Warchoł rzucony na prawa człowieka. Rząd PiS mianował sobie „własnego RPO-bis”

We wtorek 17 grudnia premier Mateusz Morawiecki powołał Marcina Warchoła, bliskiego współpracownika Zbigniewa Ziobry, na nowo utworzone stanowisko pełnomocnika ds. praw człowieka.

Jednocześnie Warchoł, dotychczas podsekretarz stanu w ministerstwie sprawiedliwości, dostał awans.

Jakie będą jego zadania na nowym stanowisku? W rozporządzeniu Rady Ministrów czytamy, że ma m.in. inicjować i koordynować „działania z zakresu ochrony praw człowieka” w tym pomagać w opracowywaniu projektów ustaw zgodnych z międzynarodowymi standardami. I współpracować z Komisją Wenecką Rady Europy.

Jest pewien problem: taki urząd już istnieje. To Rzecznik Praw Obywatelskich, którego funkcję do września 2020 roku sprawuje Adam Bodnar.

Zamiast czekać na koniec kadencji i walczyć z nieprzychylnym Senatem o swojego nominata na następcę Bodnara, rząd powołuje Bodnara-bis. Powstanie sytuacja słowa przeciwko słowu: z jednej strony krytyczny wobec niedemokratycznych poczynań władzy RPO, z drugiej niewidzący problemów i z definicji „lojalny” wobec rządu pełnomocnik.

Dla części opinii publicznej różnica między nimi będzie na tyle nieczytelna, że rząd będzie mógł zasłaniać się „ekspertyzami” zleconymi przez Warchoła.

Sam Warchoł to dla władzy kandydat doskonały - wykształcony prawnik z doświadczeniem pracy w Biurze RPO, jeden z współautorów „reformy” sądownictwa PiS i zapiekły krytyk Adama Bodnara.

Zadania pełnomocnika

Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia nowego stanowiska powstał w ministerstwie sprawiedliwości pod koniec listopada 2019. Do zadań pełnomocnika ds. praw człowieka należeć ma:

• inicjowanie, koordynowanie oraz monitorowanie działań, w szczególności przy opracowywaniu projektów aktów prawnych, zmierzających do zapewnienia zgodnego z aktualnymi standardami międzynarodowymi poziomu ochrony praw człowieka;
• analizowanie spraw dotyczących zarzutów naruszenia praw człowieka przez polski wymiar sprawiedliwości oraz inne organy władzy publicznej;
• monitorowanie i analizowanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie ich wpływu na obowiązujące akty prawne;
• koordynowanie działań związanych z przygotowywaniem sprawozdań i komentarzy Rządu RP dotyczących realizacji umów międzynarodowych z zakresu ochrony praw człowieka;
• współpraca z Europejską Komisją na Rzecz Demokracji przez Prawo (Komisją Wenecką) w zakresie zapewnienia sprawnego funkcjonowania instytucji ochrony praw człowieka.

Rozporządzenie zobowiązuje też pozostałe organy władzy państwowej do współpracy z nowym pełnomocnikiem. W tym udostępnianie mu informacji i dokumentów „niezbędnych do realizacji jego zadań".

Pełnomocnik będzie mógł powoływać zespoły eksperckie i zlecać przeprowadzanie ekspertyz. Swoje wnioski, analizy i oceny będzie przedstawiał Radzie Ministrów. Pełną obsługę, w tym merytoryczną, ma mu zapewnić resort Zbigniewa Ziobry.

Anty-Bodnar

W Polsce funkcjonuje już urząd zajmujący się prawami człowieka i mający umocowanie w Konstytucji. To RPO, którego funkcję do września 2020 roku sprawuje Adam Bodnar.

Zgodnie z art. 208 ust. 1 Konstytucji:

„Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych".

Ale Adam Bodnar i kierowane przez niego Biuro od dawna są solą w oku rządu PiS. Wytykają władzom przypadki łamania praw człowieka.

W sierpniu 2019 RPO zaskarżył decyzję prezesa UODO, gdy ten zablokował ujawnienie list poparcia dla członków nowej KRS.

Rzecznik interweniował też m.in. w sprawie kryzysu lekowego, „deformy” edukacji, bezpieczeństwa pieszych, tymczasowych aresztowań, reformy kodeksu karnego przygotowanej przez resort Ziobry, propagandy TVP, ustawy o IPN, praw osób LGBT czy dostępu do legalnej aborcji.

Wielokrotnie potępiał też „reformy” sądownictwa PiS. Ostatnio nie zostawił suchej nitki na „ustawie dyscyplinującej”, która ma zlikwidować pozostałości niezależności sędziowskiej. RPO przestrzega, że uchwalenie projektu zakwestionuje w istocie uczestnictwo Polski w wymiarze prawnym w UE i Radzie Europy, ostatecznie podda polskie sądy i polskich sędziów politycznej kontroli organów władzy ustawodawczej i wykonawczej. Oraz drastycznie obniży poziom sądowej ochrony praw jednostek.

Partia Kaczyńskiego co prawda mogłaby poczekać do września 2020, aż kadencja Bodnara wygaśnie i wybrać przychylnego sobie Rzecznika. Natrafiła jednak na poważną przeszkodę: Senat w rękach opozycji. Jak pisaliśmy w OKO.press, bez zgody senatorów Bodnara nie zastąpi żaden kandydat zgłoszony przez Sejm. Kadencja obecnego RPO może więc się przedłużyć.

Zamiast czekać, PiS postanowił zatem stworzyć urząd o bliźniaczych kompetencjach podlegający bezpośrednio ministerstwu sprawiedliwości.

Kandydat doskonały

Na swoim „Blogu Konserwatywnym” Marcina Warchoła typowała na to stanowisko dziennikarka Ewa Siedlecka.

Bo Warchoł ma doświadczenie w pracy w biurze RPO. Pracował tam od 2009 roku, najpierw jako asystent rzecznika Janusza Kochanowskiego (Kochanowski zginął w katastrofie pod Smoleńskiem).

Już jako podsekretarz stanu w resorcie Ziobry był jednym z najbardziej zajadłych krytyków działalności Adama Bodnara. Nakręcał nagonkę na RPO, gdy ten potępił okoliczności zatrzymania podejrzanego o zabójstwo 10-letniej Kristiny. Warchoł żądał wówczas dymisji Bodnara.

„Pasuje jak ulał do »zajmowania stanowiska« rządu w sprawie krytyki tych reform” - komentowała Ewa Siedlecka.

W październikowych wyborach parlamentarnych Warchoł uzyskał mandat posła IX kadencji, zdobywając 28 495 głosów w okręgu rzeszowskim. W OKO.press pisaliśmy, że w kampanii pomogły mu pieniądze z Funduszu Sprawiedliwości resortu, którym współkieruje. M.in. 386 tys. zł przekazane z Funduszu na szpital w Mielcu i dotacje dla jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.

Marcin Warchoł (ur. 1980) to członek Solidarnej Polski Zbigniewa Ziobry. Jest doktorem habilitowanym nauk prawnych, adwokatem i wykładowcą na Uniwersytecie Warszawskim.