„Trzeba marzenia szyć na miarę”. O co chodzi z projektem aborcyjnym Trzeciej Drogi?

Od tygodni w Trzeciej Drodze trwały spory, co zrobić z aborcją. Z nieoficjalnych informacji wiadomo, że część posłów i posłanek szczególnie Polski 2050, ale nie tylko, chciałaby ustawy na wzór tych złożonych przez KO i Lewicę (czyli legalna aborcja do 12. tygodnia). Ale kierownictwo obu partii twardo obstawało za powrotem do ustawy z 1993 roku, zaostrzonej przez Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej w 2020 roku.

Pierwsze informacje, że w TD powstanie projekt ustawy dotyczącej aborcji mieliśmy już w styczniu. Ale ciągle nie było wiadomo, jaki będzie jego kształt. 23 lutego 2024 roku Trzecia Droga wreszcie go zaprezentowała. Sam projekt Trzeciej Drogi już na pierwszy rzut oka przenosi nas w głębokie lata 90. XX wieku. A nawet w 30.

Przesłanka nr 3

Projekt Trzeciej Drogi to nowelizacja ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 1993 roku. Głównym jego punktem jest przywrócenie trzeciej, usuniętej przez TK Przyłebskiej przesłanki do legalnej ciąży, czyli tej mówiącej o nieodwracalnej wadzie płodu.

Wbrew temu, co powiedziały posłanki podczas konferencji prasowej, to nie przywróci godności kobietom. Do godności kobiet jeszcze daleko. Przywrócenie tzw. kompromisu aborcyjnego z 1993 roku jako osobny etap ustawodawczy nie odpowiada na postulaty wyborczyń i wyborców, także Trzeciej Drogi. A opisywanie go jako „ratunek” dla Polek, nazywanie „ustawa ratunkową” jest także obraźliwe. Ustawa z 1993 roku jest przestarzała i nie spełnia niczyich oczekiwań.

Rozwiązanie, proponowane przez Trzecią Drogę, niesie za sobą natomiast niebezpieczeństwa. Najważniejsze z nich jest to, że zostaniemy z tą ustawą już na zawsze. „Kompromis” zabetonuje debatę o aborcji w Polsce. Politycy powiedzą – no co, „podstawowa godność” została przywrócona, teraz zajmijmy się innymi, ważniejszymi rzeczami, a potem zobaczymy.

Poza tym – żeby użyć koronnego argumentu koalicji rządzącej o tym, że Andrzej Duda aborcji do 12. tygodnia nie podpisze – prezydent wcale nie potwierdził, że poprze „kompromis”. W 2020 roku po protestach pod TK Przyłębskiej Duda złożył projekt ustawy, który nazwał kompromisowym – zezwalał on na aborcję w przypadku wad letalnych płodu, ale już nie w przypadku np. zespołu Downa.

Czy jest coś dobrego w projekcie Trzeciej Drogi?

Ale są też pozytywne zmiany:

1. Do zapisu o edukacji seksualnej w ustawie TD dodaje słowo „antykoncepcja”.

Art. 4: „Do programów nauczania szkolnego wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji i antykoncepcji”.

Zapis w ustawie istnieje od lat 90, ale to nie zmienia faktu, że nie jest realizowany. W szkołach funkcjonuje „wychowanie do życia w rodzinie”, podczas którego wykłada się przede wszystkim elementy katolickiej etyki seksualnej, namawia do wstrzemięźliwości przedmałżeńskiej itp. Ten stan nie zmienia się od końca lat 90. Zmiana programów nauczania – tego potrzebujemy. Analizowaliśmy to tutaj:

2. Zobowiązanie podmiotów leczniczych do wykonania zakontraktowanej usługi, czyli aborcji.

3. Szybkie procedury stwierdzenia ciąży powstałej w wyniku czynu zabronionego: ma tego dokonać prokurator i ma na to trzy dni.

Kobieta może złożyć zażalenie na decyzję i ma ono być rozpatrzone w ciągu kolejnych trzech dni.

4. Osoba, która przerywa ciążę farmakologicznie w domu, ma prawo do całodobowej opieki medycznej.

W noweli podkreślono, że aborcja może zostać przeprowadzona środkami farmakologicznymi poza szpitalem. Znika zapis o tym, że aborcji dokonuje tylko lekarz w szpitalu. Będzie można jej dokonać z wykorzystaniem wszystkich dostępnych metod (jak rozumiemy, pod tym hasłem kryją się tabletki aborcyjne, rzecz normalna w całej Europie i na świecie).

5. Szybki tryb prowadzący do przerwania ciąży – podmiot ma na to 72 godziny od momentu wyrażenia woli przez kobietę.

Z powyższej listy naprawdę potrzebne i ważne są trzy ostatnie zapisy, czyli aborcja farmakologiczna w domu, szybki tryb uznania przesłanki czynu zabronionego i możliwość odwołania od decyzji oraz 72 godziny, które mają upłynąć od decyzji o aborcji do aborcji.

Rzecz jasna, pkt 3 także jest istotny, jednak szpitale już teraz są zobowiązane do stwierdzenia ciąży powstałej w wyniku czynu zabronionego – tyle że od tego wymogu uciekają.

Pozostałości z lat 90.

W projekcie Trzeciej Drogi powtórzono jeden z najbardziej przestarzałych zapisów z ustawy z 1993 roku, czyli: „Wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety”. Punkty 1 i 2 dotyczą aborcji w przypadku zagrożenia zdrowia i życia kobiety oraz wad płodu.

Możliwym uzasadnieniem takiego zapisu było uniknięcie nadużyć czy pomyłek i możliwość upewnienia się w diagnozie. Jednak z dzisiejszej perspektywy już wiemy, że zapis jest przeciwskuteczny – do nadużyć wobec pacjentek dochodzi właśnie z powodu tego zapisu – gdy kolejny lekarz kwestionuje diagnozę pierwszego i pacjentka nie może uzyskać zgody na zabieg, mimo oczywistych wskazań. Proces się wydłuża, czas ucieka.

W polskich warunkach trudno także wyobrazić sobie sytuację, gdy lekarz lekką ręką, „na wyrost”, wydaje zaświadczenie o wskazaniu do aborcji. Obserwowaliśmy raczej odwrotną tendencję – wskazania do legalnej aborcji były ignorowane i kwestionowane.

Jeżeli zaś pacjentka sama chce potwierdzić diagnozę u innego lekarza, może to zrobić i nie potrzebuje do tego artykułu w ustawie.

Dlaczego to posłanki prezentują projekt Trzeciej Drogi?

Pomysł powrotu do nieakceptowanej przez nikogo ustawy z 1993 roku jest kuriozalny. Równie dziwny był sposób prezentacji projektu ustawy dotyczącej aborcji. Władysław Kosiniak-Kamysz i Szymon Hołownia, główni hamulcowi ustawy o aborcji do 12. tygodnia, nie zjawili się na niej i jakby w ogóle nie mieli z nią nic wspólnego. A musieli mieć sporo.

„Jestem za legalizacją aborcji do 12. tygodnia, podobnie jak większość moich koleżanek z Polski 2050. Mam jednak wątpliwości co do projektu ustawy Lewicy. Szczególnie jeśli chodzi o legalizację aborcji do 24. tygodnia. Wiem, że wiele osób – nie tylko z Polski 2050 – ma z nim problem. To dlatego powstał pomysł, by stworzyć kolejne projekty poselskie” – mówiła w styczniu OKO.press Aleksandra Leo, posłanka Polski 2050.

Na konferencji 23 lutego posłanki TD jedna przez drugą przekonywały, że są za prawem do aborcji do 12. tygodnia, ale właśnie w związku z tym składają projekt z 1993 roku. Po co?

Wioletta Tomczak z Polski 2050 tłumaczyła to tak:

"Bardzo mocno postulujemy to, żeby doprowadzić prace związane z przeprowadzeniem referendum w Polsce w temacie aborcji do końca. Zanim to jednak nastąpi, [ma wejść w życie] złożona dzisiaj ustawa ratunkowa, która przywróci możliwość aborcji zwłaszcza w tej sytuacji, gdy zagraża ona zdrowiu i życiu kobiety. Nigdy więcej pani Izabela, Dorota, Marta, Agnieszka, Anna czy Justyna, ani żadna inna kobieta nie będzie drżała o swoje życie. Ani nie straci go w wyniku tego, że płód, który rozwija się w jej łonie, nie ma szans, żeby przeżyć poza organizmem matki. Dla Polski 2050, Trzeciej Drogi, także dla PSL, ważne jest, by odwrócić ten haniebny wyrok TK z 2020 roku, po którym Polki i Polacy wyszli na ulicę i powiedzieli dość. Dość tego, że nie czujemy się bezpiecznie w naszym kraju.

Składana dzisiaj w Sejmie ustawa, oprócz przywrócenia przesłanki, która umożliwia terminację ciąży w wyniku wad letalnych płodu, ma za zadanie także wskazać, że kobiety będą czuły się bezpiecznie także po gwałcie. Jeżeli zgłoszą do prokuratury, że ciąża powstała w wyniku gwałtu, wskazujemy w tej ustawie krótką ścieżkę dopuszczającą terminację ciąży w tej sytuacji".

A to wypowiedź Urszuli Pasławskiej z PSL:

"80 proc. społeczeństwa generalnie chce liberalizacji prawa aborcyjnego, [ale] często trzeba marzenia szyć na miarę. Dlatego składamy skuteczny projekt, który znajdzie w naszej ocenie poparcie różnych środowisk i ma szansę szybko wejść w życie. Będzie to pierwszy etap upodmiotowienia praw kobiet, które przez 8 lat były niszczone.

Jeżeli ktoś ma lepszy sposób na to, aby szybko zliberalizować prawo aborcyjne, jesteśmy gotowi o tym rozmawiać. Ale prawda jest taka, że tylko ustawa ratunkowa, ustawa kompromisowa ma szansę w tym momencie wejść w życie. W kolejnym etapie odważnie oddamy głos obywatelom, bo przez ostatnie 8 lat w sprawie praw kobiet klasa polityczna zawiodła. Chcemy rozwiązać problem na wiele, wiele lat, ale to mogą zrobić tylko Polacy w referendum".

Panie chronią Panów

Mirosław Suchoń, przewodniczący klubu parlamentarnego Polska 2050-Trzecia Droga, podkreślił, że ustawa realizuje obietnice Trzeciej Drogi i że został przygotowany przez posłanki.

Krzysztof Paszyk, przewodniczący klubu parlamentarnego PSL-Trzecia Droga: "Jesteśmy realistami. Trzeba twardo stąpać po ziemi.

Przewodniczący przekonywał, że to projekt Trzeciej Drogi to jedyna propozycja, która ma szanse na poparcie prezydenta: „To jedyny możliwy krok dzisiaj”.

Ewa Szymanowska z Polski 2050: „To jest jedyne, co możemy zrobić, bo prezydent zawetuje każdy krok liberalizujący. To też jest pewnego rodzaju liberalizacja. Ja osobiście jestem za jeszcze krokiem dalej. Ale w tej chwili ważne jest, żeby przywrócić to, co było wcześniej, żeby kobiety nie były w sytuacji, kiedy czeka się, że płód obumrze, a z nim umiera kobieta”.

Na pytanie dziennikarza Patryka Michalskiego z WP o to, czy TD będzie się upierać przy referendum, Urszula Pasławska odpowiedziała: „Nie wyobrażam sobie, by jakikolwiek parlamentarzysta był przeciw liberalizacji prawa aborcyjnego, a nasza ustawa mówi o oddaniu głosu Polakom. 80 proc. społeczeństwa chce liberalizacji prawa, a 60 proc. chce pełnej liberalizacji”.

Michalski dopytał, kto będzie decydował o brzmieniu pytań w referendum. Szymanowska stwierdziła, że pytania zostaną zaproponowane, a Sejm będzie nad nimi pracował.

Czyli jednak nie społeczeństwo o nich zadecyduje.

Michalski pytał dalej: „Czy oddawanie decyzji i mężczyznom, i kobietom w sprawie tego, jak ma wyglądać podmiotowość kobiety, jest odpowiednia?”. Paszyk uznał, że lepsze to, niż oddawanie decyzji 460 osobom w Sejmie, w większości mężczyznom.

Dziwnej odpowiedzi udzieliła natomiast Szymanowska:

I to jest najlepsze podsumowanie konferencji oraz całego projektu Trzeciej Drogi.