Okupacja Uniwersytetu Warszawskiego. Protest przeciwko ustawie Gowina w obronie autonomii uczelni

W proteście bierze udział około 40 osób, studentów, doktorantów. Jest też kilkoro profesorów, m.in. dr hab. Maria Starnawska, historyczka z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, dr Aleksander Chrostowski z Wydziału Zarządzania UW, dr hab. Piotr Laskowski z ISNS UW, dr Rafał Suszek z Wydziału Fizyki UW i dr Klementyna Suchanow z Uniwersytetu Wrocławskiego. Dwoje ostatni są znani z uczestnictwa w ulicznych blokadach i wielu innych akcjach protestu.

Protestujący zaskoczyli władze Uniwersytetu. O 9.30 nie niepokojeni weszli do Pałacu Kazimierzowskiego, gdzie mieści się rektorat i zajęli duży balkon na pierwszym pietrze. Wywiesili transparenty "Żądamy demokratycznych uniwersytetów" i "Samorządność naszą bronią".

Strażnicy szarpią studentów, rektor prosi o zawieszenie protestu

Ok. 9.45 Straż Uniwersytecka - pięciu strażników - próbowała zerwać transparent z balkonu, doszło do przepychanek, kilku studentów zostało przewróconych. Po chwili studenci stworzyli jednak żywy mur i zablokowali Straży dostęp na balkon.

Akademicki Komitet Protestacyjny podkreślał, że protest jest ponadpartyjny. Nie miał być okupacją, nie planowali, że budynek Pałacu Kazimierzowskiego zostanie zablokowany. Woleli mówić o "uspołecznieniu przestrzeni".

Straż Uniwersytecka zamknęła jednak Pałac Kazimierzowski i nikogo nie wpuszcza do środka. Grupa ok. 30 osób została odcięta na balkonie, niektórzy z protestujących zostali na zewnątrz.

Po negocjacjach ok. 10 Straż wpuściła jednak do środka Piotra Drygasa, jednego z organizatorów protestu. Według informacji od protestujących,

Protestujący odrzucili żądanie zawieszenia protestu. Ok. 10.20 wybierali delegację na rozmowy z rektorem Pałysem, który jest zdecydowanym zwolennikiem reformy Gowina.

O 10.30 na balkonie przebywało 28 osób. Wybrano czteroosobowy komitet negocjacyjny: Martę Olesik, doktorantkę z IFiS PAN, dr Klementynę Suchanow z Uniwersytetu Wrocławskiego, dr Piotra Laskowskiego z ISNS UW, Piotra Drygasa, studenta V roku MISH.

O 10.45 rektor osobiście przyniósł protestującym dwie zgrzewki wody. "Gaz i nie gaz" - podkreślił.

O 11.00 odbyła się konferencja prasowa na dziedzińcu UW, a od 11.30 rozpoczęły związane z protestem wykłady. Jako pierwszy mówił prof. Maciej Gdula, Instytut Socjologii UW, autor głośnej książki "Nowy autorytaryzm" (wkrótce na OKO.press skrót jego wystąpienia ).

O 16.15 związek "Solidarność" UW będzie głosować, czy poprzeć protest. Na balkonie jest przedstawiciel związku dr Aleksander Chrostowski.

Odezwa: Uniwersytet to dobro wspólne

Komitet wydał odezwę zatytułowaną "Wolne Dni Akademii". Oto jej treść:

"Ustawa 2.0 pozbawi większość studentów i pracowników wpływu na los uczelni oraz przyczyni się do zwiększenia politycznych nacisków na działalność badawczą i dydaktyczną.

Nie chcemy Polski peryferyjnej, w której akademia stanowi pole rozgrywek polityków biznesmenów i nielicznych uczelnianych decydentów. Rozpoczynamy Wolne Dni Akademii- protest na Uniwersytecie Warszawskim.

Chcemy uniwersytetu, czyli dobra wspólnego - gwarantującego wolność nauki i dostęp do dobrej edukacji wyższej, niezależnie od miejsca zamieszkania. Nie chcemy władzy uczelnianej oligarchii - otwartej na partyjne wpływy, uzależniającej nas od politycznych zamówień władzy. Dlatego żądamy:

• Demokratyzacji uczelni
• Pozbawienia rady uczelni prawa do przedstawienia kandydatów na rektora i ustalania strategii uczelni
• Utrzymania struktury wydziałowej
• Uczelni bez polityków
• Gwarancji transparentności
• Zwiększenia finansowania
• Zapewnienia godnych warunków socjalnych
• Wzmocnienia praw pracowniczych
• Gwarancji publikowania w języku polskim
• Sprzeciw wobec centralizacji Zmiany art. 124 p.5

Zgodnie z instrukcją, jaką sami dla siebie przygotowali (zobacz niżej), protestujący podzielili się na dwie grupy. Jedna okupuje balkon, druga gromadzi się przed budynkiem. Wśród zasad BHP podkreślają, że policja nie ma prawa do interwencji na terenie Uniwersytetu, chyba , że wezwie ją rektor uczelni.

Protest jest desperacką odpowiedzią na przyjęcie 31 maja 2018 przez sejmową Komisję Edukacji, Nauki i Młodzieży tzw. ustawy Gowina. Komisja wprowadziła 160 rządowych autopoprawek, nie przyjmując poprawek opozycji.

"Władza absolutna rektora"

Przyjęte poprawki rządowe nie zmieniają w istotny sposób zasadniczych zapisów ustawy, przede wszystkim tych, które wywracają do góry nogami system zarządzania uczelnią. Ustawa wzmacnia pozycję rektora i wprowadza Radę Uczelni, która ma składać się przede wszystkim z osób spoza niej i będzie pełniła funkcję rady nadzorczej.

Nowa ustawa, w odróżnieniu od starej, nie mówi także nic o strukturze wewnętrznej uczelni. Zdaniem Komitetu Humanistyki znaczy to, że może nie być już dziekanów czy rad wydziałów – istnienie tych instytucji będzie zależało od statutu uczelni, a nie będzie obligatoryjne.

Jeśli ustawę przyjmie parlament i podpisze ją prezydent, wiele mniejszych uczelni straci uprawnienia do nadawania stopni naukowych. Według szacunków Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej (ministerstwo nie przedstawiło własnych) np.

To oznacza, że w mniejszych uczelniach bardzo trudno będzie robić karierę naukową, bo stopnie trzeba będzie uzyskiwać w innych ośrodkach – np. w Warszawie czy w Krakowie, których relatywna pozycja wzrośnie.

Protesty przeciw ustawie trwały niemal od momentu, w którym znane były jej podstawowe założenia. Protestowali profesorowie związani z PiS, którzy pisali listy otwarte i apelowali do prezesa Kaczyńskiego. Ustawę miażdżyło Biuro Analiz Sejmowych podkreślając, że po wejściu ustawy w życie wiele mniejszych uczelni straci rangę uniwersytetów.

Protesty jednak nie pomogły. W marcu Gowina jednoznacznie poparł Jarosław Kaczyński i nawet krytycy ustawy z PiS (m.in. prof. Ryszard Terlecki, wicemarszałek sejmu i bliski współpracownik prezesa) nie mogli nic wskórać. Według przecieków prezes nakazał przegłosowanie ustawy w najszybszym możliwym tempie – tak, aby mogła wejść w życie od 1 października 2018 r.

Co groźnego w ustawie Gowina?

Kluczowe są cztery punkty. Ustawa:

* wprowadza Radę Uczelni złożoną z ludzi spoza uczelni, o nadzorczym charakterze, co może godzić w jej autonomię;

* bardzo wzmacnia pozycję rektora – prof. Bernacki nazwał to nawet „dyktaturą”. Faktycznie też przedstawiciele rektorów popierają projekt Gowina (Aleksander Temkin z Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej nazwał to nawet „brudnym dealem” zawartym przez wicepremiera z tym małym, ale bardzo wpływowym gronem).

* projekt przewiduje dobrowolność habilitacji – profesorem uczelnianym będzie mógł zostać nawet naukowiec po doktoracie; dotychczas ustawa nakładała na naukowca obowiązek zrobienia habilitacji w ciągu 8 lat od zatrudnienia na stanowisku adiunkta;

* ustawa odbiera uczelniom ocenianym niżej prawo do nadawania habilitacji; wiele mniejszych ośrodków obawia się marginalizacji.