Umarł kompromis aborcyjny, niech żyje świecka Polska! [Makowski i Bem]

Wyrok pseudo-Trybunału de facto delegalizujący aborcję jest nie tylko okrucieństwem wobec kobiet na zamówienie Jarosława Kaczyńskiego i zwieńczeniem procesu przekształcania Polski po 1989 roku w państwo wyznaniowe. Ale, z czego sobie chyba nie zdawał sprawy prezes z Żoliborza, jest także wyzerowaniem debaty publicznej. Wracamy do 1989 roku i do dyskusji o prawach jednostki oraz relacji państwo-Kościół. Tym razem bez cienia Jana Pawła II i sentymentu wobec nieocenionych, jak twierdzą niektórzy, zasług Kościoła.

Nie chcemy obszernie powtarzać faktów, o których wiele razy wcześniej pisaliśmy. Ale to przypomnieć trzeba: od 1989 postsolidarnościowa elita polityczna nie była w stanie zdobyć się na cień samodzielności wobec Kościoła rzymskokatolickiego. W 1993 roku jako „prezent dla Jana Pawła II” uchwalono niezwykle restrykcyjne prawo antyaborcyjne.

Gdy ustawę potem złagodziło SLD, usłużny wobec kościoła Trybunał Konstytucyjny piórem prof. Andrzeja Zolla w 1997, niczym pani Julia Przyłębska w czwartek 22 października, nie tylko nowelizację wyrzucił do kosza, ale w słabym orzeczeniu wczytał „ochronę życia poczętego” awansem do nowej Konstytucji.

Dalej już szło z górki: 20 lat później Trybunał Konstytucyjny uznał, że klauzula sumienia lekarza jest najważniejsza i może odmówić wskazania kobiecie szpitala, gdzie wykonuje się legalną aborcję. Wyrok ten wydał inny mężczyzna, prof. Andrzej Rzepliński, odznaczony papieskim orderem, co tylko niektórych (m.in. nas) skłoniło do zadania pytania, czy aby jest on w swoim orzecznictwie bezstronny. Proces ten uległ zwieńczeniu, gdy 12 dni temu obsadzony przez PiS-owskich politruków pseudo Trybunał do końca zniszczył prawa kobiet wydając wyrok delegalizujący aborcję w przypadku ciężkiego uszkodzenia płodu.

Czwartkowe orzeczenie było zapłatą PiS-u za milczące poparcie kościoła dla demontażu państwa prawa i Konstytucji przez ostatnich 5 lat.

Nie ma powrotu do kompromisu

Jesteśmy obaj tym pseudo-orzeczeniem głęboko oburzeni i solidaryzujemy się z pokojowymi spacerami ludzi. Ten słuszny gniew trzeba przekształcić w twórcze myślenie i strategiczne działanie na przyszłość. Cóż zatem możemy zrobić? Po pierwsze, opozycja demokratyczna musi zrozumieć, że nie ma powrotu do tzw. kompromisu. „To se ne vrati”. PiS i Kościół złamali zasady gry, brutalnie, cynicznie i w cudzych, prawniczych rękawiczkach, jak to w niedzielnym, piłatowym oświadczeniu zauważył szef polskiego episkopatu abp Stanisław Gądecki.

Opozycja musi teraz śmiało podnieść rękawicę i wyraźnie, i jasno opowiedzieć się za wolą kobiet do napisania nowego prawa.

Przyznał to także, wbrew sobie Jarosław Kaczyński, gdy w swoim wtorkowym (27 października) orędziu do złudzenia przypominającym orędzie generała Jaruzelskiego wprowadzającego stan wojenny, wezwał do „obrony Polski i obrony Kościoła”. Prezes PiS przyznał więc, że zmasakrowana przez niego Konstytucja z 1997 roku i obsadzony marionetkami prawniczymi pseudo-Trybunał mają służyć tylko partyjnym interesom PiS i jednego Kościoła. Jeśli tak – to tym samym prezes „wyzerował debatę konstytucyjną” do czasów po 1989 roku. Opozycja musi powiedzieć "sprawdzam" i do przyszłych wyborów iść pod hasłem poważnej rewizji Konstytucji z 1997 w nowoczesnym duchu - konstytucji na miarę XXI wieku.

Po drugie, to pseudo-orzeczenie wznowi dyskusję o stosunkach państwo-Kościół. Kościół i PiS wypowiedzieli bowiem nie tylko regulacje aborcyjne, ale i cały postsolidarnościowy porządek konstytucyjny. Od 1989 roku karmiono nas w kółko zapewnieniami, że ze względu na „walkę z komunizmem” Kościołowi należą się specjalne przywileje (finansowe, prawne, konstytucyjne) i stąd dziwaczny, i fikcyjny „przyjazny rozdział Kościoła od państwa”. Stąd zalegalizowanie religii w szkołach, opłacanych z pieniędzy podatników kapelanów w świeckich urzędach i służbach.

Jana Pawła II już nie ma

W czwartek 22 października „umowa” liderów Solidarności z 1989 roku o „wdzięczności” przestała obowiązywać. W całości. Trzydzieści lat później Polacy mają prawo domagać się zmiany ideologicznego reżimu. Katecheza w publicznych szkołach, przywileje pisane i niepisane, konkordat, religijne rozumienie małżeństwa, wszystko to czas poddać ponownej debacie publicznej. Wolnej, nieskrępowanej, bez niepisanych „długów wdzięczności” za niejasne zasługi dokonane w najnowszej przeszłości. Tego chcą protestujący – a wśród nich także osoby wierzące.

Dziś musimy zadać sobie też pytanie, dlaczego państwo ma chronić księży i biskupów przed gniewem ich własnych wiernych? Czy w episkopacie pojawi się choć jeden biskup, który postawi sobie następujące pytania:

Tyle, że zabarykadowani w swoich pałacach biskupi, do których chyba dopiero teraz dotarło, jak oderwane od rzeczywistości jest ich nauczanie moralne, takie pytania omijają szerokim łukiem. Ale przecież są i kolejne: dlaczego państwo ma egzekwować przepisy jednego związku wyznaniowego i narzucać je innym, niezależnie od ich religii lub jej braku? Dlaczego państwo ma regulować intymne życie kobiety, ale już to, co robią w zaciszu plebanii niektórzy katoliccy księża z dziećmi ma być bezkarne? Wszystko to musi znów stać się przedmiotem otwartej debaty publicznej.

Paradoksalnie brak Jana Pawła II i kolejne rewelacje prasowe o nieudolności (delikatnie rzecz biorąc) jego i jego otoczenia w walce z pedofilią, także w Polsce, pozwalają na dużo swobodniejszą debatę konstytucyjną dziś niż ta sprzed 30 lat. Jan Paweł II może i jest świętym dla wiernych kościoła rzymskokatolickiego, ale ta kategoria nie ma znaczenia w nowoczesnym, demokratycznym państwie.

Więcej policjantów niż wiernych

Po trzecie, opozycja musi postawić jako postulat zmianę Konstytucji w kierunku pełnej świeckości i laickości państwa. Obecny system runął z hukiem. Liberalna demokracja stwarza każdemu Kościołowi (nie tylko rzymskokatolickiemu) warunki do nieskrępowanego głoszenia Ewangelii. A Kościół niczego innego nie potrzebuje do swojej misji. Nie potrzebuje nad człowiekiem innej władzy niż władza nad jego duchem. Chwila, gdy Kościół domaga się nad człowiekiem władzy politycznej, ustanowienia prawem, jest chwilą jego słabości. A gdy Dobrą Nowinę chce zastąpić „dobrą ustawą” lub słusznym orzeczeniem tzw. Trybunału Konstytucyjnego to jest to jego klęska moralna i teologiczna.

Dziś największymi wrogami Kościoła nie są społeczeństwo czy nowoczesność. Największym wrogiem Kościoła jest on sam. I politycy, którzy uważają, że lepiej trzymać z proboszczem niż z Panem Bogiem. Razem z hierarchami decydując o losie drugiego człowieka, sprowadzając kobiety do roli inkubatorów „żyć poczętych” i ci, którzy dla ochrony kurii biskupich chcą wprowadzać „stan wyjątkowy”.

Taka postawa dziwi tym bardziej, że Sobór Watykański II uznał, że Kościół i państwo winny respektować zasadę autonomii, czyli rozdziału między państwem a Kościołem. Wyegzekwowanie tej soborowej zasady od kościoła w Polsce, to naszym zdaniem jedyny element kościelnego nauczania, który powinna na siebie wziąć świecka Polska w XXI wieku.

Kiedy w 1905 roku w Zgromadzeniu Narodowym Francji przedstawiono słynną ustawę o laickości państwa, która radykalnie oddzieliła Kościół katolicki od III Republiki, jeden z ultrakatolickich i prawicowych posłów krzyknął do projektodawcy ustawy, który był ewangelikiem: „To wasza zemsta za Noc Św. Bartłomieja!”

Dla wielu świeckich i biskupów, podobny rozdział kościoła od państwa w Polsce zapewne będzie postrzegany jako zemsta lewaków, feministek, LGBT, kobiet i liberałów. To nieprawda. Dyskusja o laickości Polski w XXI wieku nie jest zemstą, czy nienawiścią, ale potrzebą cywilizacyjną. A jeśli w ciągu zaledwie 30 lat Kościół swoją pychą, hipokryzją i brakiem miłosierdzia stworzył sobie aż tylu wrogów, to nie jest to problem, który winno rozwiązywać świeckie państwo. To problem duszpasterski, którego nie załatwi się wysyłając policjantów do ochrony pustoszejących kościołów.

*Jarosław Makowski, publicysta, filozof, teolog, radny Katowic z ramienia KO, dyrektor Muzeum Ziemi Kozielskiej.

*Kazimierz Bem, dr prawa, teolog, pastor ewangelicko-reformowany Zjednoczonego Kościoła Chrystusa.