Chór poparcia dla marszałka. Sejm zamówił ekspertyzy wybielające Marka Kuchcińskiego

5 stycznia Kancelaria Sejmu opublikowała dziewięć analiz (tu i tu), w których prawnicy wskazani przez Biuro Analiz Sejmowych zmierzyli się z wątpliwościami dotyczącymi przebiegu obrad Sejmu 16 grudnia 2016 r.:

• czy posłowie opozycji mieli prawo blokować mównicę?
• czy marszałek miał prawo przenieść obrady do Sali Kolumnowej?
• czy miał prawo nie wpuścić do Sali Kolumnowej mediów?
• czy naruszył regulamin, nie uwzględniając zgłaszanych przez posłów opozycji wniosków formalnych?
• czy zgodne z prawem było głosowanie nad zblokowanymi poprawkami do ustawy budżetowej?
• czy podczas głosowań było kworum?

Blokowanie mównicy

Co do legalności blokowania mównicy przez posłów opozycji nikt nie ma wątpliwości. W OKO.press opisywaliśmy to jako celowe uniemożliwienie prowadzenia obrad i oczywiste naruszenie regulaminu Sejmu. Marszałek miał prawo posłów za to upomnieć, a nawet wykluczyć z obrad.

W ocenie prof. Romualda Kmiecika z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (znanego m.in. z artykułów uzasadniających prawo Kancelarii do niepublikowania wyroków TK) blokowanie mównicy to jednak nie tylko naruszenie regulaminu, ale i szeregu przepisów kodeksu karnego. Twierdzi on, że zachowanie opozycji wypełniało znamiona przestępstwa z art. 231 §1 k.k.: “Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Byłoby to trudne, bo opozycja nie dążyła do uniemożliwienia uchwalenia ustaw ani do zerwania obrad. Wręcz przeciwnie, próbowała przekonać marszałka Kuchcińskiego do wznowienia posiedzenia w przewidzianym przez regulamin Sejmu trybie - w sali posiedzeń. To marszałek unikał rozmów i odrzucił propozycję kompromisu.

Prof. Grzegorz Górski z Toruńskiej Szkoły Wyższej (były sędzia Trybunału Stanu z rekomendacji PiS i były członek tej partii) posunął się dalej - zarzucił opozycji złamanie sześciu przepisów kodeksu karnego (m.in. stosowanie przemocy wobec marszałka Sejmu i znieważanie go) oraz jednego przepisu kodeksu wykroczeń (okazywanie lekceważenia konstytucyjnym organom RP).

Przeniesienie obrad do Sali Kolumnowej

Prawnicy piszący na zlecenie BAS skrupulatnie uzasadniają za to prawo marszałka Sejmu do zwołania posiedzenia Sejmu w Sali Kolumnowej - choć właściwie nikt go nie podważał. Zdarzały się już wyjazdowe posiedzenia Sejmu, więc teoretycznie Regulamin dozwala - pod warunkiem spełnienia szeregu warunków - na przeniesienie obrad w dowolne miejsce (nawet do siedziby PiS przy Nowogrodzkiej).

Legalność przenosin kwestionowano z innych powodów. Nie jest jasne:

• czy można przenieść już trwające posiedzenie, oraz
• czy można uznać posłów za prawidłowo powiadomionych, skoro marszałek Kuchciński zawiadomił o wznowieniu obrad ledwie kilka minut przed ich rozpoczęciem - nie wiadomo więc, czy informacja dotarła do wszystkich posłów.

Sala Kolumnowa nie była też przygotowana na prowadzenie obrad, ponieważ nie wyznaczono miejsc dla poszczególnych posłów, a między posłami siedzieli radni i pracownicy Sejmu. Żadna z analiz zamówionych przez Biuro Analiz tych problemów nie porusza.

Sala Kolumnowa bez mediów

To, że do Sali Kolumnowej nie wpuszczono dziennikarzy - wejścia broniła Straż Marszałkowska - jest ewidentnym naruszeniem art. 172 regulaminu Sejmu, który głosi, że posiedzenia Sejmu są jawne, a ich jawność zapewnia się w szczególności m.in. przez “umożliwienie prasie, radiu i telewizji sporządzania sprawozdań z posiedzeń Sejmu”.

Zdaniem prof. Bogusława Banaszaka z Uniwersytetu Zielonogórskiego (autora ekspertyzy z listopada 2015 r., według której Sejm VII kadencji nie miał prawa wybierać żadnych sędziów TK) decyzję marszałka Kuchcińskiego o naruszeniu tych przepisów w zupełności uzasadnia fakt, że z powodu przeniesienia obrad do Sali Kolumnowej ”nie można było zapewnić ani publiczności, ani środkom masowego przekazu takich samych warunków jak na sali plenarnej”.

Blokowanie wniosków formalnych

Zamówione przez Biuro Analiz Sejmowych analizy nie odnoszą się wprost do zarzutów o niedopuszczanie posłów opozycji do składania wniosków formalnych. Marszałek Sejmu nakazał Straży Marszałkowskiej nie wpuszczać nikogo do Sali Kolumnowej przez boczne drzwi od strony stołu prezydialnego. Mogli wejść głównym wejściem, ale przejście przez salę tarasowali członkowie PiS. Posłowie opozycji próbowali więc składać wnioski formalnie ustnie, ale marszałek nie słyszał ich albo słyszał i je ignorował, czego dowodzi stenogram sejmowy.

Do ostatniej kwestii odniósł się jedynie dr hab. Paweł Sobczyk z Uniwersytetu Opolskiego: “Marszałek Sejmu nie ma możliwości – także na tzw. Sali Plenarnej Sejmu – słyszeć i weryfikować wszystkich stanowisk, zdań, twierdzeń, wniosków itp. zgłaszanych z sali.” Sobczyk zauważył, że gdyby wnioski zostały zgłoszone marszałkowi bezpośrednio, na pewno zostałyby uwzględnione w stenogramie, a tak się nie stało.

Nie zauważył jednak, że posłom opozycji skutecznie to uniemożliwiono - a w stenogramie są fragmenty, w których posłowie (m.in. Sławomir Nitras) mówią, że chcą złożyć wniosek formalny, co Kuchciński ignoruje.

Blokowanie poprawek

W Sali Kolumnowej marszałek Kuchciński zgodził się - na wniosek Jacka Sasina z PiS - na połączenie w bloki ponad 300 poprawek do ustawy budżetowej i przegłosowanie ich w zaledwie kilku głosowaniach. Kłóci się to z art. 50 regulaminu, który mówi wprost, że głosowanie poprawek odbywa się w odniesieniu “do poszczególnych artykułów”.

Wspomniany już prof. Banaszak przekonuje, że nie był to precedens, bo odrzucenie poprawek en bloc zdarzyło się już w grudniu 2012 r., gdy Ruch Palikota do ustawy budżetowej zgłosił 5899 poprawek. To argument zupełnie chybiony - tysięcy głosowań Platforma Obywatelska uniknęła wtedy w inny sposób: poseł PO zgłosił poprawkę, której uwzględnienie sprawiło, że poprawki Ruchu Palikota stały się bezprzedmiotowe. Gdyby nawet jednak głosowanie blokowe kiedyś się zdarzyło, nie wynikałoby z tego, że jest to działanie zgodne z regulaminem Sejmu.

Kworum

Prof. Banaszak popisał się też oryginalnym argumentem za tezą, że w Sali Kolumnowej było kworum. Wątpliwości budzi m.in. fakt, że dwoje spośród dziesięciu sekretarzy, mających liczyć głosy, oświadczyło, że w ogóle nie było ich na sali. Prof. Banaszak nie wziął pod uwagę możliwości, że doszło do fałszerstwa lub pomyłki.

Przedstawił alternatywę: albo głosy liczyło ośmiu sekretarzy, albo marszałek wyznaczył dwóch sekretarzy i nie ujęto tego w stenogramie. “Na podstawie enuncjacji prasowych można przyjąć, że zastosowano to drugie rozwiązanie” - stwierdził profesor, a przypisie odesłał do wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego.

Dalsze blokowanie mównicy

Prof. Górski - ten sam, który oskarżył posłów opozycji o naruszenie sześciu artykułów kk - w ekspertyzie usprawiedliwił także ewentualne przyszłe decyzje Marka Kuchcińskiego wykraczające poza kompetencje marszałka. W razie dalszego blokowania sali posiedzeń przez posłów opozycji prof. Górski zaleca trzy rozwiązania:

• przeniesienie posiedzenia Sejmu do Sali Kolumnowej przy ograniczonym dostępie mediów ("co automatycznie powoduje osłabienie napięcia przez brak transmisji") oraz "odpowiednie" zabezpieczenie mównicy przed okupacją;
• pozostanie w sali posiedzeń i ogłoszenie tajności obrad w celu "wyeliminowania mediów i nagłaśniania przez nie ewentualnych prowokacji ze strony posłów PO i Nowoczesnej", co ma służyć "pogłębionej merytorycznej debacie";
• wprowadzenie na salę obrad Sejmu "grupy funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu", mających chronić mównicę i fotel marszałka Sejmu.

Co prawda art. 113 Konstytucji pozwala na utajnienie obrad bezwzględną większością głosów "jeśli wymaga tego dobro państwa", ale do tej pory korzystano z tej możliwości w przypadkach, gdy Sejm debatował nad kwestiami objętymi klauzulą tajności (np. nad wnioskiem o uchylenie immunitetu byłemu szefowi CBA Mariuszowi Kamińskiemu). Porządek obrad najbliższego posiedzenia Sejmu takich debat nie przewiduje.

Ochroną Sejmu co do zasady zajmuje się Straż Marszałkowska. W razie potrzeby ma jednak prawo do wezwania posiłków BOR, choć do tej pory nigdy jego funkcjonariuszy nie wzywano do ochrony sejmowej mównicy.