Timmermans o Ziobrze: Europejczycy tak nie robią! Podważacie podstawy naszej Unii

W Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) Parlamentu Europejskiego odbywa się dziś (20 listopada 2018) wysłuchanie w sprawie praworządności w Polsce, w ramach prowadzonej przez instytucje unijne wobec Polski procedury z artykułu 7(1) Traktatu o UE.

Przypomnijmy, że:

• 20 grudnia 2017 roku Komisja Europejska wydała decyzję o uruchomienia Artykułu 7 (1) Traktatu o UE, wyrażając obawę, występuje ryzyko naruszenia praworządności, czyli jednej z podstawowych zasad UE (wymienionych w art. 2 Traktatu).
• 1 marca 2018 roku Komisję poparł Parlament Europejski. Wezwał też Radę do natychmiastowego zbadania, czy w Polsce zachodzi poważne ryzyko łamania wartości UE. Z ramienia Parlamentu zajmuje się tym komisja LIBE, która zaprosiła m.in. Timmermansa oraz ministra sprawiedliwości (Zbigniewa Ziobrę).

Wysłuchanie prowadzi Claude Moraes, europoseł z Wielkiej Brytanii. To on kierował delegacją Parlamentu Europejskiego w sprawie praworządności, która odwiedziła Polskę we wrześniu 2018.

Za to Frans Timmermans przedstawił kompleksowe sprawozdanie i ocenił sytuację w Polsce. Ocena wypadła bardzo krytycznie.

Było źle, jest gorzej

Wiceszef KE podkreślił, że instytucje europejskie są zaniepokojone łącznym wpływem na stan praworządności w Polsce zmian w:

• Sądzie Najwyższym,
• Krajowej Radzie Sądownictwa,
• sądach powszechnych, w tym sądownictwie dyscyplinarnym i kierownictwie sądów,
• Trybunale Konstytucyjnym.

Timmermans zaobserwował, że w Polsce mamy do czynienia z powtarzającym się schematem: władza ustawodawcza i wykonawcza wtrąca się w całą strukturę władzy sądowniczej.

Odniósł się do oczekiwań wyrażonych przez KE w tzw. uzasadnionej opinii. Nie owijał w bawełnę:

Timmermans zwrócił też uwagę, że zamiast poprawy wciąż pojawiają się nowe zagrożenia dla praworządności:

1. rzecznicy dyscyplinarni wszczynają postępowania przeciwko sędziom, którzy zabierają głos w debacie publicznej, a także sędziom, którzy zadają pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE; ponadto istniały przypadki, kiedy rzecznicy dyscyplinarni odmówili sędziom stawienia się na przesłuchanie wraz z pełnomocnikami;
2. polskie sądy, w tym Sąd Najwyższy, zadają pytania prejudycjalne do TSUE; większość dotyczy tych samych kwestii, które Komisja Europejska podniosła w uzasadnionej opinii. Polskie władze krytykowały sądy za zadanie tych pytań oraz wezwały do ich wycofania;
3. Prezydent RP zignorował stanowisko SN i potwierdził, że sędziowie, którzy mieli na gruncie nowej ustawy o SN przejść w stan spoczynku, przeszli w stan spoczynku;
4. we wrześniu 2018 roku polskie władze wciąż uznawały, że 22 z 27 sędziów Sądu Najwyższego, w tym Pierwsza Prezes, której konstytucyjna kadencja kończy się w 2020 roku, przeszli w stan spoczynku.

Nie pomogło postanowienie Trybunału Sprawiedliwości UE

Timmermans przypomniał, że we wrześniu Komisja Europejska skierowała ustawę o Sądzie Najwyższym do Trybunału Sprawiedliwości UE, który 19 października 2018 ogłosił zastosowanie środków tymczasowych (postanowienie o zabezpieczeniu).

Wczoraj, w poniedziałek 19 listopada, polska strona przedstawiła Trybunałowi i Komisji raport z przedsięwziętych działań. Timmermans zapewnił, że Komisja wnikliwie bada raport przedstawiony przez polski rząd.

Odnotował też, że po ogłoszeniu środków tymczasowych, Pierwsza Prezes SN wezwała sędziów Sądu Najwyższego, którzy na gruncie zaskarżonych przepisów ustawy o SN mieli przejść w stan spoczynku, do stawienia się do pracy. Niektórym z tych sędziów zostały już przydzielone sprawy.

Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej podkreślił, że

Timmermans wyraził też zaniepokojenie, że polski rząd uważa, że musi znowelizować ustawę o SN, żeby ci sędziowie mogli wrócić do orzekania. Zdaniem Komisji nowelizacja nie jest potrzebna.

Skrytykował też działania neo-KRS i podkreśli, że ma wątpliwości, czy KRS jest w stanie pełnić swoją rolę stania na straży niezależności sądów.

Ziobro narusza podstawy naszej Unii

Timmermans mocno skrytykował nieobecnego - pomimo zaproszenia - ministra Zbigniewa Ziobrę za to, że skierował pytanie do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją RP artykułu 267 Traktatu o UE, który umożliwia sądom zadawanie pytań do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Timmermans:

Timmermans skrytykował też zmiany składów orzekających Trybunału Konstytucyjnego i fakt, że zasiadają w nich osoby nieuprawnione do orzekania - co było m.in. powodem wycofania z TK pytań przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Timmermans podsumował: "Niestety, nie ma pozytywnego rozwoju sytuacji".

I mówił, wyraźnie poruszony:

Komisja potwierdza prawo państw członkowskich do reformowania sądownictwa. Ale

Timmermans położył nacisk na to, że wszystkie instytucje UE - Komisja, Parlament, ale i Rada UE - są zobowiązane stać na straży zasad prawa Unii. Wezwał Radę do działania podkreślając, że "instytucje powinny działać wspólnie".

Na koniec wezwał ponownie polski rząd:

"Pomóżcie nam rozwiązać sporne kwestie, zgodnie z zasadami, o których mówi artykuł 2 Traktatu o UE".

I przypomniał, że kwestia praworządności w Polsce jest ważna dla UE i jej państw członkowskich, a sądy polskie - są sadami europejskimi: "Rozstrzygając w kwestii, których dotyczy prawo Unii Europejskiej, polski sędzia jest unijnym sędzią; polski sąd jest również europejskim sądem".

Polski, czyli europejski głos

W dalszej części wysłuchania wypowiedzieli się:

• przedstawiciel Komisji Weneckiej prof. Jean-Claude Scholsem,
• Przewodniczący Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa dr Kees Steerk oraz
• Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar.

Głos zabiorą też przedstawiciele i przedstawicielki nauki i społeczeństwa obywatelskiego: znany komentator sporu o praworządność w Polsce, profesor prawa europejskiego Laurent Pech, adwokat Michał Wawrykiewicz z Wolnych Sądów, Małgorzata Szuleka z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz dr Tymoteusz Zych z Ordo Iuris.