Rumunia: Bezprecedensowa decyzja sądu. Wybory prezydenckie anulowane

Dwa dni przed głosowaniem w drugiej turze wyborów prezydenckich zaplanowanym na niedzielę 8 grudnia, rumuński Sąd Konstytucyjny (odpowiednik polskiego Trybunału Konstytucyjnego) unieważnił pierwszą turę wyborów prezydenckich, która odbyła się 24 listopada.

Decyzja została podjęta zaledwie cztery dni po tym, jak w poniedziałek 2 grudnia sąd zatwierdził wyniki pierwszej tury wyborów, uznając je za ważne, o czym donosiliśmy prosto z Bukaresztu.

Druga tura wyborów nie odbędzie się planowo i to pomimo że wybory już trwają. W piątek 6 grudnia w lokalach wyborczych za granicą głosy w wyborach oddało już 33 tysiące członków rumuńskiej diaspory.

„To zupełnie zaskakująca decyzja. Nie wiemy jeszcze, jakie jest jej pełne uzasadnienie, ale w komunikacie prasowym opublikowanym przez Sąd, jako podstawa prawna wskazany jest 146. artykuł rumuńskiej konstytucji, który mówi tylko tyle, że Sąd Konstytucyjny sprawuje nadzór nad organizacją wyborów prezydenckich oraz zatwierdza ich wynik” — mówi OKO.press Elena Calistru, założycielka jednej z najbardziej znanych w Rumunii organizacji antykorupcyjnych Funky Citizens.

Sprzeczne decyzje

Piątkowa (6 grudnia) decyzja sądu została podjęta zaledwie cztery dni po tym, jak w poniedziałek 2 grudnia sąd uznał ważność pierwszej tury wyborów, i to z pogwałceniem prawa. Decyzja została wydana zanim Centralne Biuro Wyborcze zliczyło ponownie wszystkie głosy z pierwszej tury, do czego wezwał je sam Sąd Konstytucyjny w odpowiedzi na protesty wyborcze.

Dwa dni później, w środę 4 grudnia, rumuńska Najwyższa Rada Obrony Narodowej ujawniła raport służb specjalnych dotyczący przebiegu kampanii wyborczej przed pierwszą turą głosowania z 24 listopada. Z raportu wynika, że Rumunia padła ofiarą zagranicznej manipulacji, prawdopodobnie ze strony Rosji. Manipulacja miała polegać na organizacji i finansowaniu intensywnej kampanii promującej prorosyjskiego kandydata Călina Georgescu, który niespodziewanie wygrał pierwszą turę wyborów.

Jak podkreśla Elena Calistru, o ile decyzja sądu budzi obawy o konstytucyjność, to odpowiada na istotne oczekiwanie społeczne.

„Dokumenty ujawnione przez Najwyższą Radę Obrony Narodowej są bardzo jednoznaczne, jeśli chodzi o stwierdzenie zagranicznej interwencji w proces wyborczy. Dla wielu ludzi jest więc oczywiste, że trzeba coś z tym zrobić, wybory nie mogą odbyć się planowo. Ale jednocześnie wiedza zawarta w tych raportach była znana już wcześniej — te same ustalenia publikowali dziennikarze śledczy już kilka dni po wyborach. Wydaje się więc, że Sąd Konstytucyjny miał dostęp od tych materiałów i mógł wstrzymać się z decyzją o zatwierdzeniu pierwszej tury wyborów do czasu rozpatrzenia wszystkich wątpliwości. Teraz, pomimo że zarzuty wobec przebiegu pierwszej tury wyborów są bardzo poważne, całość sprawia wrażenia ręcznego sterowania procesem wyborczym, co budzi oczywisty sprzeciw i podważa zaufanie do procesu wyborczego” – tłumaczy Elena Calistru.

„Jeśli komuś faktycznie zależało na tym, by zakłócić wybory w Rumunii, udało mu się to doskonale” – podkreśla Calistru.

Co dalej?

Z komunikatu prasowego rumuńskiego Sądu Konstytucyjnego wynika, że wybory zostaną rozpisane na nowo. To oznacza, że będzie trzeba powtórzyć proces zgłaszania kandydatów i gromadzenia przez nich odpowiedniej ilości podpisów. Odbędą się zapewne w pierwszym kwartale przyszłego roku.

Decyzję rumuńskiego Sądu Konstytucyjnego poparł Marcel Ciolacu, obecny premier Rumunii i przewodniczący rządzącej Partii Socjaldemokratycznej (PSD, S&D). Ciolacu to ten kandydat, który był faworytem sondaży, a przez kampanię Călina Georgescu, nie wszedł do drugiej tury.

„Decyzja CCR [Sądu Konstytucyjnego — red.] o odwołaniu wyborów prezydenckich jest jedynym właściwym rozwiązaniem po odtajnieniu dokumentów ze spotkania CSAT [Najwyższej Rady Obrony Narodowej — red.], które pokazują, że wynik głosowania w Rumunii został rażąco zniekształcony w wyniku rosyjskiej interwencji. Wybory prezydenckie muszą zostać powtórzone” — powiedział Ciolacu, cytowany przez rumuński portal HotNews.ro.

Decyzji Sądu Konstytucyjnego zupełnie nie popiera za to Elena Lasconi, kandydatka Związku Ocalenia Rumunii, która obok Călina Georgescu przeszła do drugiej tury rumuńskich wyborów prezydenckich. Lasconi uderza w Sąd Konstytucyjny, który jej zdaniem dopuszcza się „ręcznego sterowania procesem wyborczym”.

„Dziś rumuńskie państwo zdeptało demokrację. Zdecydowanie potępiam tę decyzję. To niszczenie 35 lat demokracji” – powiedziała Lasconi w oświadczeniu wideo, które przytacza portal HotNews.ro.

Do sprawy nie odniósł się jeszcze Călin Georgescu, skrajnie prawicowy kandydat, który wbrew sondażom wygrał pierwszą turę wyborów. Georgescu ma wygłosić oświadczenie dla mediów w piątek o 21 (22 czasu polskiego).

To właśnie jego kampania mogła liczyć na bardzo dokładną koordynację i turbodoładowanie w mediach społecznościowych. Jak wynika z raportu rumuńskich służb, kampania, o której Georgescu twierdził, że nie wydał na nią ani centa, miała kosztować nawet milion euro. Wiadomo też, kto za nią zapłacił.

W sprawie Georgescu głos zabrała Anamaria Gavrilă, przewodnicząca Partii Młodych (POT), która poparła Călina Georgescu w wyborach prezydenckich. Gavrilă stwierdziła, że „bezprecedensowa decyzja CCR o unieważnieniu wyników pierwszej tury na pewno nie zmieni ostatecznego zwycięzcy”.

Będzie próba eliminacji Georgescu z wyścigu?

Ale w rozmowie z OKO.press Elena Calistru zwraca uwagę, że rozpisanie wyborów prezydenckich od nowa oznacza, że możliwe będzie całkowite wyeliminowanie Călina Georgescu z wyścigu. Sąd Konstytucyjny może sięgnąć po ten sam mechanizm, za pomocą którego uniemożliwił start Dianie Șoșoace, europarlamentarzystce i liderce skrajnie prawicowego ugrupowania SOS Romania o wyraźnie prorosyjskich sympatiach.

Șoșoacă miała startować jako kandydatka skrajnie prawicowej partii AUR, pomimo że odeszła z tej partii i założyła swoje ugrupowanie. AUR chciał jednak wystawić Șoșoacę ze względu na jej rozpoznawalność i lepsze notowania niż te lidera partii Georga Simiona.

Jednak rumuński Sąd Konstytucyjny zainicjował wobec niej dość improwizowany proces kontroli konstytucyjnej — nigdy wcześniej niestosowany wobec nikogo innego. Tuż po tym, jak Șoșoacă została zgłoszona jako kandydatka, do sądu wpłynął protest dotyczący jej kandydatury. W odpowiedzi na ten protest sąd zainicjował proces weryfikacji kandydatki i w kontrowersyjnym orzeczeniu uznał, że Șoșoacă nie może startować w wyborach prezydenckich, bo „istnieje ryzyko, że nie będzie wierna konstytucji”. Decyzja sądu została oprotestowana przez niektórych liderów politycznych.

„To kolejny przykład na to, jak rumuński Sąd Konstytucyjny kreatywnie podchodzi do swoich obowiązków. Jest bardzo prawdopodobne, że to samo spotka Călina Georgescu, gdy ten ponownie zgłosi swój udział w wyborach” – tłumaczy Calistru.

Szefowa Funky Citizens podkreśla, że w tej sytuacji, jak w soczewce widać wszystko to, co jest nie tak z rumuńską demokracją. „Rumunia ma poważne problemy z praworządnością. Działalność Sądu Konstytucyjnego to tylko jeden z wielu jej przejawów” – tłumaczy w rozmowie z OKO.press.

Zamieszanie z wyborami – kalendarium

Pierwsza tura wyborów prezydenckich w Rumunii odbyła się 24 listopada. Wbrew sondażom wygrał ją niezbyt znany i formalnie niepowiązany z żadną partią skrajnie prawicowy polityk Călin Georgescu. Drugą lokatę zdobyła Elena Lasconi, kandydatka proeuropejskiego, centroprawicowego Związku Ocalenia Rumunii.

Do drugiej tury wyborów nie dostał się żaden z kandydatów, na których wskazywały przedwyborcze sondaże: ani urzędujący premier, przewodniczący Partii Socjaldemokratycznej Marcel Ciolacu, który według sondaży miał wygrać pierwszą turę, ani typowany na drugie miejsce George Simion, lider skrajnie prawicowego AUR.

W piątek 29 listopada, pięć dni po wyborach, odpowiedzialny za zatwierdzenie wyborów rumuński Sąd Konstytucyjny wezwał Centralne Biuro Wyborcze do ponownego przeliczenia głosów. Pomimo przedstawienia przez CBW tylko częściowych wyników z przeliczenia głosów krajowych, w poniedziałek 2 grudnia Sąd Konstytucyjny uznał pierwszą turę wyborów za ważną, co potwierdziło, że druga tura odbędzie się w niedzielę 8 grudnia.

W środę 4 grudnia na wniosek prezydenta Klausa Johannisa rumuńskie służby specjalne odtajniły raport, z którego wynika, że kampania Georgescu była sterowana z zewnątrz, a Rumunia padła ofiarą obcej interwencji wyborczej, prawdopodobnie ze strony Rosji. Dwa dni później rumuński Sąd Konstytucyjny uznał pierwszą turę wyborów jednak za nieważną.

W międzyczasie – 1 grudnia w niedzielę – w Rumunii odbyły się też wybory parlamentarne, których pomimo wcześniejszych obaw, nie wygrała skrajna prawica. Wybory parlamentarne relacjonowaliśmy prosto z Bukaresztu:

Co wiadomo o możliwej rosyjskiej manipulacji?

Jak wynika z ustaleń rumuńskich służb, które otrzymały dane o przebiegu kampanii Călina Georgescu od firmy TikTok, w kampanię tego skrajnie prawicowego kandydata na TikToku zaangażowanych było ponad 25 tysięcy kont, których działalność była koordynowana spoza platformy, przez konto na Telegramie.

Wszystkie pozostawały w uśpieniu, dopóki – jak w zegarku – nie uaktywniły się 11 listopada, publikując treści dotyczące Georgescu lub podbijając i szerując treści opublikowane przez niego. Efekt? Milionowe wyświetlenia postów i ogromna widoczność kandydata w mediach społecznościowych, która wydatnie pomogła mu zwyciężyć w pierwszej turze wyborów prezydenckich 24 listopada.

Raport wskazuje też na to, że nie korzystano ze wspólnych zasobów technicznych, co jest charakterystyczne dla farm botów. Konta TikTok, o których mowa, miały przypisane unikalne adresy IP, co wskazuje na modus operandi ukierunkowany na utrudnienie identyfikacji zasięgu sieci.

TikTok udostępnił też rumuńskim władzom informacje o finansowaniu kampanii: kosztowała ona ponad milion euro, a środki pochodziły od jednego użytkownika.

Według autorów raportu modus operandi kampanii sugeruje, że w jej prowadzenie zaangażowany był aktor państwowy, który nie chce zostać zidentyfikowany. Rumuńskie służby podejrzewają, że jest to Rosja.

„Sposób działania, a także skala kampanii, prowadzą do wniosku, że atakujący dysponował znacznymi zasobami, co jest zgodne ze sposobem działania charakterystycznym dla ataku sponsorowanego przez państwo” – stwierdza SRI w raporcie wywiadowczym.