Przestraszeni, ale najmniej odpowiedzialni w UE. Polki i Polacy wobec kryzysu klimatycznego [sondaże]

Katastrofa klimatyczna nie jest mglistą wizją apokalipsy jak z "Mad Maxa", ale rzeczywistością, która dzieje się na naszych oczach - również w Polsce. Naukowcy są zgodni, że ekstremalne zjawiska pogodowe, np. susze i fale nieznośnych upałów przeplatane ulewnymi deszczami, które prowadzą do powodzi, to jedna z oznak tego, że z klimatem dzieje się źle.

Do Polek i Polaków to dociera. W sondażu IPSOS dla OKO.press aż 76 proc. wyraziło przekonanie, że osobiście, jeszcze za swego życia, doświadczą skutków kryzysu. Wątpi w to już tylko 21 proc.

Z innych ekologicznych pytań sondażu (omawianych wcześniej w OKO.press) wynika jednak, że tylko połowa Polek (54 proc.) i Polaków (47 proc.) uważa, że "światu grozi katastrofa klimatyczna".

Dziwnie spokojni byli dwudziestolatkowie, a mężczyźni przed 40-tką w większości zaprzeczali tak opisanemu zagrożeniu. Zupełnie beztroscy okazali się zwolennicy prawicy - dwie trzecie wyborców PiS i trzy czwarte Konfederacji słucha swych liderów i sądzi, że "opinia o katastrofie klimatycznej jest przesadzona".

W odpowiedzi na delikatniejsze pytanie o "skutki kryzysu" te różnice się zacierają.

Nawet elektorat PiS traci optymizm

Wykres elektoratów partyjnych - rzecz w sondażach OKO.press wyjątkowa - wskazuje na małe zróżnicowanie poczucia, że konsekwencje zmian klimatycznych zdążymy odczuć przed śmiercią. Z jednym, niedużym wyjątkiem - programowo optymistyczni wyborcy PiS (por. sondaż o "optypistach") w jednej czwartej deklarują, że tak źle nie będzie:

Czy dopadnie nas katastrofa? Starsi faceci sądzą, że nie zdąży

Przekonanie, że skutki zmian klimatycznych dotkną nas osobiście, jest silne w każdej grupie wiekowej. Ale osoby najstarsze (60 i więcej lat), częściej mają nadzieję, że zmiany nie zdążą ich dopaść.

Dokładniej rzecz biorąc - dotyczy to raczej najstarszych mężczyzn (35 proc. eko-optymistów) niż najstarszych kobiet (25 proc. eko-optymistek)

Może być w tym ślad racjonalności, bo osoby najstarsze będą żyły najkrócej, zwłaszcza - właśnie - mężczyźni 60 plus mają najmniejsze szanse, by doczekać czegokolwiek dobrego czy złego, bo żyją statystycznie aż o 7,4 roku krócej niż kobiety (mężczyźni 73,8, kobiety 81,6 lat).

Ważniejsze może być jednak postawa negowania katastrofy klimatycznej, która - jak pisaliśmy - dominuje w grupie 60+. Większość takich badanych uznała, że to "przesada".

Polska bez poczucia odpowiedzialności

Zapytaliśmy również badanych, co są skłonni zrobić w przyszłości, by zapobiegać nadchodzącej katastrofie klimatycznej. Zanim przedstawimy odpowiedzi, warto zapytać o wartość samych deklaracji. Skorzystamy z Eurobarometru przeprowadzonego w kwietnia 2019 we wszystkich 28 krajach Unii Europejskiej (27,7 tys. osób badanych).

Świadomość kryzysu jest w Polsce niska (tylko 15 proc. Polek i Polaków uznało, że zmiana klimatu jest najpoważniejszym problemem świata, wobec średniej UE 23 proc.), ale naprawdę alarmujące są odpowiedzi na pytanie, kto jest odpowiedzialny za rozwiązanie problemów z klimatem.

Polki i Polacy (pasek brązowy - na rysunku niej) rzadziej niż średnia UE (pasek czerwony) wskazywali na "biznes i przemysł" (32 proc. do 51 proc.) oraz "Unię Europejską" (37 do 49 proc.), ale największa różnica dotyczyła odpowiedzialności własnej.

Jesteśmy daleko za średnią UE (36 proc.), bardzo daleko za krajami skandynawskimi (ponad 50 proc.), czy Niemcami (48 proc.), ale także za Litwą (33 proc.), Rumunią (26 proc.), Czechami (19 proc.), Bulgarią i Wegrami (po 18 proc.).

Co deklarujemy? Dużo prostych obietnic

W cytowanym już Eurobarometrze zapytano respondentów, „czy w ostatnich sześciu miesiącach podjęli jakieś własne działania, by walczyć ze zmianą klimatu”. Na tak ogólnie postawione pytanie tylko 40 proc. Polek i Polaków odpowiedziało twierdząco, ale udało się nam wyprzedzić Bułgarię i Rumunię; średnia UE wyniosła 60 proc., a w Szwecji, Finlandii i na Malcie – ponad 80 proc.

W sondażu OKO.press podawaliśmy osobom badanym listę możliwych działań, co ułatwiło odpowiedzi twierdzące, można było wskazać dowolną ich liczbę.

Najwięcej - 88 proc. badanych chce uważniej segregować śmieci, co jednak - warto podkreślić - nie przekłada się bezpośrednio na powstrzymanie nadchodzącego kataklizmu klimatycznego.

Prawie tyle samo - 84 proc. - planuje unikać marnowania żywności. To już może mieć ogromne znaczenie, zwłaszcza, że - jak wynika z badań dla Federacji Polskich Banków Żywności

Tylko 29 proc. z nas myśli o ograniczeniu latania samolotami, ale ten wątek dopiero dociera do świadomości Europejczyków (w Berlinie - protesty z żądaniem podwyżek cen za bilety!). Zaskakująco dużo, bo 58 proc. wymieniło też zamiar, by mniej używać samochodu.

Rezygnacja z mięsa, która miałaby akurat duże znaczenie (odpowiada za ok. 15-18 wszystkich emisji gazów cieplarnianych), cieszy się mniejszym zainteresowaniem (17 proc.).

Optymistyczne, że aż 48 proc. deklaruje wsparcie organizacji ekologicznych. Może to oznaczać, że choć zieloni nie są dużą siłą polityczną, to m.in. protesty w obronie Puszczy Białowieskiej zbudowały już pozytywny wizerunek "zielonym organizacjom".

W innym pytaniu Eurobarometru także przedstawiano respondentom przykłady konkretnych działań na rzecz klimatu i wtedy odsetki polskich deklaracji rosły. Tylko 16 proc. nie wybrało niczego (średnia dla UE - 7 proc.). Najczęstsze wybory w Polsce to:

• "próba zmniejszenia ilości odpadów i regularne ich segregowania, by mogły zostać poddane recyclingowi" (56 proc., średnia UE 75 proc.).
• "ograniczenie korzystania z produktów jednorazowego użytku (47 proc., średnia dla UE - 62 proc.).

Prawica bardziej mięsożerna

Nie ma wielkich różnic w odpowiedziach elektoratów, choć generalnie wyborcy PiS - sceptyczni wobec istnienia katastrofy klimatycznej - deklarują mniej. Warto też pamiętać, że elektorat Kaczyńskiego to w dużej proporcji "klasa ludowa" (ludzie mniej wykształceni, z mniejszych miejscowości i starsi), o bardziej konserwatywnych gustach, także kulinarnych.

Większe różnice wystąpiły tylko dwie.

Okazuje się, że im bardziej ktoś jest politycznie w lewo, tym bardziej skłonny czy skłonna jest zrezygnować z mięsa. Elektorat Lewicy - w 30 proc., KO- w 22 proc., PSL 17 proc. a PiS - tylko w 11 proc. (mniej nawet niż Konfederacja 18 proc.). Może zwolennikom Kaczyńskiego brzmią jeszcze w uszach ostrzeżenia Witolda Waszczykowskiego, który jako minister spraw zagranicznych niemieckiemu tabloidowi prawił w styczniu 2016 takie mądrości:

„Chcemy uleczyć nasz kraj z niektórych chorób. Poprzedni rząd wdrażał lewicową koncepcję, jak gdyby świat musiał zgodnie z marksistowskim wzorcem poruszać się tylko w jednym kierunku: w stronę mieszanki kultur i ras, świata rowerzystów i wegetarian, który stawia jedynie na odnawialne źródła energii i zwalcza wszystkie formy religii.

Poza tym im bardziej na prawo, tym mniejsza chęć, by wesprzeć organizacje ekologiczne, co szczególnie dotyczy wyborców Konfederacji (tylko 23 proc. deklaracji). Nawet wśród wyborców PiS zadeklarowało to 44 proc.

Należy to wiązać z obecnym w konfederacyjnej "bańce" przekonaniem, że ekolodzy to "ściemniacze żerujący na cudzej łatwowierności".

Sondaż IPSOS dla OKO.press 26-29 sierpnia 2019, metodą CATI (telefonicznie), na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie 1006 osób.

Niniejsza publikacja powstała dzięki współpracy z Fundacją im. Heinricha Bölla w Warszawie. Zawarte w niej poglądy i konkluzje wyrażają opinie autora i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Fundacji im. Heinricha Bölla.