Cztery podpisy Dudy. Uśmiech zejdzie ci z twarzy, nawet na plaży

Prezydent Andrzej Duda tempem podpisywania rządowych ustaw, dorównuje szybkości procedowania ustaw narzuconej przez PiS w Sejmie i Senacie. Od 21 lipca do 2 sierpnia Andrzej Duda złożył podpisy pod czterema ustawami, które wzbudzały ogromne kontrowersje. Chodzi o:

• ustawy sądowe - traktujemy je zbiorczo, są to de facto zmiany w ustawach o prokuraturze, Sądzie Najwyższym, Sądach Powszechnych;
• ustawę 2.0 - nazywaną też "Konstytucją dla nauki" lub ustawą Gowina;
• specustawę mieszkaniową;
• ustawę o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Dwie pierwsze spotkały się ze stanowczymi protestami. Strajk okupacyjny studentów i pracowników naukowych przeciwko ustawie rozpoczęty 5 czerwca 2018 roku na Uniwersytecie Warszawskim przeniósł się na sześć kolejnych akademii: UJ, AGH, UŁ, UAM, UWr, UG; a także na ulice Torunia, Białegostoku, Katowic i Opola. Przeciwko ustawom sądowym protestowano w całej Polsce - w Warszawie pod Sądem Najwyższym, Sejmem, Senatem, a także Pałacem Prezydenckim. Dwie kolejne zostały krytycznie ocenione przez ekspertów (zobacz tu i tu).

Zamach na Sąd Najwyższy

Zmiany w ustawach sądowych mają pomóc PiS w szybszym obsadzaniu wakatów w Sądzie Najwyższym, a także w wybraniu Pierwszego Prezesa-Dublera. W tym celu przede wszystkim obniżono wymagania dla dla kandydatów na sędziów, a także rozszerzono kompetencje upolitycznionej KRS:

• kandydaci na stanowiska sędziowskie mieli obowiązek przedstawienia 100 dokumentów (akt spraw, opinii prawnych), które wydali pełniąc jeden zawód prawniczy, a 150 dokumentów w przypadku pełnienia dwóch zawodów. Teraz wymagane jest odpowiednio 50 i 100 dokumentów;
• KRS może układać listę rekomendacji na wolne stanowiska sędziowskie zanim otrzyma dokumentację dotyczącą dorobku zawodowego, dorobku naukowego, opinii kolegiów;
• od decyzji KRS praktycznie nie można się odwołać;
• Pierwszego Prezesa SN będzie można wybrać zanim obsadzony zostanie cały SN, wystarczy 80 sędziów głosujących, do tej pory było - 110 (na 120 wszystkich).

Co z niezależnością Akademii?

W ustawie Jarosława Gowina kluczowe są cztery punkty:

• wprowadzenie Rady Uczelni, instytucji o nadzorczym charakterze, co może godzić w jej autonomię (ten punkt został złagodzony w ostatniej wersji ustawy, teraz Rada może składać się w większości z członków uczelni)
• wzmocnienie pozycji rektora – prof. Bernacki nazwał to nawet „dyktaturą”. Faktycznie też przedstawiciele rektorów popierają projekt Gowina (Aleksander Temkin z Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej nazwał to nawet „brudnym dealem” zawartym przez wicepremiera z tym małym, ale bardzo wpływowym gronem).
• dobrowolność habilitacji – profesorem uczelnianym będzie mógł zostać nawet naukowiec po doktoracie; dotychczas ustawa nakładała na naukowca obowiązek zrobienia habilitacji w ciągu 8 lat od zatrudnienia na stanowisku adiunkta;
• odebranie uczelniom ocenianym niżej prawa do nadawania habilitacji; wiele mniejszych ośrodków obawia się marginalizacji.

Ogromne kontrowersje wzbudziła też jedna z czterech poprawek senatorów PiS do ustawy. Zakłada ona, że Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego będą mieli dożywotnie prawo do zatrudnienia bez względu na wynik oceny pracowniczej. Prof. Michał Bilewicz, psycholog i szef Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW, w ten sposób skomentował decyzję Senatu:

„O ile niepotrzebny Senat raczej nikomu nie szkodzi, tak każdy zmarnowany etat na uczelni to strata dla badań naukowych, dydaktyki i generalnie przyszłości Polski (...)

Lobby deweloperów górą

Specustawa mieszkaniowa (właściwa nazwa: Ustawa o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych) to inicjatywa Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju (MIR), która miała być wsparciem dla Narodowego Programu Mieszkaniowego i Mieszkania Plus. Ustawę eksperci określali mianem "bubla". Dlaczego?

• nie rozwiąże problemu głodu mieszkaniowego;
• zrujnuje planowanie przestrzenne;
• ograniczy kompetencje samorządów i prawa mieszkańców;
• doprowadzi do chaotycznej zabudowy i degradacji krajobrazu;
• wzmocni niekontrolowane rozlewanie się miast;
• koszty nowej infrastruktury przerzuci na gminy i mieszkańców;
• wywoła konflikty;
• otwiera furtkę do korupcji.

Zakręcony kurek dla niewygodnych NGO

Prezydent złożył też podpis pod własną ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej. Miała rozszerzyć dostęp do darmowych usług prawniczych, ale najważniejsze zmiany wprowadziła na poziomie kompetencji. Nowe przepisy pozwalają, by o liście organizacji upoważnionych do świadczenia usług pro bono decydował organ polityczny - wojewoda. A to oznacza, że "niewygodne" NGO'sy mogą stracić kolejne źródło finansowania.

PO-PiS w Europarlamencie

Na podpis prezydenta czeka jeszcze nowelizacja kodeksu wyborczego Parlamentu Europejskiego. PiS chce wprowadzenia 13 okręgów wyborczych. Projekt łamie europejskie prawo. Miażdżącą opinię do projektu wydało m.in. senackie biuro legislacyjne.

„Ponieważ przepis prawa europejskiego zakazuje ustanawiania na poziomie krajowym progu wyższego niż 5 proc., opiniowana nowelizacja w zakresie, w jakim nakazuje rozdzielanie mandatów między komitety w ramach 13 okręgów wyborczych określonych w załączniku nr 3 Kodeksu wyborczego (okręgów, które dotychczas miały jedynie charakter techniczny), może być uznana za niezgodą z prawem europejskim”.

Nowelizacja łamie europejskie prawo w dwóch kwestiach:

• wprowadza nieproporcjonalny system wyborczy (dodajmy: skrajnie nieproporcjonalny);
• wprowadza efektywny próg wyborczy wyższy niż 5 proc. (dodajmy: na niezwykle wysokim poziomie 16-20 proc.).