Rada Europy: czas monitorować waszą praworządność. Polska w klubie z Turcją, Rosją, Azerbejdżanem...

Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (ang. Parliamentary Assembly of the Council of Europe - PACE) 28 stycznia 2020 wieczorem przyjęło rezolucję o funkcjonowani instytucji demokratycznych w Polsce.

Nie obyło się bez zawstydzającej dla Polski debaty, w której politycy PiS karkołomnie odpierali argumenty o zagrożeniach dla polskiej demokracji. O tym, że u nas wszystko jest "good" przekonywał poseł Dominik Tarczyński. Wtórująca mu Iwona Arent ubolewała nad "szokującą" skalą przemocy wobec kobiet w Szwecji.

Mimo wysiłków Tarczyńskiego Zgromadzenie przyjęło rezolucję potępiającą zamach PiS na niezależne sądownictwo. Znalazło się w niej szereg przykrych dla rządu PiS zapisów, w tym najgorszy - otwarcie wobec Polski procedury monitoringu rządów prawa i instytucji demokratycznych.

Co ciekawe, na liście tej nie znajdziemy Węgier, które za rządów Fideszu Viktora Orbána tracą kolejne przymioty demokracji. Węgrów także w Radzie Europy chroni bowiem sojusz polityczny - przynależność do Europejskiej Partii Ludowej, tej samej, do której należy polska PO.

W ramach kontroli Polskę czekają regularne wizyty dwójki sprawozdawców. Delegaci PACE będą wydawać okresowe raporty o przestrzeganiu naszych zobowiązań jako członka Rady Europy.

PACE szczegółowo pouczyło też rząd i Sejm, z jakich zmian się mają wycofać. Wskazało nawet, że należy

Bolesna diagnoza: rząd szkodzi kumulatywnie

Projekt przyjętej 28 stycznia rezolucji powstał w oparciu o raport komitetu Zgromadzenia Parlamentarnego RE, o którym pisaliśmy na początku miesiąca.

Rezolucja powtarza najważniejsze ustalenia dwójki sprawozdawców-autorów raportu, którzy zbadali stan instytucji demokratycznych w Polsce. Szwedzki socjalista Azadeh Rojhan Gustafsson oraz Holender Pieter Omtzigt z Europejskiej Partii Ludowej napisali m.in., że

Powinny zatem zostać ponownie przeanalizowane w celu dostosowania ich do zaleceń Rady Europy. Z taką diagnozą zgodziła się znakomita większość obecnych na sali posłów Zgromadzenia. Rezolucja przeszła większością 140 do 37. Jedenastu deputowanych wstrzymało się od głosu.

Parlamentarzyści napisali także, że w wyniku „reform” PiS

Posłowie PiS zgłosili do projektu 46 poprawek, często kosmetycznych. Wszystkie zostały odrzucone. Na sali mogli liczyć głównie na wsparcie brytyjskich konserwatystów, Węgrów i Turków. Poparła ich też część Włochów oraz pojedynczy posłowie m.in. z Niemiec, Czech, Słowacji czy Łotwy.

Apel do Dudy (by nie podpisywał) i rządu (by uszanował SN)

Parlamentarzyści nie ograniczyli się do diagnozy stanu polskiej praworządności. Zaapelowali do polskich władz o konkretne działania.

Andrzeja Dudę poprosili, by nie podpisywał ustawy dyscyplinującej sędziów, która trafiła na jego biurko po tym, gdy Sejm 23 stycznia odrzucił senackie weto. Zdaniem członków PACE ustawa ta prowadzi do dalszego „ograniczenia niezależności sądownictwa i poszanowania rządów prawa w Polsce".

Do polskiego rządu zwrócili się z apelem, by w pełni uszanował orzeczenie Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020.

Deputowani odnieśli się także do kryzysu wokół Trybunału Konstytucyjnego. Przypomnieli, że demokratycznie wybrana władza szanująca rządy prawa, nie może wybiórczo ignorować postanowień, które jej się nie podobają, zwłaszcza orzeczeń TK.

Rozwiązać „polski problem”

Oprócz tego przedstawili rządowi PiS szereg rekomendacji. Zdaniem Zgromadzenia Parlamentarnego RE, by przywrócić w Polsce praworządność należy przede wszystkim:

• pilnie rozdzielić stanowisko Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego oraz zabezpieczyć prawnie prokuraturę przed wykorzystywaniem i upolitycznieniem;
• przywrócić wybieranie członków-sędziów Krajowej Rady Sądownictwa przez środowisko sędziowskie;
• ograniczyć „nadmierne i uznaniowe” kompetencje przyznane Ministrowi Sprawiedliwości, pozwalające kontrolować wymiar sprawiedliwości;
• rozwiązać problem tzw. "skargi nadzwyczajnej" oraz sędziów Izby Dyscyplinarnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej SN;
• powołać niezależną komisję śledczą ds. „kampanii oszczerstw” przeciwko sędziom i prokuratorom, którzy sprzeciwili się reformom.

Zgromadzenie Parlamentarne „rozumie wyzwania”, przed którymi stanął polski wymiar sprawiedliwości oraz sądownictwo. Ale choć cieszy się, że rząd uznaje je za priorytet, to podkreśla, że

Parlamentarzyści wezwali także sądy państw członkowskich RE, by w sprawach cywilnych i karnych (także tych, w których działa Europejski Nakaz Aresztowania) upewniały się, że ich polskie odpowiedniki gwarantują oskarżonym sprawiedliwy proces.

Rada Europy radzi i ubolewa, a rząd wzrusza ramionami

Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego to kolejna reakcja organów Rady Europy na sytuację w Polsce. W ostatnich tygodniach w OKO.press bacznie śledziliśmy m.in. wizytę Komisji Weneckiej 9-10 stycznia 2020.

Sprawozdawcy Komisji odwiedzili Warszawę na zaproszenie marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego. Przyglądali się zapisom ustawy dyscyplinującej sędziów (kagańcowej). Następnie, w opinii z 16 stycznia, wezwali Senat do odrzucenia projektu.

Komisja ubolewała, że zamiast rozwiązać problemy z polską praworządnością, ustawa jedynie pogarsza sytuację. Rekomendowała rządowi PiS m.in. powrót do starych zasad wyłaniania członków-sędziów KRS oraz ograniczenie kompetencji nowych "superizb" SN tj. Izby Dyscyplinarnej oraz Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

W międzyczasie do marszałka Grodzkiego zwróciła się także Komisarz Praw Człowieka RE Dunja Mijatović. Ona również apelowała o odrzucenie kontrowersyjnego projektu.

„Efekt takich zmian uznaję za skrajnie problematyczny z punktu widzenia standardów Rady Europy. Ubolewam także, że ustawa nie odnosi się do rekomendacji, jakie poczyniłam podczas mojej wizyty w Warszawie w marcu 2019” – podkreśliła pani Komisarz.

Ale politycy PiS lekceważą rekomendacje Rady Europy. Ustawa czeka już teraz tylko na podpis Andrzeja Dudy.

Przedstawiciele rządu podkreślali, że ani Komisja Wenecka, ani inne organy nie mogą niczego im narzucić. To prawda - ustalenia Rady Europy nie wiążą prawnie 47 państw członkowskich. Ale świadomie ignorując ciążące na nich zobowiązania, rządzący narażają na szwank wiarygodność Polski na arenie międzynarodowej i osłabiają sojusze, będące gwarantem naszego bezpieczeństwa.