Zaproszenie do Polski Komisji Weneckiej przez marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego najwyraźniej bardzo nie spodobało się obozowi władzy. "Kogo reprezentuje pan marszałek Grodzki? Nie było żadnej uchwały parlamentu – ani Senatu, ani Sejmu" - pytał 7 stycznia wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik. Jeśli minister pyta, OKO.press odpowiada
„Zastanawiam się, na jakiej podstawie komisja wenecka w ogóle ma się pojawić w Polsce. Jeżeli patrzylibyśmy na rozwiązania, które dotyczą samej komisji weneckiej, to państwo musi najpierw zaprosić” – mówił w Radiu Zet 7 stycznia 2020 wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik.
Z takim wnioskiem może wystąpić głowa państwa, rząd, parlament czy organizacje międzynarodowe. Kogo reprezentuje pan marszałek Grodzki? Nie było żadnej uchwały parlamentu – ani Senatu, ani Sejmu.
Minister Wójcik w jednym punkcie ma rację. Zgodnie z zasadami funkcjonowania Komisji Weneckiej, której członkiem od 1992 roku jest także Polska, o opinię mogą poprosić ją przedstawiciele danego państwa - rządu, parlamentu lub głowa państwa. Poza nimi także organy Rady Europy oraz inne międzynarodowe organizacje, np. Unia Europejska.
Ale już sam argument o "samowolce" Grodzkiego to albo sroga pomyłka, albo kolejna manipulacja przedstawiciela rządu PiS.
Po pierwsze, zgodnie z art. 8 Regulaminu Senatu, Tomasz Grodzki reprezentuje izbę wyższą polskiego parlamentu. A zatem jest tego parlamentu przedstawicielem, uprawnionym do zaproszenia Komisji Weneckiej, co uczynił pod koniec grudnia 2019.
Jego kompetencje potwierdziła sama Komisja, akceptując zaproszenie i zapowiadając wydanie opinii na temat tzw. ustawy dyscyplinującej w trybie pilnym.
Podobnie jak Grodzki postąpił w 2015 roku ówczesny Minister Spraw Zagranicznych Witold Waszczykowski. Wówczas jako przedstawiciel rządu poprosił Komisję Wenecką, by zbadała "reformę" Trybunału Konstytucyjnego. Skończyło się to dla niego nie najlepiej, o czym piszemy poniżej.
Sprawozdawcy Komisji Weneckiej odwiedzą Polskę już 9-10 stycznia.
Marszałek Grodzki wezwał Komisję wkrótce po tym, jak otrzymał pismo od wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej z 19 grudnia 2019. Věra Jourová apelowała w nim do najwyższych władz RP o przerwanie prac nad tzw. ustawą dyscyplinującą sędziów.
„Zachęcam wszystkie organy państwowe, by nie kontynuowały prac nad nowym projektem, dopóki nie przeprowadzą niezbędnych konsultacji z zainteresowanymi stronami” – napisała w liście.
Jourová wezwała polskie władze zwłaszcza do rozmów z Komisją Wenecką Rady Europy.
Na jej pismo niezwłocznie odpowiedział Tomasz Grodzki.
Zapewnił wiceprzewodniczącą KE, że Senat dopilnuje, by ustawa była procedowana w sposób przejrzysty i zgodny z prawem, a także dogłębnie skonsultowana z partnerami w Polsce i za granicą. Wkrótce potem, 30 grudnia, wysłał do Komisji Weneckiej list z zaproszeniem do Warszawy.
Komisja ma wydać opinię w sprawie tzw. ustawy dyscyplinującej, zwanej też kagańcową. Projekt przegłosowany przez PiS w Sejmie 20 grudnia, po 29 godzinach chaotycznego "poprawiania" zakłada m.in. drastycznie poszerzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów.
Za podważanie statusu sędziów powołanych z udziałem neo-KRS mają im grozić kary.
Zaproszenie Grodzkiego trafiło do Komisji Weneckiej 2 stycznia 2020. Jako że senacka komisja sprawiedliwości po raz pierwszy zajmie się projektem już na posiedzeniu 7-8 stycznia, Komisja postanowiła przygotować opinię w trybie pilnym. Zostanie sporządzona przez ekipę sprawozdawców, którzy odwiedzą Polskę 9-10 stycznia..
Zwykle Komisja przyjmuje opinie na sesjach plenarnych, które odbywają się cztery razy do roku. W pilnych sprawach może jednak zrobić to wcześniej, a na "plenarce" jedynie poprzeć wcześniejsze ustalenia. Najbliższa sesja plenarna zaplanowana jest na 20-21 marca 2020.
Komisję Wenecką w grudniu 2015 roku zaprosił do Polski były minister spraw zagranicznych PiS Witold Waszczykowski. Wkrótce po odwiedzinach w Warszawie, na sesji 12-13 marca 2016, Komisja przyjęła opinię miażdżącą dla "reformy" Trybunału Konstytucyjnego przeprowadzonej przez rząd PiS.
Uznała, że:
Rząd Prawa i Sprawiedliwości tę opinię zignorował.
Decyzję Waszczykowskiego o zaproszeniu komisji ostro krytykowali koledzy z partii, w tym prezes Kaczyński. Sam Waszczykowski zapewniał, że opinia nie jest dla Polski wiążąca, a Komisja działa stronniczo. Tłumaczył, że gdyby sam jej nie zaprosił, i tak zostałaby na Polskę "nasłana".
Komisja Wenecka w kolejnych latach kilkakrotnie odwiedzała nasz kraj, by badać reformy PiS:
Każda z opinii była krytyczna wobec zmian wprowadzanych przez rząd PiS. Ten jednak konsekwentnie nie wcielał w życie uwag Komisji.
Komisja Wenecka, a właściwie Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo, to organ doradczy Rady Europy - międzynarodowej organizacji zrzeszającej 47 krajów, z siedzibą we francuskim Strasburgu. W skład Komisji wchodzi ponad 100 ekspertów w dziedzinie prawa konstytucyjnego i międzynarodowego.
Komisja powstała w 1990 roku, gdy w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polsce, dokonywały się przemiany ustrojowe. Rada Europy chciała w ten sposób zapewnić tym krajom instytucjonalną pomoc w czasie transformacji. Dziś Komisja pełni rolę międzynarodowego prawnego think-tanku. Obraduje na posiedzeniach plenarnych cztery razy do roku, w Wenecji.
Członkami Komisją są dwaj przedstawiciele Polski. W latach 2016-2018 funkcję tę sprawował prof. Bogusław Banaszak - przychylny PiS ekspert, m.in. autor opinii prawnej dla Biura Analiz Sejmowych na temat kryzysu wokół TK.
Po jego śmierci w Komisji Weneckiej zastąpił go wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł. Od 2016 roku zasiada w niej także Mariusz Muszyński - wiceprezes TK i sędzia "dubler" - jako członek-zastępca.
Głównym zadaniem Komisji jest doradztwo w sprawach konstytucyjnych. Na wniosek danego państwa, organów Rady Europy lub organizacji międzynarodowych Komisja powołuje grupę sprawozdawców, którzy doradzają krajowym władzom przy pracach nad zmianami w prawie. Na podstawie ich konkluzji sekretariat Komisji sporządza opinię o zgodności projektu ze standardami demokracji i prawami człowieka.
Komisja nie może nakładać sankcji na państwa łamiące demokratyczne standardy; jej opinie nie są prawnie wiążące. Jedyną dostępną jej metodą wywierania wpływu jest dialog.
Sądownictwo
Świat
Tomasz Grodzki
Michał Wójcik
Komisja Europejska
Unia Europejska
Komisja Wenecka
ustawa dyscyplinująca
Věra Jourová
Dziennikarka, absolwentka ILS UW oraz College of Europe. W OKO.press od 2018 roku, od jesieni 2021 w dziale śledczym. Wcześniej pracowała w Polskim Instytucie Dyplomacji, w Komisji Europejskiej w Brukseli, a także na Uniwersytecie ONZ w Tokio. W 2024 roku nominowana do nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej.
Dziennikarka, absolwentka ILS UW oraz College of Europe. W OKO.press od 2018 roku, od jesieni 2021 w dziale śledczym. Wcześniej pracowała w Polskim Instytucie Dyplomacji, w Komisji Europejskiej w Brukseli, a także na Uniwersytecie ONZ w Tokio. W 2024 roku nominowana do nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej.
Komentarze