W 5 min. może zdecydować, czy więzień stanowi zagrożenie. Psychologiem może się dziś ogłosić każdy. Ustawy brak

Zajmują się terapią, pracują z osobami z uzależnieniami i zaburzeniami psychicznymi, opiekują się ofiarami wypadków, przemocy. Jako biegli sądowi opiniują np. w sprawach dotyczących oskarżenia o molestowanie seksualne dziecka czy odebranie praw rodzicielskich. Mimo to jakość pracy psychologów pozostawiono ich dobrej woli, bo ustawa o zawodzie psychologa jest martwa.

„Obecnie żaden psycholog w Polsce nie ma prawa wykonywania zawodu, nie ma też rejestru, w którym można sprawdzić, czy dana osoba naprawdę jest psychologiem, czy tylko go udaje. A takie przypadki się zdarzają. To oburzające, że tak ważny zawód zaufania publicznego nie ma działającej ustawy” – mówi OKO. press Katarzyna Sarnicka, wiceprzewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów.

"Może byśmy tak nie grzmieli w sprawie tej ustawy, ale co innego, jeśli ktoś przez brak kompetencji nie naprawi nam pralki, a co innego, jeśli skrzywdzi nasze dziecko. Zła diagnoza czy porada psychologiczna, niewłaściwe pokierowanie pacjenta to błędy, których skutek jest nie do oszacowania" - mówi Sarnicka.

Związek zawodowy zwrócił w liście się do kandydatek i kandydatów do Sejmu i Senatu RP tłumacząc problem, pytając o propozycje rozwiązań i oferując spotkanie. "Jesteśmy psychologami, nie wypada nam palić opon pod ministerstwem, więc wybraliśmy strategię rozmowy. Mamy nadzieję, że to pomoże, bo sprawa jest naprawdę poważna".

Mamy dość

Czas badania: 5 minut. Konsekwencje? W najlepszym razie: myląca opinia sprostowana podczas procesu sądowego. W najgorszym: skierowanie do ośrodka dla szczególnie niebezpiecznych, z którego już się nie wychodzi.

„A przecież aktualne wytyczne dla biegłych psychologów w ogóle nie zalecają używania testu Rorschacha” – mówi OKO. press Katarzyna Sarnicka z Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów.

Opinii wystawianych na podstawie interpretacji jednej karty atramentowych plam nikt jednak w sądzie nie podważa. „Mam dostęp do akt. Ta psycholog robi tak od 5 lat” – mówiła B., psycholog w jednym ze szpitali psychiatrycznych.

„Mamy tego dość” – mówi ona i wielu innych psychologów.

B. od 12 lat jest biegłym sądowym. Ma dość tego, że wydanie opinii o tym, czy więzień stanowi zagrożenie (ryzyko ponownego popełnienia czynu), które zajmuje jej nawet 5 dni pracy, inny biegły sądowy wystawia w 5 minut. „Bo ile może to trwać, jeśli po krótkiej wizycie w więzieniu wystawia ich 15?”.

Ma też dość tego, że pacjent szpitala psychiatrycznego, w którym pracuje, dawno mógłby być na wolności, ale nie jest. „Sąd, do którego zwracamy się z wnioskiem o zwolnienie pacjenta, ma prawo skorzystać z opinii innych biegłych. Zdarza się, że tamci poświęcają na badanie 15 minut używając jakiegoś nieaktualnego, ale szybkiego testu, i wyrokują – nie ma wolności”.

Skargi

„Są tacy, którzy się starają i chcą jak najlepiej dla pacjentów. Organizujemy szkolenia, jeździmy na seminaria – najczęściej za własne pieniądze. Ale są i tacy, którzy się nie przykładają i szkodzą całemu środowisku. I nie możemy nic z tym zrobić, bo nie ma samorządu psychologów ani komisji etycznej” – mówi B.

Do związku przychodzi coraz więcej skarg. Najwięcej dotyczy postępowań sądowych, ale jest też wiele donoszących o osobach podszywających się pod psychologów, trochę mniej dotyczy skarg pracodawców na nieetyczne zachowanie zatrudnionych psychologów.

- tłumaczy Sarnicka. "Byłby kodeks etyczny, samorząd zawodowy psychologów, rzecznik dyscyplinarny oraz instytucja sądu koleżeńskiego, który zajmowałaby się zarzutami o nieetyczne zachowanie. Dzisiaj możemy jedynie przekierować składającego skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich, poza tym nie mamy żadnej kontroli".

Ustawa jest, ale martwa

„Ustawa o zawodzie psychologa jest martwa” – mówi Katarzyna Sarnicka. „W praktyce nie funkcjonuje”. Dlaczego? Bo została uchwalona w 2001 roku, ale weszła w życie w 2006 i od razu się zdezaktualizowała – Polska weszła do UE i przepisy muszą się zmienić.

Od tamtej pory ustawa jest nieczynna. Nie wprowadzono żadnych rozporządzeń, a więc nie powstał samorząd, który mógłby na przykład, w myśl samej ustawy, kontrolować listę psychologów.

„Brak jasnego uregulowania zawodu psychologa rodzi wiele problemów” – pisze Rzecznik Praw Dziecka w liście do minister rodziny Elżbiety Rafalskiej. Wylicza: brak regulacji w zakresie prawa i standardów wykonywania zawodu, brak list psychologów i organu, który nadzorowałby ich pracę.

W grudniu 2018 Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowało OZZ Psychologów, że rozpoczęło prace związane z opracowaniem nowego projektu ustawy o zawodzie psychologa. I tyle.

Ministerstwo odpisuje: oczywiście, pracujemy nad tym. Ale na pytanie o harmonogram czy etap pracy, nie pada żadna konkretna odpowiedź.

"Mamy poczucie, że sprawy związane z psychologią, są na dalekim planie, a sytuacja jest poważna. Dotyczy także dzieci" - tłumaczy Sarnicka.

Rynek prywatny poza kontrolą

Książę Marek Światopełk Świętopełk Zawadzki (tak się tytułował), przyjmował w prywatnej poradni jako psycholog. Tłumaczył pacjentom m.in., że onanizując się wytwarzamy w genach negatywne wartości, które przekazujemy kolejnym pokoleniom. Wywołuje to homoseksualizm, pedofilię, skłonności mordercze... Jako psycholog wystawiał opinię dla szkół, opiniował w sprawach karnych, leczył z homoseksualizmu. Jego przypadek opisany kilka lat temu w Newseeku jest być może skrajny, ale możliwy.

"Znamy przypadki fałszywych psychologów reklamujących się w internecie, widzimy prywatne szkoły, które oferują kształcenie psychologów, ale tak naprawdę nie zapewniają żadnych kompetencji - to szkoły policealne, które trwają rok czy dwa lata w trybie zaocznym. Rynek prywatny jest całkowicie poza kontrolą, a to tam najczęściej trafiają pacjenci, bo na wizytę w NFZ mogą czekać nawet ponad rok" - mówi Sarnicka.

"Swoje Izby mają lekarze, pielęgniarki, adwokaci, fizjoterapeuci, aptekarze i wiele innych zawodów zaufania publicznego. To rozwiązanie się sprawdza. Dzięki Izbom te grupy zawodowe mogą szybko reagować na wszystkie problemy, doniesienia i dbać o jakość usług. Gdy nie ma Izb pozostaje żmudne powództwo cywilne lub sprawa karna".

Jakie szkody może wywołać niekompetentny psycholog poza wszelką kontrolą? Duże. "To osoba, której opowiadamy o intymnych szczegółach z naszego życia, powierzamy bardzo wrażliwe dane. Skrzywdzenie osoby, która przychodzi po pomoc, może spowodować uraz nie do ocenienia, nawet traumę na całe życie - szczególnie jeśli to młoda osoba czy dziecko" – tłumaczy Sarnicka.

Psychiatria dziecięca jest w dramatycznym stanie.

"Ciągłe zmiany w systemie edukacji, rosnące tempo przemian społecznych, wymagania związane z postępem technologicznym, degradacja środowiska naturalnego czy problemy osób starszych i niepełnosprawnych - to tylko niektóre trudności, z którymi zmagamy się jako obywatele. W sytuacji, gdy nieustannie rośnie liczba osób mających problemy psychiczne rola psychologów jest niezwykle ważna" - piszą psycholodzy w liście do przyszłych parlamentarzystów.

Niektórzy już odpowiedzieli. "Mamy już odzew ze strony KO i Lewicy" - mówi Katarzyna Sarnicka. Jeden z kandydatów lewicy o problemie z ustawą zaczął już informować na facebooku, deklarując, że jako poseł się tym zajmie. "List opublikowaliśmy niedawno, więc spodziewamy się, że zainteresowanie będzie coraz większe" - mówi Sarnicka, która ma nadzieję, że sytuacją psychologów zainteresują się też politycy PiS.