Prewencyjna konfiskata majątku. Planów Ziobry bać się mogą nawet uczciwi przedsiębiorcy

Ministerstwo Sprawiedliwości kontynuuje prace nad przepisami o konfiskacie prewencyjnej, podał „Dziennik Gazeta Prawna".

Mechanizm ma umożliwiać konfiskatę majątku osoby podejrzanej o popełnienie niektórych przestępstw oraz osoby, na którą przepisano majątek - jeśli nie są w stanie udowodnić jego legalnego pochodzenia.

Umożliwi to organom ścigania zajęcie majątku osoby podejrzanej o przestępstwo, a także osób trzecich, bez wyroku sądu stwierdzającego popełnienie przestępstwa.

O konfiskacie mienia ma orzekać sąd na wniosek prokuratury - co według zwolenników nowego mechanizmu sprawia, że jest on zgodny z artykułem 46 Konstytucji („przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu”).

Obowiązuje już konfiskata rozszerzona

Konfiskata prewencyjna obowiązuje we Włoszech od blisko 30 lat i jest tam używana do walki z osobami podejrzanymi o szczególnie groźne przestępstwa na szkodę państwa, takie jak działanie w strukturach mafijnych, terroryzm, korumpowanie urzędników, handel ludźmi. Jej celem jest pozbawienie osób podejrzanych o przestępstwa środków do kontynuowania procederu.

Nie wiadomo, jakie przestępstwa wiązałyby się z ryzykiem konfiskaty prewencyjnej w Polsce. Ministerstwo nie podało szczegółów projektu do wiadomości publicznej.

Od 2017 roku w Polsce obowiązuje ustawa o konfiskacie rozszerzonej. Przewiduje możliwość orzeczenia przepadku przedsiębiorstwa (albo jego równowartości) służącego do popełnienia przestępstwa lub ukrycia korzyści z przestępstwa, nawet jeśli przedsiębiorstwo nie stanowi własności sprawcy, ale należy do osób trzecich.

Konfiskata rozszerzona dotyczy:

• przestępstwa, w którego wyniku sprawca osiągnął, nawet pośrednio, korzyść majątkową przekraczającą 200 tysięcy złotych. Takim przestępstwem może być oszustwo (artykuł 268 kodeksu karnego) czy łapownictwo na stanowisku kierowniczym (artykuł 296a kodeksu karnego);
• przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności do 5 lat, z którego mogła być osiągnięta jakakolwiek korzyść majątkowa. Takim przestępstwem może być działanie na szkodę spółki;
• przestępstwa popełnione w zorganizowanej grupie albo w związku, który ma na celu popełnienie przestępstwa.

Ponadto ustawa o konfiskacie rozszerzonej wprowadziła domniemanie pochodzenia majątku z przestępstwa. Zakłada się, że mienie nabyte w ciągu pięciu lat przed popełnieniem czynu jest korzyścią z przestępstwa i może podlegać przepadkowi. Sprawca musi udowodnić, że jest inaczej.

Obecnie obowiązujące przepis dają już duże możliwości konfiskowania majątku pochodzącego z przestępstwa.

Naciski na obywateli

W odpowiedzi na plany wprowadzenia dodatkowego mechanizmu - konfiskaty prewencyjnej - alarm podniosły organizacje przedsiębiorców, które obawiają się, że władza uzyska skuteczny mechanizm nacisku i represjonowania obywateli.

4 maja Rada Przedsiębiorczości, skupiająca najważniejsze organizacje przedsiębiorców w Polsce, zaapelowała do rządu o wstrzymanie prac nad konfiskatą prewencyjną, podnosząc, że ten mechanizm narusza artykuł 46 Konstytucji RP.

Sygnatariusze apelu wskazali, że

Przenosząc na obywateli ciężar dowodu, powoduje, że osoby, które w dobrej wierze dokonywały transakcji z podejrzanymi o przestępstwo, nie mając świadomości, że ich kontrahenci łamią prawo, będą musiały wykazywać pochodzenie całego swojego majątku, choć nie toczy się przeciwko nim postępowanie karne. W razie niedopełnienia tego warunku, ich majątek ma przechodzić na rzecz państwa.

Rada Przedsiębiorczości ocenia, że „może to być ostrze skierowane przeciwko uczciwym przedsiębiorcom. Prawo rekwirowania ich majątków w sytuacji tak dużej uznaniowości przyjętych rozwiązań oraz niesprzyjających warunków zewnętrznych, wynikających z pandemii koronawirusa, może dodatkowo wzmagać niepewność związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej.”

Minister kontra premier

Pomysł wprowadzenia oprócz konfiskaty rozszerzonej także konfiskaty prewencyjnej to kolejny element walki o władzę w obozie rządzącym między ministrem sprawiedliwości/prokuratorem generalnym a premierem.

Zbigniew Ziobro atakuje z kolejnych flanek, aby osłabić pozycję Mateusza Morawieckiego, choć o nieusuwalności prezesa rady ministrów zapewniał Jarosław Kaczyński.

Do pokazu siły - i rzucenia rękawicy Morawieckiemu - w ostatnich tygodniach można zaliczyć:

• oskarżenia rządu Mateusza Morawieckiego o kupowanie z pieniędzy publicznych przez spółki skarbu państwa reklam w mediach krytycznych wobec Zjednoczonej Prawicy;
• wzmożenie działań rzeczników dyscyplinarnych wobec sędziów;
• popieranie wypowiedzenia przez Polskę konwencji antyprzemocowej (w odpowiedzi Morawiecki skierował wniosek do Trybunał Konstytucyjnego o sprawdzenie zgodności przepisów konwencji z konstytucją);
• zaognianie konfliktu z Unią Europejską o przestrzeganie unijnych wartości przez nagradzanie gmin, które przyjęły homofobiczne uchwały;
• aresztowanie aktywistki Margot oraz zatrzymania przez policję kilkudziesięciu osób na Krakowskim Przedmieściu protestujących przeciwko zasądzeniu aresztu oraz atakom polityków na osoby LGBT;
• plany wprowadzenia - na modłę rosyjską - ustawy zobowiązującej organizacje społeczne otrzymujące finansowanie spoza Polski do wpisywania się do nowego rejestru organizacji finansowanych z zagranicy;
• dalsze plany zaostrzenia przepisów kodeksu karnego (TK orzekł, że uchwalone już przepisy były niezgodne z konstytucją);
• pouczanie premiera o polityce zagranicznej w kontekście wydarzeń na Białorusi.

Konfiskata prewencyjna może sprawić, że ocena rządu Morawieckiego wśród przedsiębiorców i inwestorów drastycznie się pogorszy.