Jak IPN zniechęcił się do promowania wydanej przez siebie biografii Rakowskiego

Dyskusję nad biografią Rakowskiego zaplanowano na 24 września 2021 w "Przystanku Historia" Instytutu Pamięci Narodowej. Jednak jak ustaliliśmy, autor książki Michał Przeperski miał otrzymać maila, że spotkanie odwołano „decyzją prezesa” IPN. Już nowego prezesa - dr. Karola Nawrockiego. Czy tak było rzeczywiście, pytamy rzecznika Instytutu, dr. Rafała Leśkiewicza. Ten zaprzecza. Dopytywany, kto w takim razie stoi za odwołaniem dyskusji o biografii Mieczysława Rakowskiego, odpowiada, że „nikt takiej decyzji nie podejmował”. Nie wyjaśnia też, dlaczego do dyskusji nie doszło.

Kim był Rakowski i co jest w pracy dr. Przeperskiego? Mieczysław F. Rakowski był ostatnim I sekretarzem KC PZPR (1989-1990), premierem (1988-1989), wicepremierem (1981–1985) oraz wicemarszałkiem Sejmu PRL (1985-1988), współtwórcą i redaktorem naczelnym tygodnika „Polityka” (1958-1982). „Ta książka to próba bilansu skomplikowanego życiorysu politycznego. Rakowski jest pierwszym przywódcą PZPR, który doczekał się całościowej biografii naukowej. Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Ruch komunistyczny i aparat władzy 1917-1990” – czytamy o pracy dr. Michała Przeperskiego na stronie IPN.

W dyskusji nad książką mieli wziąć udział udział profesorowie Andrzej Friszke i Antoni Dudek.

„Książka jest bardzo dobra i ważna. Jej wydanie jest doskonałą okazją do dyskusji o PRL, którą przekrojowo pokazuje. To unikalna sytuacja, w której jedna publikacja dotyka okresu stalinizmu, Gomułki i »Solidarności«. Debata byłaby z pewnością ciekawa i pouczająca. Jej odwołanie to afront wobec autora książki. Należy też postawić pytanie o to, czy ja i Antoni Dudek nie jesteśmy na tyle niepożądanymi gośćmi w Instytucie” – komentuje w rozmowie z OKO.press prof. Andrzej Friszke.

Bo Friszke i Dudek należą do krytyków tego, co stało się z IPN za rządów PiS.

„Znakomicie udokumentowana i przemyślana opowieść”

Tekst Daniela Passenta „Paradoks Rakowskiego” ukazał się w tygodniku „Polityka” 8 września. W internetowym wydaniu został opublikowany trzy dni później. Passent znał doskonale Rakowskiego, był publicystą "Polityki" prawie od samego początku, od 1959 r. Utrzymywał z nim bliskie kontakty aż do jego śmierci w 2008 roku.

Publicysta nie jest entuzjastą IPN – rezerwę do wydawcy recenzowanej książki, zdradza, opisując jej okładkę: „W rogu pieczęć wydawcy – Instytutu Pamięci Narodowej, który budzi mieszane skojarzenia”.

Po czym pisze: "Książka jest świetna i dobrze, że powstała. Ani jednego fałszywego zdania, żadnej propagandy, żadnej agendy politycznej, tylko znakomicie udokumentowana i przemyślana opowieść”. I dodaje „Nie zdziwiłbym się, gdyby dr Przeperski otrzymał za tę książkę Nagrodę Historyczną POLITYKI – pisma, które stworzył bohater książki. Jeszcze jeden paradoks Rakowskiego”.

Passentowi podoba się to, że „Przeperski stara się zrozumieć drogę życiową Rakowskiego” i pokazuje go jako człowieka paradoksu, rozdartego.

„Całe życie tańczył na linie. Z jednej strony – polityk, działacz rządzącej partii komunistycznej, której był oddany przez całe życie. Z drugiej – dziennikarz, bystry obserwator, który chętnie rozmawia z ludźmi w kraju i za granicą, dostawał dziesiątki listów (na wszystkie odpowiadał!), z których wyłaniał się obraz niewesoły, chwilami rozpaczliwy. Partia, której wierzył i służył, zmierzała od kryzysu do kryzysu, aż po końcową agonię i rozkaz: »Sztandar wyprowadzić«” – kończy Passent.

Spotkanie odwołało się samo?

Datę i uczestników dyskusji o książce wydawnictwo IPN ustaliło na przełomie sierpnia i września - 24 września w Przystanku Historia o biografii Rakowskiego dyskutować mieli z autorem prof. Andrzej Friszke i prof. Antoni Dudek – recenzenci doktoratu Przeperskiego, wydanego przez IPN w postaci tej książki. Promotorem był prof. Jerzy Eisler, dyrektor warszawskiego oddziału IPN. Przeperski nad biografią Rakowskiego pracował 10 lat.

W środę 8 września ukazał się tekst Daniela Passenta. Jak ustaliło OKO.press, rano, w czwartek 9 września, Przeperski otrzymał maila, w którym wydawnictwo IPN poinformowało go, że dyskusja została odwołana i zaproponowany będzie inny termin, oraz że to „decyzja prezesa” (nie podano nazwiska).

Kilka dni wcześniej, 2 września, spotkanie wokół jego pracy zorganizował szczeciński oddział IPN.

OKO.press zapytało rzecznika IPN, czy recenzja Passenta miała związek z odwołaniem spotkania. Dr. Rafał Leśkiewicz zaprzeczył i dodał, że wydawnictwo zaproponuje autorowi nowy termin, choć nie wyjaśnił dlaczego do dziś – jak ustaliło OKO.press – tego nie zrobiło.