Głównym zadaniem UNHCR jest ochrona uchodźców. Hołownia głosował przeciw, a teraz aplikuje

Szymon Hołownia nie posłuchał krytyki urzędu UNHCR, który chce teraz objąć. Głosował za przyjęciem ustaw, które naruszały prawa uchodców. Ale po kolei.

„W ten piątek [26 września – red.] złożyłem aplikację w publicznym naborze na funkcję Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR). Nigdy wcześniej Polaka nie było w takim miejscu w strukturach ONZ, a temat wsparcia humanitarnego znam lepiej niż politykę, bo zajmowałem się nim dwa razy dłużej, rozwijając moje fundacje na całym świecie. Nie trzeba nikomu tłumaczyć, jak ważne byłoby dodanie do tego ogromnego wyzwania polskiej i szerzej – wschodniej i północnoeuropejskiej perspektywy” – napisał na FB Szymon Hołownia w poniedziałek 29 września.

Rzecz w tym, że ta „polska perspektywa” może być jedną z przeszkód na drodze Hołowni do struktur ONZ.

Głosował przeciw prawu do azylu. UNHCR ostro reagował

„Operacja UNHCR” raczej się Hołowni nie uda, bo konkurencja jest mocna, a Hołowni sporo brakuje, by spełnić wymogi na to stanowisko (o czym na końcu tekstu). Jest jednak konkretna rzecz, która może stanąć na drodze Hołowni: prawo do azylu.

U podstaw istnienia UNHCR jest ochrona prawna uchodźców, a jej podstawowym narzędziem jest właśnie dostęp do procedur azylowych. To podstawowe zadanie agencji. Jej podstawowym dokumentem jest konwencja genewska. Na stronie czytamy: „UNHCR promuje podstawowe prawa człowieka oraz dba o to, aby nie odsyłano osób narażonych na prześladowania w ich krajach pochodzenia. UNHCR stara się zapewnić osobom starającym się o azyl dostęp do bezpiecznego terytorium oraz sprawiedliwych i skutecznych procedur azylowych. UNHCR stara się zapewnić akceptowalne i zgodne z międzynarodowymi standardami warunki recepcyjne, w tym zakwaterowanie i opiekę zdrowotną, dla nowoprzybyłych”.

Tylko że Hołownia był przeciwko.

Ustawa, która pozwala na czasowe i terytorialne zawieszenie prawa do ubiegania się o ochronę międzynarodową, została przyjęta w lutym 2024 roku. Tuż po tym, jak ustawę podpisał prezydent (marzec 2025), rząd wystosował rozporządzenie, które ją realizowało. O ustawie pisaliśmy tutaj:

Ustawa przez miesiące była ostro krytykowana przez wszystkie możliwe organizacje humanitarne i działaczy praw człowieka. A także przez Biuro Legislacyjne Sejmu i Senatu, które uznały, że jest niezgodna z konstytucją i prawem międzynarodowym:

Dla Szymona Hołowni najważniejsza powinna być jednak opinia... UNHCR, czyli instytucji, na czele której chce stanąć. W grudniu 2024 roku UNHCR przedstawił opinię o projekcie ustawy, co należy uznać za wyjątkowo poważny sygnał.

UNHCR przypominał: "UNHCR dzieli się swoimi uwagami i rekomendacjami do projektu ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako agencja, której Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych powierzyło

Paragraf 8 Statutu UNHCR nakłada na UNHCR odpowiedzialność za nadzorowanie międzynarodowych konwencji dotyczących ochrony uchodźców, (...) mając na uwadze, że Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 1951 roku i Protokół do niej z 1967 roku zobowiązują Państwa-Strony do współpracy z UNHCR w wykonywaniu jego mandatu, w szczególności ułatwiając UNHCR wykonywanie obowiązku nadzorowania stosowania postanowień Konwencji z 1951 r. (art. 35 Konwencji z 1951 r. i art. II Protokołu z 1967 r.). Znalazło to również odzwierciedlenie w prawie Unii Europejskiej, w tym poprzez odniesienie do Konwencji z 1951 r. w art. 78 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu UE".

UNHCR wskazał wady ustawy, uznając ją za niezgodną, na kilku poziomach, z zapisami konwencji z 1951. Przede wszystkim

(nie można zawrócić cudzoziemca do kraju, w którym grozi mu niebezpieczeństwo), najważniejszej zasady prawa międzynarodowego w kwestii uchodźców. Zagrożenie dla państwa może być takim argumentem, mówi UNHCR, ale należy je rozpatrywać indywidualnie. Czyli można zabronić przekroczenia granicy konkretnej osobie (jeżeli byłaby zagrożeniem), a nie całej grupie osób i prewencyjnie.

UNHCR zwraca uwagę, że katalog grup wrażliwych, sformułowany w ustawie nie wyczerpuje listy z art. 1 Konwencji (definicja uchodźcy) i jako taki jest niewystarczający.

Całą opinię znajdziecie tutaj.

Szef UNHCR w Polsce: brak procedur

Dodatkowo, gdy projekt ustawy trafił już do Sejmu, swoją opinię wygłosił szef UNHCR w Polsce, Kevin J. Allen: "Zgodnie z obowiązującym systemem prawnym, prawo do ubiegania się o ochronę międzynarodową jest nienaruszalne, zasada non-refoulement jest niederogowalna [nie może zostać zawieszona – red.], a dostęp do procedur w danym miejscu i czasie nie może być selektywnie przyznawany tylko niektórym osobom.

– a przedmiotowe elementy każdej sprawy muszą zostać ocenione w kontekście norm prawnych, które definiują, kto jest uchodźcą.

Jak wskazano w komentarzach UNHCR do nowelizacji ustawy, kluczowym elementem, który byłby wymagany, aby proponowane zmiany mogły przejść kontrolę sądową, a który jednak nie występuje w projekcie ustawy, jest

Wdrożenie właściwych procedur granicznych i kontrolnych zapewniłoby Polsce skuteczne narzędzie do adekwatnego reagowania na wyzwania związane z bezpieczeństwem narodowym i zarządzaniem migracjami, a jednocześnie umożliwiłoby uchodźcom uzyskanie ochrony, do której są uprawnieni na mocy prawa międzynarodowego, zgodnie z artykułem 56 Konstytucji RP".

Niestety, Szymon Hołownia nie posłuchał agencji, w której chce pracować. Zagłosował za przyjęciem ustawy, która przeszła z niewielkimi tylko poprawkami. Bez uwzględnienia konkretnych postulatów UNHCR.

Można strzelać

Niecały rok wcześniej, w lipcu 2024 roku, Sejm przyjął ustawę o bezkarnym strzelaniu na granicy. Ustawa zakłada, że użycie broni przez funkcjonariusza (żołnierza, strażnika granicznego lub policjanta) z naruszeniem zasad stosowania środków przymusu bezpośredniego nie będzie przestępstwem. Czyli można strzelać.

Ustawa nie odnosi się bezpośrednio do praw uchodźców, ale wiadome było, że chodziło o sytuację na granicy polsko-białoruskiej. Takie zapisy sprawiały, że osoby znajdujące się w pasie granicznym mogły być narażone na niebezpieczeństwo – użycie broni przez SG stało się łatwiejsze, bo obciążone mniejszym ryzykiem odpowiedzialności.

Na takie samo niebezpieczeństwo ustawa naraziła wolontariuszy niosących pomoc na granicy polsko-białoruskiej.

I tu także Szymon Hołownia był za. Głosował, jak rząd nakazał. Co nie jest dobrym prognostykiem, bo

Rozumiemy, że w Sejmie Hołownia był w innej roli, nie był jeszcze Wysokim Komisarzem, ale jeżeli prawa uchodźców leżały mu wówczas na sercu, mógł się – w przypadku obydwu ustaw – sprzeciwić.

Zrobiły tak dwie osoby z jego klubu: senatorzy Maciej Żywno i Piotr Masłowski (w przypadku ustawy o ochronie międzynarodowej).

Hołownia: szanse są niewielkie

Warto odnotować, że w cytowanym wyżej wpisie na FB Hołownia studził być może także własne nadzieje: „Mówiąc uczciwie: szanse na dziś nie są wielkie, ONZ to skomplikowany, nieprzewidywalny świat. Jednak tydzień temu, gdy zaczynaliśmy ten proces, nie było ich wcale. A mi – przyznam – po całym tym szambie, przez które przeszedłem, radość daje myśl, że mógłbym znów znaleźć się tam, gdzie można znów skupić się na języku, który znam z mojego poprzedniego życia, a który rozumie każdy człowiek, niezależnie od poglądów, wyznania, języka, czy koloru skóry: języka chleba, opatrunku, przytulenia, nadziei”.

Dodajmy, że decyzja zdenerwowała zwolenników Hołowni w Polsce 2050, którzy nadal pokładali nadzieje w liderze partii. Faktem jest, że w ostatnich tygodniach i miesiącach marszałek nie miał najlepszej prasy – to zapewne to „szambo”, o którym pisze. W czerwcu 2025 spotkał się nocą z Jarosławem Kaczyńskim w jego mieszkaniu, co wytropiły media. Potem oskarżył koalicjantów o namawianie go do zamachu stanu. Sondażowe zaufanie do marszałka Sejmu poleciało w dół, a sam Hołownia jakby zapadł się pod ziemię. Jego głosowania „za” – za prezydenckim projektem CPK i za religią lub etyką obowiązkową w szkole także budziły poważne wątpliwości.

Może dlatego ogłosił odwrót, a raczej ewakuację z Polski.

Wystąpienie w głosowaniu przeciwko zasadzie non-refoulement, która jest fundamentem działania UNHCR nie pomoże Hołowni wygrać tego konkursu. Jednym z kryteriów wyboru na stanowisko jest: „Nienaganna uczciwość osobista i zawodowa oraz wysokie zaangażowanie w realizację wartości i zasad przewodnich Organizacji Narodów Zjednoczonych”. Nie kwestionujemy uczciwości osobistej Hołowni, ale wysokie zaangażowanie w realizację wartości, w obliczu głosowania za pozbawieniem osób przybywających do Polski prawa do azylu – już tak.

Czy Hołownia spełnia pozostałe kryteria?

Są i inne – twarde – kryteria, które wyznaczono w ogłoszeniu na to stanowisko (podkr. – red.):

• Udokumentowana rozległa wiedza i/lub doświadczenie w zakresie międzynarodowego systemu pomocy humanitarnej oraz wyzwań stojących przed społecznością uchodźców [fundacje Hołowni chyba nie spełniają tego warunku];

• Udokumentowane doświadczenie we współpracy z podmiotami krajowymi, regionalnymi i międzynarodowymi w celu rozwiązywania globalnych wyzwań [czym Hołownia mógłby się tu pochwalić?];

• Udokumentowane doświadczenie w zakresie przywództwa, strategicznej wizji i sprawdzonych umiejętności w zarządzaniu złożonymi organizacjami, takimi jak międzyrządowe, międzynarodowe organizacje pozarządowe lub wielonarodowe podmioty sektora prywatnego [zarządzanie ruchem i partią Polska 2050 to za mało];

• Sprawdzona umiejętność inspirowania, motywowania, budowania zaufania i pewności siebie oraz osiągania konsensusu i stymulowania skutecznych kampanii wśród szerokiego spektrum osób i organizacji oraz pobudzania ich do wspólnych działań w kwestiach humanitarnych, przy wykorzystaniu silnych umiejętności dyplomatycznych i politycznych [Hołownia z pewnością potrafi stymulować i inspirować w skali kraju, był też aktywny w działaniach dyplomatycznych wśród państw bałtyckich, ale wszystko to w innym obszarze niż prawa człowieka];

• Umiejętność bycia silnym i przekonującym orędownikiem wszystkich aspektów kwestii uchodźczych na całym świecie i w ramach systemu ONZ [przed wyborami 2023 roku Hołownia miał wiele mocnych wypowiedzi w obronie praw uchodźców na wschodniej granicy, ale potem głosował jak Koalicja 15 października tego oczekiwała];

• Solidna znajomość systemu i mechanizmów ONZ, w tym działań pokojowych, humanitarnych, praw człowieka i rozwoju oraz związanych z nimi wyzwań [Hołownia nie ma tu osobistych doświadczeń, ale wiedzę można nabyć];

• Udokumentowane doskonałe umiejętności komunikacyjne i reprezentacyjne, sprawdzona umiejętność przekonywania, motywowania i wywierania wpływu na interesariuszy w celu przyspieszenia transformacyjnych podejść i realizacji zobowiązań [takie umiejętności Hołownia posiada, to jego silna strona, choć ze skutecznością w krajowej polityce bywało różnie];

• Sprawdzone osiągnięcia w zakresie zarządzania zmianami i realizacją zadań na szczeblu krajowym, regionalnym lub międzynarodowym, z silnymi umiejętnościami mobilizacji zasobów, politycznymi i dyplomatycznymi [jak wyżej, raczej spełnia to kryterium];

• Udokumentowana umiejętność harmonijnej pracy w wielokulturowym zespole oraz nawiązywania harmonijnych i efektywnych relacji roboczych zarówno wewnątrz organizacji, jak i poza nią [harmonijnie współpracował, ale czy w wielokulturowych zespołach?];

• Nienaganna uczciwość osobista i zawodowa oraz wysokie zaangażowanie w realizację wartości i zasad przewodnich Organizacji Narodów Zjednoczonych [drobne plamki na życiorysie by się znalazły, jak studia w Collegium Humanum];

Szymonowi Hołowni pomoc humanitarna nie jest obca. Prowadził dwie fundacje – Kasisi (2013) i Dobrą Fabrykę (2014) – które niosły pomoc humanitarną nie tylko w krajach afrykańskich. Po sześciu latach przeszedł do polityki.

Bo Szymon Hołownia nie ma doświadczenia w prowadzeniu działań rzeczniczych na arenie międzynarodowej i negocjowaniu rozwiązań prawnych na podstawie doświadczenia w tej dziedzinie.

Wysoki Komisarz ds. Uchodźców jest rzecznikiem uchodźców i osób ubiegających się o ten status. W tej sprawie Hołownia nie może pochwalić się dokonaniami. Pomoc humanitarna niesiona osobom z najbiedniejszych regionów to nie to samo.