim skrzywieniem na wyzwania demograficzne i kwestie opieki długoterminowej (u Zofii Szwedy-Lewandowskiej) oraz prawa człowieka i niepełnosprawność (u Pawła Kubickiego). Co oznacza, że w szczególności przyglądamy się zagadnieniom dotyczącym szeroko rozumianej opieki/wsparcia oraz działaniom związanym z przemianami demograficznymi.

By trochę unaocznić, o czym mówimy, chcielibyśmy odwołać się do krótkich „fotografii”:

• przestrzennego rozkładu populacji,
• zasobów siły roboczej
• oraz piramidy wieku.

Wszystkie „obrazki” wskazują gwałtowne starzenie się populacji. W tym wzrost liczebności tzw. najstarszych starych powyżej 80. roku życia (obecnie 1,6 mln, w 2032 już 2,3 mln). To osoby wymagające bardziej intensywnego wsparcia w życiu codziennym. Tymczasem potencjał opiekuńczym rodzin oraz zasoby siły roboczej spadają. Jednocześnie wyzwania te nie są rozłożone równomiernie i relatywnie najlepszą sytuację mają duże miasta, a najgorszą umowna „ściana wschodnia”.

Poniżej pokazujemy, czy i jak widzą to poszczególne partie

Sytuacja demograficzna

Najbardziej czytelną prezentacją struktury ludności według wieku jest piramida wieku (rys. 1 i 2). W przypadku Polski już od dawna nie przypomina kształtem klasycznej piramidy – szerokiej u podstawy, wąskiej u szczytu. Różne kryzysy wpływały na liczbę rodzących się dzieci, umieralność, a także decyzje migracyjne. Do tego dochodzą przemiany kulturowe, zmiana wzorca rodziny, postrzegania roli dziecka itp.

Ludność Polski starzeje się zarówno od dołu (rodzi się coraz mniej dzieci) oraz u szczytu (coraz dłużej żyjemy)

Osoby te wchodzą w wiek, w którym prawdopodobieństwo korzystania ze wsparcia innych wzrasta.

Z drugiej strony należy już myśleć o zabezpieczeniu i starości echa wyżu demograficznego, czyli licznego pokolenia urodzonego na początku lat 1980. Polityka wobec osób starszych i starości jest przykładem polityki długofalowej. Jej działania powinny być projektowane w perspektywie kilkudziesięciu lat, a nie tylko w perspektywie czteroletniej. I tego też poszukiwaliśmy w programach komitetów wyborczych długofalowej i spójnej wizji działań na rzecz osób starszych.

Czy mają przed oczami tylko bieżącą piramidę, czy także strukturę wielu ludności za kilkanaście lat?

Rys. 1 Piramida wieku ludności Polski w 2022 roku

Rys. 2 Piramida wieku ludności Polski w 2042 roku

To, co jest istotne, to także zróżnicowanie przestrzenne rozmieszczenia starszej ludności na terenie Polski (rys. 3).

Przy projektowaniu polityki wobec starości i ludzi starych oraz proponowaniu różnych działań na rzecz seniorów należy brać pod uwagę to przestrzenne zróżnicowanie. Wymaga to także wzięcia pod uwagę stopnia urbanizacji (łatwiej znaleźć osoby świadczące usługi opiekuńcze w mieście). Różny jest też stan zdrowia i sytuacja finansowa, która wpływa np. na możliwość zakupu różnego rodzaju usług przez seniorów.

Rys. 3 Odsetek osób w wieku 65 lat i więcej w gminach w Polsce w 2019 roku

Ze względu na podjęty temat kwestie demograficzne przedstawiamy bardzo skrótowo. Wybraliśmy tylko te aspekty demograficzne, do których komitety wyborcze najczęściej się odnoszą, jeśli chodzi o osoby starsze. I tak większość komitetów podnosi kwestie wieku emerytalnego.

Dlatego warto przyjrzeć, jak będzie się kształtowała populacja osób w wieku produkcyjnym w najbliższych latach

Nawet przy podwyższonym wieku emerytalnym zasoby siły roboczej kurczyłyby się w najbliższej perspektywie (rys. 4). Przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na usługi białej gospodarki (zdrowie/medycyna) oraz usługi opiekuńcze powinna nastąpić kompensacja ubytku osób w wieku produkcyjnym. Jednak brak jest pomysłów na zaklejenie powstałej luki na rynku pracy. I tu wchodzą kwestie związane z polityką migracyjną, która jednak nie jest szczególnie chętnie poruszana w programach wyborczych.

Rys. 4 Ludność w wieku produkcyjnym w latach 2014-2035

Mając zatem na uwadze powyżej zaprezentowane dane i konsekwencje z nich wynikające przejdźmy do propozycji poszczególnych komitetów wyborczych w zakresie sytuacji osób starszych i pomysłów na działania odpowiadające na wyzwania wynikające ze zmian demograficznych.

KW Prawo i Sprawiedliwość

Dużą część bardzo obszernego dokumentu zajmuje opowiadanie o dokonaniach obecnego rządu. Jednak by zachować porównywalność z innymi partiami, skupiliśmy się tylko na nowościach, czyli propozycjach na nową kadencję. Większość z nich znajduje się w podrozdziale „Wsparcie seniorów i osób z niepełnosprawnościami” (str. 171-173).

Flagowym pomysłem są oczywiście emerytury stażowe

Chodzi o możliwość przejścia na emeryturę po 38 latach pracy dla kobiet i 43 latach pracy dla mężczyzn.

W praktyce to zaproszenie kilkuset tysięcy migrantów po odejściu z rynku pracy pierwszej fali uprawnionych do nowych emerytur i zwiększonej liczby cudzoziemców w kolejnych latach.

Mówimy tu o najbardziej prawdopodobnym i jedynym szybkim sposobie uzupełnienia luki na rynku pracy, co zresztą już się za rządów PiS dzieje. Trudno bowiem sobie wyobrazić, by przy okazji wprowadzenia emerytur stażowych oraz utrzymywania dodatków emerytalnych w postaci dodatkowych świadczeń pieniężnych (potocznie 13. i 14. emerytura) równoważyć rynek pracy oraz wydatki budżetowe w inny sposób, np. obcinając świadczenia i likwidując przywileje emerytalne czy zrównując i podwyższając wiek emerytalny. Tym bardziej że program wspomina też o utrzymaniu tzw. emerytur pomostowych.

Dla porządku istnieje też teoretyczna możliwość uzupełnienia części luki większą aktywizacją osób biernych zawodowo, ale wymagałaby to znacznie większego finansowania działań związanych z aktywizacją tych osób, w tym pozostających w znacznej części poza rynkiem pracy osób z niepełnosprawnościami. Wracając na ziemię, skończy się to jednak najprawdopodobniej kolejnymi zgodami dla pracodawców na zatrudnienie cudzoziemców.

W ramach „pamiętania o seniorach” mamy działania znane od lat, czyli wsparcie uniwersytetów trzeciego wieku, rozwój tzw. rodzinnych domów pomocy społecznej, czy programu „Senior+”, „Korpus Wsparcia Seniorów” czy „Opieka 75+”.

Dodano do tego kolejny pod nazwą „Pogodna starość” w postaci finansowania dziennych ośrodków wsparcia

I tu mamy problem, bo wolelibyśmy jakieś systemowe rozwiązania związane przede wszystkim z rozwojem i finansowaniem usług opiekuńczych, np. w postaci ubezpieczenia pielęgnacyjnego i rozwiązań ustawowych, a nie kolejne, często jednoroczne, programy, które nie dają trwałego finansowania i potrafią łagodzić objawy niedostosowania systemu wsparcia, ale nie odpowiadają na skalę wyzwań.

Propozycją, z którą nie do końca wiemy, co zrobić jest „program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, przygotowujący młodych ludzi do niesienia wsparcia osobom starszym. Chcemy, aby młodzi stawali się Ambasadorami Srebrnego Pokolenia" (s. 172). Bez wdawania się w szczegóły wydaje nam się, że całkiem sensowna idea „uwrażliwiania” młodego pokolenia na potrzeby innych, nie tylko osób starszych, może być jednak przy takiej formule propagandowo wypaczona. Dodatkowo poza wspomnianym podrozdziałem słowo „seniorzy” pojawia się także w kontekście „dostępu do kultury” (s. 200), cyfrowych klubów seniora (s. 204) i bezpłatnych biletów kolejowych dla osób 70+ (s. 2012).

KW Koalicja Obywatelska PO .N IPL ZIELONI

W ramach 100 konkretów przedstawionych przez KO osoby starsze z radością powitałyby efekt punktu 2, czyli

obietnicę zmniejszenia kolejek w ochronie zdrowia poprzez zmianę systemu umawiania wizyt

Punkt ten należy rozpatrywać razem z 30, czyli zniesieniem limitów w NFZ, co również ma spowodować skrócenie kolejek oraz kolejnym w postaci 32. „Dzięki odblokowanym środkom unijnym zwiększymy dostępność lekarzy geriatrów oraz opieki długoterminowej”. Kluczową sprawą dla zdrowia osób starszych jest także zwiększenie dostępności do usług pielęgniarek geriatrycznych, opiekunów medycznych, rehabilitantów ukierunkowanych na starszego pacjenta. Tu znowu – podobnie jak w przypadku programu PiS – brakuje nam odpowiedzi, jak dokładnie miałoby to wyglądać.

Jeśli jesteśmy przy opiece, to część deklaracji na rzecz osób starszych pokrywa się z tymi na rzecz osób z niepełnosprawnościami i dotyczą kwestii opieki

Jest to postulat 39: „Odciążymy pracujących opiekunów osób niesamodzielnych. Wprowadzimy Bon Opiekuńczy w wysokości 50 proc. minimalnego wynagrodzenia dla aktywnych zawodowo opiekunów”. I prawdopodobnie też postulat 40, choć tutaj nie wiemy, czy mówiąc o usługach asystenckich, mówi się o faktycznej asystencji osobistej, z której często osoby starsze są wykluczane, czy o „zwykłych” usługach opiekuńczych.

Za to bezdyskusyjnym postulatem do wprowadzenia jest 7: „Wprowadzimy drugą waloryzację emerytur i rent, gdy inflacja będzie przekraczała 5 proc.”. W pakiecie emerytalnym jest jeszcze punkt 77: „Przywrócimy emerytom mundurowym prawa nabyte – uprawnienia emerytalne odebrane im z naruszeniem powszechnych norm prawa”.

I to tyle, tzw. święta trójca działań na rzecz osób starszych: zdrowie, emerytury, opieka długoterminowa i nic poza tym.

KW Trzecia Droga

W przypadku 12 postulatów „flagowych”, które są wspólnym dziełem PSL i Polski 2050 do osób starszych wprost nie odnosi się żadna gwarancja, choć bez wątpienia najbardziej ze wszystkich grup wieku skorzystaliby z „końca kolejek do lekarzy”. Do dopytania, czy proponowany „asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością” byłby też kierowany do osób w wieku powyżej 65. roku życia z niepełnosprawnościami, bo realizacja tego postulatu w różnych krajach wygląda różnie.

Patrząc na programy koalicjantów w ramach Polska 2050, znajdujemy oddzielną zakładkę „jestem seniorką” i fragment, który bardzo nam się podoba, czyli zauważenie, że „państwo musi zacząć odpowiadać na zmieniające się społeczne potrzeby” wynikające z rosnącego udziału osób starszych w populacji, w tym konieczność dłuższej aktywności zawodowej. Jednocześnie z dodaniem zastrzeżenia, że bez podniesienia wieku emerytalnego i tym samym pozostawienia tej wydłużonej aktywności w sferze deklaracji, bo przeważająca większość osób starszych odchodzi na emerytury w pierwszym roku po uzyskaniu uprawnień.

W szczegółach, a raczej wypunktowanych ogólnikach oferta dla osób starszych oznacza:

• „dostępną i profesjonalną opiekę medyczną”;
• wypłatę „utraconych” 13-tek, co jest trochę dziwną konstrukcją, czyli dodatkowym świadczeniem pieniężnym, dla aktywnych zawodowo osób starszych;
• pakiet „aktywny senior”, czyli wsparcie Uniwersytetów Trzeciego Wieku oraz klubów seniora i program kompetencji cyfrowych, dla osób powyżej 50. roku życia
• oraz zwolnienie ze składki rentowej dla aktywnych zawodowo emerytów.

W programie Polskiego Stronnictwa Ludowego, który ma bardziej tradycyjną formę książeczki, oferta kierowana wprost do osób starszych znajduje się w podrozdziale zatytułowanym zgrabnie „Solidarność Międzypokoleniowa” (str. 15-17), gdzie hasłowo wymieniono kolejne punkty.

Na pierwszym miejscu są zagadnienia emerytalne: „emerytura bez podatku i składek” oraz „dziedziczenie emerytur” w postaci prawa zachowania 50 proc. emerytury lub renty po zmarłym małżonku, brak podatku dochodowego w przypadku aktywnej zawodowo osoby starszej oraz emerytury stażowe dla kobiet w wieku 55 i mężczyzn 60 lat i więcej po przepracowaniu odpowiednio 35/40 lat.

Czy nam się to spina w jedną całość? Niespecjalnie

Poza emeryturami mamy zniżki w ramach „Karty Seniora” analogicznie do Karty Dużej Rodziny, dzienne domy seniora w każdej gminie oraz „powszechne tworzenie Rad Seniorów”. Na czym polega nowość tego ostatniego pomysłu, nie wiemy, bo odpowiednie regulacje ustawowe w tym zakresie są od dawna.

Finalnie pada jeszcze deklaracja podwojenia środków na UTW i kluby seniora

Poza tym do osób starszych można odnieść część działań zamieszczonych w rozdziale o zdrowiu, z obietnicą zniesienia kolejek w ochronie zdrowia (str. 3) i ustawą o bezpieczeństwie pensjonariuszy i pracowników ośrodków opieki długoterminowej (str. 5). Na stronie 13 mamy też propozycję płatnego rocznego urlopu do wykorzystania między innymi nad „starszymi niesamodzielnymi członkami rodziny”, co pozwoliłoby „wspomóc niewydolny dziś system opieki instytucjonalnej nad niesamodzielnymi osobami starszymi”. Z jednej strony trochę tak, ale liczylibyśmy równolegle na wzmocnienie wydolności tego systemu, a nie tylko „zapychanie” luk systemowych członkiem rodziny.

KW Nowa Lewica

Główny punkt programu wyborczego skierowany do osób starszych „Bezpieczny Senior” Nowa Lewica rozpoczyna od emerytur stażowych (nr 127). Przy czym nie precyzuje, kto z tego postulatu mógłby skorzystać. Posługując się sformułowaniem „pracownicy o bardzo długim stażu pracy”. Tak sformułowany postulat utrudnia ocenę jego wpływu zarówno na rynek pracy, jak i na system emerytalny, bo nie można oszacować grupy, której on dotyczy.

W 128 postulacie Lewica deklaruje, że wprowadzi zmianę, która umożliwi wliczenie do stażu pracy okresu wykonywania obowiązków zawodowych na podstawie umów cywilnoprawnych. Jednak znów – jak w przypadku pierwszego postulatu z grupy postulatów kierowanych do osób starszych – brak jest doprecyzowania dotyczącego tego postulatu. Słusznie w uzasadnieniu tego postulatu zauważono, że są pokolenia szczególnie dotknięte tym problemem.

Chodzi o tych, którzy

• znaczną część życia zawodowego przepracowały w szarej strefie (a teraz albo nie mają prawa do świadczenia emerytalnego lub otrzymują tzw. emerytury groszowe, czyli świadczenia zacznie poniżej minimalnej emerytury)
• albo ze względu na likwidację zakładów pracy – nie mogą udowodnić odpowiedniego stażu pracy.

Nowa Lewica, podobnie jak KO, deklaruje wprowadzenie stałej, drugiej waloryzacji świadczeń emerytalnych i rentowych, gdy inflacja w połowie roku przekroczy 5 proc.

W programie pojawia się także chęć wprowadzenia dodatkowej kwoty do emerytury, która przysługiwałaby po przepracowaniu 30 lat, niezależnie od odprowadzanych składek.

Ciekawym rozwiązaniem odpowiadającym na wyzwanie, z jakim najczęściej mierzą się samotne, starsze wdowy jest propozycja renty wdowiej. Renta wdowia miałaby kompensować w części utratę dochodu gospodarstwa domowego na skutek śmierci współmałżonka. Jest to rozwiązanie, które może się przyczynić do zmniejszenia ubóstwa wśród starszych, samotnych osób. Zarazem jest to jeden z bardziej skonkretyzowanych postulatów. Podobnie jak w przypadku innych komitetów wyborczych Lewica zapowiada przywrócenie emerytur mundurowym, którym na skutek zmian wprowadzonych przez PiS zostały one obniżone.

Omawiana grupa postulatów z zakresu świadczeń emerytalnych i rentowych oraz innych świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych jest wysokokosztowa. Lewica w postulacie nr 136 deklaruje, że żadne rozwiązanie kierowane do osób starszych, a wprowadzone po 2015 roku nie będzie cofnięte i, co więcej, będą one corocznie waloryzowane. To dodatkowo wymaga zwiększenia nakładów na transfery kierowane do osób starszych.

W programie Lewicy pojawiają się także inne rozwiązania kierowane do osób starszych z zakresu aktywizacji i podtrzymania aktywności seniorów

Są to bon turystyczny (raz na dwa lata w wysokości 500 zł) oraz bon kulturowy (raz w miesiącu 50 zł) na opłacenie biletów do instytucji kultury (kina, teatry, muzea itp.). I przy tym postulacie pojawia się także wzmianka o wspieraniu samorządu w organizacji aktywności kulturalnych kierowanych do osób starszych. Jest to o tyle istotne, że to na poziomie samorządu de facto dzieją się (i powinny dziać się) działania na rzecz aktywizacji osób starszych.

Postulaty dotyczące dobrostanu osób starszych znajdziemy także w dziale „Polityka społeczna. Wsparcie osób z niepełnosprawnościami”. Postulat nr 139 odnosi się do utworzenia w każdej gminie współfinansowanego z budżetu państwa domu dziennego pobytu. Jest to świetne narzędzie wspierające z jednej strony osoby starsze (przeciwdziała osamotnieniu, sprzyja utrzymaniu aktywności), a z drugiej strony wspiera rodzinę seniora w wykonywaniu funkcji opiekuńczych, szczególnie w sytuacji wystąpienia zaburzeń dementywnych.

W przypadku pozostałych rozwiązań w ramach postulatów z tej grupy nie jest sprecyzowane, czy będą także kierowane do osób starszych. Chociaż pojawia się deklaracja, że zostanie zrealizowany wyrok Trybunały Konstytucyjnego z 2014 roku i niesione zostaną nierówności w dostępie do świadczeń i różnej ich wysokości w zależności od momentu powstania niepełnosprawności. Tak sformułowany postulat oznacza, że jeśli osoba uzyska orzeczenie w wieku np. 80 lat, to zarówno ona, jak i jej opiekunowie będą mieli takie same prawa i wysokość świadczeń jak osoba, której niepełnosprawność powstała przed ukończenie 18. lub 25. roku życia. W tym punkcie Lewica deklaruje także, że „Każda osoba z niepełnosprawności będzie mieć dostęp do asystenta” – to może wskazywać, że asystencją osobistą będą objęte także osoby starsze z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Lewica deklaruje także

• zwiększenie nakładów na system ochrony zdrowia,
• skrócenie kolejek i zapewnienie wysokiego standardu świadczeń,
• łatwiejszy dostęp do zakładów opiekuńczo-leczniczych,
• zwiększenie roli podstawowej opieki zdrowotnej,
• poszerzenie pakietu gwarantowanych świadczeń stomatologicznych.

Program Lewicy obejmuje nie tylko kwestie emerytalne i zdrowotne, lecz także działania ukierunkowane na rzecz aktywnych seniorów i aktywizacji tych, którzy np. z powodu trudności finansowych ograniczają swoją aktywność. Warta podkreślenia jest deklaracja współdziałania w zakresie realizacji części postulatów z samorządami.

KW Konfederacja Wolność i Niepodległość

Próżno szukać w głównych postulatach w programie Konfederacji tych z zakresu polityki wobec osób starszych lub starości.

W pierwszym rozdziale programu zatytułowanym „Pierwsza kadencja konfederacji 2019-2023” wspomniane są projekty ustaw, które zastały przygotowane przez Konfederację. Wśród nich jest ustawa, która częściowo może wpłynąć na polepszenie sytuacji opiekunów starszych osób z niepełnosprawnościami mianowicie Ustawa o zniesieniu zakazu pracy dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Należy jednak zauważyć, że wśród osób starszych grupa posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności, a zatem także grupa osób sprawujących opiekę i mogących korzystać ze świadczeń dla osób niepełnosprawnych jest mniejsza niż faktyczna liczba osób z niepełnosprawnością.

Przy czym trudno znaleźć propozycje remedium na tak rysowaną rzeczywistość. I tak w programie przy okazji kwestii podatkowych pojawia się wzmianka o „otrzymywaniu [w zamian za płacone daniny] wizji głodowych emerytur, niewydolnego systemu ochrony zdrowia…”, ale brak jest konkretnych propozycji jak tej sytuacji zaradzić. Z jednej strony pojawiają się postulaty zmniejszenia podatków, a z drugiej brak jest informacji, jakie usługi publiczne zostaną uszczuplone na skutek zmniejszenia wpływów podatkowych, ewentualnie jakie będą inne, alternatywne źródła ich finansowania.

To, co jest kierowane do młodych przedsiębiorców, ale może mieć potencjalnie duży wpływ na ich starość to wprowadzenie dobrowolnych składek do systemu ubezpieczeń społecznych.

Osoby młode nie są skłonne do samodzielnego oszczędzania na starość (trudno utrzymać samodyscyplinę i zrezygnować z bieżącej konsumpcji, aby za 40-50 lat móc utrzymać swoje gospodarstwo domowe). Kwestia oszczędzania na emeryturę to jedno z ważniejszych działań w ramach przygotowania do starości, które rozpoczyna się de facto z podjęciem pracy i właśnie z oszczędzaniem na zabezpieczenie starości.

W programie poświęcono obszerną część na propozycję zreformowania systemu ochrony zdrowia

Główna idea to zastąpienie NFZ rozproszonymi konkurującymi ze sobą ubezpieczycielami. Przy czym brak jest konkretów i trudno domyślić się, co oznacza „obowiązek zawarcia umowy na swoich standardowych warunkach z każdym zgłaszającym się klientem”. Jeśli np. standardem u ubezpieczyciela jest branie pod uwagę wieku klienta przy wyliczaniu prawdopodobieństwa zdarzenia medycznego, to wraz z wiekiem takie prawdopodobieństwo rośnie. Istnieje więc realne zagrożenie, że chociaż ubezpieczyciel będzie chciał/musiał ubezpieczyć osobę o wysokim ryzyku, to składka będzie niemożliwa do zapłacenia.

KW Bezpartyjni Samorządowcy

Podobnie jak w wyżej prezentowanych programach komitetów wyborczych także w programie Bezpartyjnych Samorządowców propozycje kierowane do osób starszych można znaleźć w różnych częściach programu.

I tak w sekcji „Zdrowa Polska” znajdziemy propozycje bezpośrednio skierowane do osób starszych np.

• rozszerzenie refundacji leków dla seniorów,
• czy integracja domów pomocy społecznej (DPS) i zakładów opiekuńczo-leczniczych (ZOL).

W zakresie refundacji znalazł się postulat o objęciu pełną refundacją większych grup seniorów i zmniejszenie współpłatności dla osób z niskimi świadczeniami rentowymi i emerytalnymi, a także obniżenie granicy, od której osoba byłaby uprawniona do skorzystania z programu refundacji leków po osiągnięcia wieku emerytalnego. Takie rozwiązanie generowałoby znaczne dysproporcje pomiędzy mężczyznami, którzy przechodząc na emeryturę później i kobietami.

Ciekawą propozycją wydaje się wprowadzenie zryczałtowanej opłaty za leki

Po przekroczeniu określonego progu senior ponosiłby stałą opłatę za każdy kolejny lek. Program zakłada też

• przyjęcie maksymalnego pułapu wydatków na leki, po przekroczeniu którego leki byłyby bezpłatne
• wprowadzenie bonu lekowego uprawniającego do zniżki lub bezpłatnego otrzymywania leków przez cały rok.

Propozycja integrację DPS i ZOLi jest odpowiedzią na obecną sytuację. Stan zdrowia osób przebywających szczególnie w DPS dla osób somatycznie chorych jest zbliżony do stanu zdrowia osób w ZOL-ach. A jest tak z powodu braku jednoznacznych kryteriów przyjęć do DPS.

Postulat wyrównania płac osób świadczących usługi pielęgniarskie w DPS i w innych placówkach medycznych jest zasadny i pojawia się w dyskusjach o opiece długoterminowej już od jakiegoś czasu.

Powyższa propozycja to jednak próba „łatania” szerszego problemu. Jest nim brak całościowej organizacji opieki długoterminowej. Takiej, która by szła w poprzek branżowych „silosów” i uwzględniała potrzeby różnych grup interesów. Od odbiorców wsparcia, przez ich rodziny i bliskich po usługodawców.

Osoby starsze są tu postrzegane

• albo jako dziadkowie świadczący opiekę nad wnukami (np. program wsparcia dla rodzin zatrudniających dziadków/seniorów jako opiekunów dzieci, programy szkoleniowe dla dziadków poprawiające kompetencje w zakresie opieki nad dziećmi)
• albo jako odbiorcy opieki.

Założenie, że młodzi rodzice są obciążeni opieką nad seniorami (postulat brzmi „Zmniejszenie obciążenia młodych rodziców opieką nad seniorami”) jest błędne. Dane demograficzne wskazują one, że opiekunami najczęściej są osoby z tzw. sandwich generation, czyli w wieku 45-64 lata. To one częściej łączą opiekę nad wnukami z opieką nad starymi rodzicami niż młodzi rodzice. Tak więc postulat wsparcia opiekunów osób starszych – jak najbardziej pożądany – wydaje się mieć nie w pełni trafnie określoną grupę odbiorców. Kryterium korzystania powinna być potrzeba, a nie bycie młodym rodzicem.

W ramach rozwoju rynku usług opiekuńczych pojawił się postulat zwolnienia z podatku umów opiekuńczych

To rozwiązanie obniżające koszty tychże usług może się przyczynić do redukcji szarej strefy, która w przypadku opieki nad osobami starszymi jest znaczna.

Omówione postulaty odnoszą się bezpośrednio do osób starszych. Seniorzy będą jednak beneficjentami rozwiązań dla wszystkich. Np. bezpłatnej komunikacji gminnej, czy zakupu nowego taboru (zakładamy, że będzie spełniał wszystkie wymogi dostepności dla osób z niepełnosprawnościami).

Podsumowując, postulaty sformułowane w programie Bezpartyjnych Samorządowców czuje się, że były one pisane przez osoby związane z samorządem.

Odwrotnie jest choćby w przypadku Lewicy, gdzie rozwiązania są często na bardzo ogólnym poziomie.

Podsumowanie

Dostrzegamy, że niektóre komitety widzą zmieniającą się rzeczywistość. Niestety ich starania dotyczą łatania i konserwowania „dziur” w tonącym okręcie. To polityka na rzecz osób starszych, która nie uwzględnia w pełni skali przemian demograficznych.

Żadna partia nie ma zamiaru popełnić wyborczego samobójstwa i zadeklarować podwyższenia wieku emerytalnego. Jednak obecny system, wliczając w to ewentualne emerytury stażowe, długofalowo po prostu się nie zbilansuje.

Znacznie odważniejszych, ale i kosztowniejszych od zaprezentowanych w programach partyjnych działań wymagają rozwiązania na rzecz opieki długoterminowej

Co więcej, nie mogą się one opierać na coraz większym obciążaniu opiekunów rodzinnych, nawet jeśli im to „opiekowanie się” będziemy rekompensować. Owszem, wsparcie rodzinne powinno być elementem systemu, ale właśnie elementem, który ze względów demograficzno-społecznych będzie jednak tracił na znaczeniu.

Wreszcie cieszymy się z wielu deklaracji o likwidacji/skróceniu kolejek do lekarzy. Jednak poza prostym i praktycznym rozwiązaniem KO w postaci systemu umawiania wizyt nie widzimy na to większych szans. System ochrony zdrowia wymaga równie kapitalnego remontu, co opieka długoterminowa.

Po wyborach jednak każdy rząd będzie musiał też kogoś „sprzedać”. Albo młodsze pokolenie, albo starszych wyborców rezygnując z części obietnic.