Mur, patrole służb, susza, sieć leśnych dróg. Puszcza Białowieska jest w stanie „krytycznym”

Te alarmujące wnioski przynosi najnowszy raport Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), oceniający perspektywy ochrony Puszczy Białowieskiej jako obiektu z listy światowego dziedzictwa ludzkości UNESCO. Puszcza znajduje się na niej od 1979 roku.

Przyszłość Puszczy jako ostoi unikatowej przyrody przez lata łączącej – mimo wszelkich innych różnic – Polskę i Białoruś jest odległa jak nigdy z powodów geopolitycznych. Niemniej Polska nie robi nic, by poprawić stan Puszczy po swojej stronie. Nadzieje budzi nowy plan zarządzania Puszczą, ale także i ten strategiczny dokument utknął w urzędniczych szufladach.

Raport ocenia stan ochrony Puszczy Białowieskiej jako „krytyczny”. To diametralna zmiana w porównaniu do poprzednich raportów. Nawet w raportach z lat 2017 i 2020 – a więc w okresie tuż po niesławnej masakrze puszczańskich drzew w imię „ochrony” przed kornikiem i kilka lat potem – perspektywy zachowania Puszczy oceniano mimo wszystko jako „wysoce niepokojące”.

Przypomnijmy, że w optyce IUCN Puszcza Białowieska to znacznie większy obszar niż Białowieski Park Narodowy, liczący ok. 10 tys. ha powierzchni. Obiekt Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest po polskiej stronie znajduje się obszar o powierzchni prawie 60 tys. ha, natomiast całość po obu stronach granicy to już prawie 142 tys. ha. Przy czym polska część objęta ochroną UNESCO do dzisiejszej wielkości została powiększona dopiero w 2014 roku (notabene raport IUCN z tego właśnie roku perspektywy ochrony Puszczy ocenił jako „dobre, choć budzące pewne obawy”).

Przyroda i geopolityka

Niestety – jak czytamy w raporcie IUCN – powiększenie powierzchni nie uodporniło Puszczy na nowe zagrożenia. Wręcz przeciwnie: zasięg i skala problemów rosną, a najpilniejszy z nich ma wymiar (geo)polityczny. IUCN ostrzega, że wybudowana w Polsce infrastruktura graniczna podzieliła dawną polsko-białoruską Puszczę na dwa izolowane fragmenty, co zaburza naturalne procesy i zagraża długoterminowej integralności całego kompleksu leśnego.