Oni zatoną, nam grozi „tylko” brak wody i huragany. Zaczyna się szczyt klimatyczny w Madrycie

Z perspektywy przełomowych szczytów w Paryżu (2015) i Katowicach (2018) – by wymienić tylko te z ostatnich paru lat – rozpoczynające się dzisiaj, 2 grudnia 2019, spotkanie w Madrycie może wydawać się jednym z „łatwiejszych” COP-ów. Tematów do sporów jednak nie zabraknie.

COP to skrót od angielskiego „conference of the parties”, czyli „konferencja stron”. Chodzi o strony Ramowej Konwencji ONZ ds. Spraw Klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC), czyli porozumienia, w ramach którego (zbyt) powoli wykuwają się globalne zasady powstrzymania przyspieszającego kryzysu klimatycznego.

Czym jest ów kryzys? To wzrost średniej temperatury Ziemi spowodowany przez nadmierną emisję gazów cieplarnianych - głównie dwutlenku węgla – do atmosfery. Rosnąca koncentracja CO2 działa na naszą planetę jak termoizolacja na dom. Skutek? Jesteśmy na „dobrej” drodze do podniesienia globalnej temperatury o ok. 4°C pod koniec tego stulecia. Za stosunkowo bezpieczny poziom nauka o klimacie uważa 1,5°C.

Powolni politycy

Kolejne COP-y od 25 lat starają się więc wypracować wiążące wszystkich zasady ograniczenia zabójczych emisji CO2. W interesie nas wszystkich. Proces jest jednak bardzo powolny: uczestniczy blisko 200 państw, od historycznie odpowiedzialnych za większość emisji krajów bogatej północy po najbardziej cierpiące dziś na skutek tych samych emisji państwa wyspiarskie Pacyfiku.

„Cóż, bądźmy szczerzy: od 1996, kiedy koncentracja CO2 wynosiła około 370 ppm [części na milion], jesteśmy dziś w momencie, w którym przekracza 410 ppm, więc patrząc z tego punktu widzenia, nie zrobiliśmy wystarczająco dużo, by zatrzymać wzrost emisji. Połowa skumulowanych emisji wydarzyła się zaledwie od 1998 roku” - mówi OKO Press Paul Watkinson, przewodniczący Pomocniczego Organu ds. Doradztwa Naukowego i Technicznego (SBSTA), jednego z ciał szczytu klimatycznego oferującego stronom UNFCCC merytoryczną pomoc w czasie negocjacji.

„Ale byłoby zbyt dużym uproszczeniem, gdybyśmy powiedzieli, że nasza praca i cały proces negocjacji nic nie dały – bez nich z pewnością świat byłby w dużo gorszym położeniu” – dodaje Watkinson.

Madrycki COP ma za zadanie doprowadzić do końca negocjacje w sprawie kilku spornych wątków nierozstrzygniętych w Katowicach. Są to głównie techniczne sprawy, z reguły mało interesujące dla szerokiej opinii publicznej. Tym bardziej warto choćby pokrótce je opisać, bo to m.in. na nich ma opierać się światowy porządek klimatyczny. Jego podstawą jest przyjęte w 2015 roku Porozumienie Paryskie, którego zasady funkcjonowania przyjęto w większości w na COP24 w Katowicach.

Trzeba zmienić handel emisjami

Tak więc po pierwsze, COP25 powinien doprowadzić do uzgodnienia nowych zasad światowego handlu emisjami.

Nowy system – którego zasad nie udało się uzgodnić w Katowicach – ma zastąpić tzw. Mechanizm Czystego Rozwoju (CDM) i inne systemy handlu emisjami działające w ramach Protokołu z Kioto.

Niestety, zaprojektowanie nowego systemu w taki sposób, by rzeczywiście sprzyjał redukcji emisji, a nie głównie manipulacji rynkiem tak, by redukcja istniała tylko na papierze, będzie bardzo trudne.

Z drugiej strony – bez systemu handlu umożliwiającego przejrzyste rozliczanie redukcji nigdy nie będzie pewności, które państwa rzeczywiście redukują emisje, a które tylko tak twierdzą.

Po drugie, państwa mają się dogadać co do pozornie prostej kwestii – by plany redukcji emisji zawarte w tzw. krajowych wkładach (nationally determined contributions, NDCs) były jednolicie długie – 5 lub 10 lat.

“Dłuższy okres to dużo planowania, niektóre rządy nie chcą planować tak mocno do przodu. Niektóre państwa z kolei uważają, że 10 lat planowania blokuje ambicje, bo przecież wszystko się może pozmieniać i lepiej mieć opcję, że po 5 latach idziemy po więcej” – mówi Wojtal.

“Z kolei zwolennicy 10 lat mówią, że trzeba mieć jasność co do kierunku polityki i jej długofalowych skutków. Tego pięciolatka nie zapewni. Wiele dużych projektów musi mieć dłuższy okres na potrzeby planowana, uruchomienia, wdrożenia i uzyskania konkretnych rezultatów” – dodaje ekspertka.

Jak przejść do konkretnych działań w prawdziwym świecie

Po trzecie, COP25 ma się zająć uzgodnieniem standardu przeliczania wpływu emisji gazów cieplarnianych na klimat, czyli – w uproszczeniu – przyjęciem jako miernika GWP (global warming potential, współczynnik globalnego ocieplenia) bądź GTP (global temperature potential, współczynnik globalnych zmian temperatury).

“Podczas gdy GWP jest miarą ciepła pochłoniętego w danym okresie z powodu emisji gazu, GTP jest miarą zmiany temperatury na koniec tego okresu. GTP jest bardziej skomplikowane niż w przypadku GWP, ponieważ wymaga modelowania, w jakim stopniu i jak szybko system klimatyczny reaguje na zwiększone stężenia gazów cieplarnianych” – czytamy na stronie amerykańskiej agencji ochrony środowiska EPA.

„Przesuwamy się od negocjacji skomplikowanych i ogromnych pakietów jak Porozumienie Paryskie i zadajemy sobie pytanie: co jeszcze możemy zrobić? W tym sensie może to być łatwiejszy COP. Ale pojawia się inne wyzwanie – jak przejść do konkretnych działań w prawdziwym świecie. Jak przejść od negocjowania tekstów porozumień do współpracy, implementacji i przede wszystkim zwiększenia ambicji” – podsumowuje Watkinson.

Na COP25 na pewno nie zabraknie polityki. Choćby dlatego, że polityka dwukrotnie wymusiła zmianę miejsca organizacji szczytu. Najpierw odmówiła Brazylia po wyborze na prezydenta denialisty klimatycznego i wroga Amazonii Jaira Bolsonaro.

Po Brazylii szczyt został przeniesiony do Chile, ale rząd w Santiago odwołał organizację niespełna na miesiąc przed planowanym rozpoczęciem. Powodem były trwające w kraju rozruchy. Choć COP25 odbywa się ostatecznie w Madrycie, Chile pozostaje jego formalnym organizatorem i będzie przewodniczyć negocjacjom przed kolejny rok, aż do COP26 w Glasgow.

Poza tym cieniem na madryckim szczycie położy się decyzja USA o wyjściu z Porozumienia Paryskiego, a także spory w UE na temat ambicji klimatycznych do roku 2030 i osiągnięcia neutralności klimatycznej w roku 2050.