Komisarz z PiS krytykuje „konkret Kaczyńskiego”: „Jednostronne działania nie są miarą Unii”

Drugi pakiet pomocy w wysokości stu milionów euro i czasowe ograniczenie importu pięciu produktów rolnych z Ukrainy – kukurydzy, pszenicy, rzepaku, słonecznika oraz oleju rzepakowego. Takie rozwiązanie problemu nadpodaży produktów rolnych z Ukrainy na rynki państw sąsiadujących proponuje obecnie Komisja Europejska.

Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Węgry, pod egidą Polski, zgłaszają, że to „krok w dobrym kierunku, ale niewystarczający”. Domagają się objęcia czasowym zakazem importu z Ukrainy dodatkowo ośmiu produktów: oleju słonecznikowego, mąki, miodu, cukru, owoców, jajek, wszystkich rodzajów mięsa oraz mleka i nabiału.

Chcą też, by Komisja Europejska podjęła się skupu interwencyjnego produktów zalegających na tych rynkach oraz wdrożyła mechanizm automatycznego przyznawania pomocy producentom towarów objętych liberalizacją handlu z Ukrainą w momencie, gdy napływ produktów z Ukrainy "wzrośnie powyżej określonego poziomu".

Tymczasem polski komisarz ds. rolnictwa Janusz Wojciechowski podkreśla, że to co leży na stole, to "dobra propozycja" i warto z niej skorzystać.

Propozycja KE to krok w dobrym kierunku, ale…

Negocjacje w sprawie rozwiązania problemu nadpodaży ukraińskich produktów rolnych na rynki państw sąsiadujących z Ukrainą toczyły się w ramach posiedzenia Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa we wtorek 25 kwietnia.

Ministrowie rolnictwa Polski, Bułgarii, Rumunii, Węgier i Słowacji podczas spotkania z unijnymi komisarzami: Januszem Wojciechowskim (ds. rolnictwa) oraz Stellą Kyriakides (ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności), zaprezentowali wspólny front.

„Bułgaria, Węgry, Polska, Rumunia i Słowacja pragną po raz kolejny zwrócić uwagę na problem rosnącego importu produktów rolnych z Ukrainy" – czytamy w dokumencie zaprezentowanym Radzie przez polskiego ministra Roberta Telusa.

"Chociaż temat ten był wielokrotnie poruszany na posiedzeniach Rady, jak dotąd nie zajęto się nim w odpowiedni sposób.

– skarżą się państwa sąsiadujące z Ukrainą.

100 mln euro to „niezbędne uzupełnienie”

Reprezentując stanowisko sąsiadów Ukrainy, minister Robert Telus podkreślił, że państwa te „doceniają propozycje środków zaradczych przedstawione w liście przewodniczącej Komisji Europejskiej" i uważają, że "to krok w dobrym kierunku, ale są one niewystarczające”.

Zdaniem piątki z Europy Środkowo-Wschodniej, Komisja Europejska powinna wprowadzić nie tylko czasowe ograniczenie importu określonych produktów z Ukrainy, ale też wprowadzić zasadę importu celem tranzytu.

Państwa sąsiadujące z Ukrainą domagają się też, by ograniczenia importu obowiązywały „dopóki nie zostanie przywrócona równowaga rynkowa”. Tymczasem Komisja gwarantuje czasowy zakaz importu tylko do końca obowiązywania obecnej umowy liberalizującej handel z Ukrainą, czyli do 5 czerwca. Wraz z wejściem w życie nowej umowy, czasowy zakaz mógłby zostać przedłużony, ale KE nie daje na to gwarancji.

Drugi pakiet wsparcia w wysokości 100 mln euro to ich zdaniem „niezbędne uzupełnienie” zaproponowanych przez KE środków ochronnych. Komisja zaproponowała w sumie uruchomienie 156,3 mln euro pomocy dla państw dotkniętych kryzysem zbożowym z tegorocznej rezerwy rolnej.

Automatyczne wsparcie

Państwa graniczące z Ukrainą proponują ponadto m.in.:

• opracowanie przez KE nowego mechanizmu finansowego wsparcia dla producentów, który byłby uruchamiany automatycznie w przypadku wzrostu importu danego produktu z Ukrainy "powyżej określonego poziomu"; szczegóły miałyby zostać dopiero ustalone;
• opracowanie przez KE propozycji unijnego skupu interwencyjnego ukraińskiego zboża, a w razie potrzeby także innych produktów rolnych, w celu ich dystrybucji do krajów rozwijających się; mechanizm ten powinien zostać wdrożony we współpracy ze Światowym Programem Żywnościowym (WFP) lub innymi międzynarodowymi organizacjami pomocowymi;
• przygotowanie przez KE propozycji rozwiązania, które „zachęcałoby” do dalszego transportu ukraińskich towarów już obecnych w państwach członkowskich sąsiadujących z Ukrainą, aby „pomóc w zmniejszeniu presji na rynki sąsiadujących z Ukrainą państw członkowskich UE”.

Litwa i Łotwa także domagają się wsparcia rolników

Do grona państw, które domagają się wsparcia producentów żywności, dołączyły także Litwa i Łotwa.

Jak wynika z przedstawionego przez nich na forum Rady dokumentu, ceny surowego mleka w ciągu roku spadły tu o około 20 procent. Państwa te zgłaszały ten problem na forum Rady ds. Rolnictwa już w lutym.

Średnia cena mleka surowego na Litwie w marcu 2023 wyniosła 38,19 euro za 100 kg i była o 19,8 proc. niższa niż w marcu 2022 r. Na Łotwie - 34,37 euro za 100 kg, czyli 20,9 proc. mniej niż przed rokiem.

„Nasi producenci walczą o utrzymanie się na rynku” – czytamy w opracowaniu. „Należy też wziąć pod uwagę, że sezon letni powoduje dodatkową presję na rynek: zwiększony poziom produkcji mleka nie pozwoli na odbicie cen”.

To dlatego zdaniem ministrów Didzisa Šmitsa z Łotwy oraz Vytautasa Abukauskasa z Litwy, unijne wsparcie nie powinno ograniczać się do pięciu państw graniczących z Ukrainą.

Także Hiszpania zgłosiła się z wnioskiem o uruchomienie rezerwy rolnej na wsparcie rolników z Hiszpanii w związku z suszą.

Wojciechowski: propozycja KE to dobra propozycja

Tymczasem polski komisarz ds. rolnictwa Janusz Wojciechowski podkreślał po spotkaniu Rady, że ze strony Komisji Europejskiej na stole leży dobre rozwiązanie i warto z niego skorzystać.

„Te pięć produktów, które Komisja chce objąć czasowym zakazem, stanowi 95 procent importu z Ukrainy; pozostałe [których uwzględnienia domagają się państwa sąsiadujące z Ukrainą - przyp. red.] stanowią tylko kilka procent importu" – mówił Wojciechowski.

Wspomniał też, że "sam by chciał", aby kwota drugiego pakietu pomocy na wsparcie producentów z pięciu państw członkowskich graniczących z Ukrainą była wyższa, ale "nie może zagwarantować, że to nie wywołałoby sprzeciwu innych państw i w konsekwencji doprowadziło do zablokowania rezerwy".

Państwa członkowskie mają bowiem możliwość zablokować wykorzystanie środków z rezerwy rolnej, jeśli zgromadzą większość kwalifikowaną. "Musimy się z tym liczyć" – podkreślił Wojciechowski.

Dlatego komisarz ds. rolnictwa rekomenduje państwom członkowskim skorzystanie z propozycji, która leży obecnie na stole, a następnie podjęcie osobnych uzgodnień z Komisją Europejską w sprawie objęcia czasowym zakazem dodatkowych produktów.

Tym samym skrytykował decyzje o zakazach importu produktów z Ukrainy wdrożonych przez Polskę, Węgry, Słowację, Bułgarię i Rumunię.

Przypomnijmy: 15 kwietnia wprowadzenie jednostronnego zakazu importu produktów rolnych z Ukrainy w odpowiedzi na problemy rodzimych rolników ogłosił prezes PiS Jarosław Kaczyński. Minister rolnictwa Robert Telus określił ten krok mianem "konkretu Kaczyńskiego". W ślad za nim poszły Węgry, Słowacja, Bułgaria i Rumunia.

Polska już wycofała się z zakazu, import produktów z Ukrainy został wznowiony w piątek 21 kwietnia. Ale KE domaga się zniesienie zakazu przez wszystkie państwa, które je wprowadziły.

Dlatego Wojciechowski podkreślał, że problem importu z Ukrainy może zostać rozwiązany tylko na poziomie unijnym. "Jednostronne działania nie są dobrym rozwiązaniem i miarą Unii Europejskiej" - powiedział.

Komisja wciąż czeka na dokładne dane

Komisarz ds. rolnictwa podkreślił też, że Komisja Europejska wciąż czeka na konkretne dane z państw członkowskich dotyczące skali trudności rynkowych, których doświadczają. Chodzi m.in. o dane dotyczące wielkości zapasów w magazynach, czy przepustowości korytarzy transportowych.

To w związku z oczekiwaniem na te dane, Komisja wciąż nie zaprezentowała szczegółów dotyczących rozdysponowania drugiego pakietu pomocy.

Podejmując szybkie decyzje o pomocy finansowej dla rolników z państw graniczących z Ukrainą, Komisja naraziła się na krytykę wielu państw członkowskich.

Także z analizy OKO.press wynika, że negatywny wpływ towarów z Ukrainy na ceny produktów rolnych na rynkach UE nie jest tak oczywisty. "Nie ma dowodów, że zboże z Ukrainy znacząco obniża ceny w Polsce" - na łamach OKO.press pisał Jakub Szymczak.

Komisja wzięła pod uwagę przede wszystkim dane o imporcie

OKO.press trzykrotnie zwracało się do Komisji Europejskiej z prośbą o udostępnienie opracowania merytorycznego, na podstawie którego podjęto decyzję o przyznaniu najpierw 56,3 mln euro pomocy dla producentów rolnych z Polski, Bułgarii i Rumunii, a później 100 mln euro dla producentów rolnych z pięciu państw graniczących z Ukrainą.

Z odpowiedzi, którą otrzymaliśmy we wtorek 25 kwietnia wynika, że podejmując decyzję o ogłoszeniu pomocy, Komisja wzięła pod uwagę przede wszystkim dane o zwiększonych wolumenach importu wybranych produktów z Ukrainy na rynki UE. Z tego wywodzi wniosek o zwiększonym obciążeniu szlaków transportowych, problemach z magazynowaniem oraz wynikających z tego wzrostach kosztów dla rodzimych producentów.

Z danych, którymi dysponuje KE wynika, że np. w 2021 roku Polska importowała tylko 2 375 ton pszenicy, w 2022 roku było to ponad 500 tysięcy ton. Równie drastyczny był wzrost importu kukurydzy - z 5 863 ton do 1,8 mln ton. Duże wzrosty widać także w przypadku Rumunii (import pszenicy wzrósł w ciągu roku o 500 tysięcy ton, a kukurydzy o 670 tysięcy ton) oraz Bułgarii.

Komisja podkreśliła, że zaproponowany przez nią pierwszy pakiet wsparcia odpowiada 50 proc. strat obliczonych dla poszkodowanych rolników uprawiających zboża i nasiona oleiste w trzech państwach, które zostały nim objęte.

Czy to wystarczy?

Czy przedstawiony materiał jest wystarczającą podstawą do podjęcia decyzji o przyznaniu w sumie 156,3 mln euro pomocy dla rolników z pięciu wybranych krajów? Niekoniecznie.

Jak podkreśliła Miriam Garcia Ferrer, rzeczniczka KE w przesłanym materiale, produkty rolne z Ukrainy częściowo wypełniają lukę spowodowaną obniżonymi plonami np. z powodu powtarzających się w Europie susz. Trzeba to uwzględnić w dokładnej analizie wpływu.

Decyzje o dwóch pierwszych pakietach pomocy zostały podjęte głównie na bazie danych o znacznie zwiększonym imporcie, co Komisja potraktowała jako wystarczający dowód na obciążenie rynków. Teraz KE oczekuje jednak na dokładniejsze dane, by podjąć ostateczne decyzje co do dalszej pomocy.