O Tymoteuszu Zychu zrobiło się w ubiegłym tygodniu głośno. W poniedziałek (10 maja 2021) Ordo Iuris ogłosiło, że będzie on rektorem nowo powołanej uczelni - Collegium Intermarium. Ma ona kształcić konserwatywnych prawników, a tym samym przybliżać Ordo Iuris do realizacji jego celu - uzyskania jak największego wpływu na kształt prawa w Polsce i UE.

Zych jest również:

• prezesem Fundacji Edukacja do Wartości, która jest formalnym założycielem Collegium Intermarium,
• prezesem Fundacji Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego
• oraz wiceprezesem związku stowarzyszeń Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych RP.

Jak ustaliło OKO.press, wszystkie te organizacje od kilku lat dostają państwowe dotacje z Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (dalej: NIW).

• Otrzymały już 9 grantów, o łącznej wartości 3 343 248 zł,
• w tym roku 4 ich projekty, na łączną kwotę 1 280 700 zł znalazły się na listach rezerwowych (niektóre z dużymi szansami na realizację),
• a ubiegają się jeszcze o co najmniej 5 kolejnych dotacji - w sumie 2 021 700 zł.

O 300 000 zł dofinansowania z NIW zabiega także powiązana z Ordo Iuris Fundacja na rzecz Rzetelnej Debaty Publicznej.

Nie byłoby w tym nic dziwnego i niepokojącego, gdyby nie fakt, że

• od 2018 roku Tymoteusz Zych jest równocześnie członkiem 11-osobowej rady Narodowego Instytutu Wolności, który przyznaje dotacje,
• w radzie NIW zasiadają także 3 osoby, które od jesieni będą wykładowcami rozkręcanego przez Zycha Collegium Intermarium,
• zajęcia w Collegium prowadzić ma też jeden z wicedyrektorów NIW,
• a drugi wicedyrektor NIW działał do niedawna z Zychem w Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP (był jej prezesem).

Pączkujące Ordo Iuris

Ordo Iuris, którego wiceprezesem jest Tymoteusz Zych, jest jedną z najbardziej znanych ultrakatolickich organizacji w Polsce. Jej celem jest zyskanie jak największego wpływu na porządek prawny (łac. ordo iuris) w Polsce i UE i zmienianie go na konserwatywno-katolicką modłę. W dużym stopniu przyczyniła się ona do ograniczenia prawa Polek do aborcji, chce też m.in. wypowiedzenia przez Polskę antyprzemocowej konwencji stambulskiej.

Działacze Ordo Iuris przekonują, że aby skutecznie realizować swoje cele, muszą i chcą pozostać całkowicie niezależni od władzy i publicznego finansowania. Na stronie internetowej OI piszą: „Świadomie rezygnujemy z grantów i dotacji publicznych, których pozyskanie mogłoby ograniczać naszą niezależność. Jedynie dzięki Darczyńcom możemy kontrolować poczynania władzy, bez obawy o dalsze funkcjonowanie”.

I rzeczywiście organizacja zbiera na swoją działalność coraz wyższe kwoty. Według unijnego rejestru przejrzystości, w 2020 roku jej budżet sięgnął 1 510 462 euro, czyli około 6,7 mln zł. Z tego na lobbing w UE miała przeznaczyć pomiędzy 50 tys. a 100 tys. euro.

Ale to tylko część obrazka. Bo ludzie Ordo Iuris, korzystając z wzorów ruchu Tradition, Family, Property (TFP), w którym tkwią jego korzenie, zakładają szereg organizacji pozarządowych, realizujących różne zadania powiązane z celami OI.

Tak jest w przypadku organizacji, w których władzach zasiada wiceszef Ordo Iuris Tymoteusz Zych, 35-letni radca prawny i wykładowca akademicki.

Jak wynika z oficjalnej notki o nim, jest on „autorem licznych ekspertyz, opinii prawnych i artykułów naukowych z zakresu ochrony praw człowieka, prawa rodzinnego i polityki rodzinnej, prawa konstytucyjnego oraz międzynarodowego prawa publicznego. Jego opinie i ekspertyzy były wykorzystywane w procesie legislacyjnym, a także przyjmowane zarówno przez polskie i zagraniczne sądy oraz trybunały (...)”.

Coraz częściej jego działalność skupia uwagę publiczną. Kilka miesięcy temu 34 eurodeputowanych z grupy ds. praw osób LGBTI, zaprotestowało przeciwko powołaniu go do Komitetu Ekonomiczno-Społecznego UE, opiniującego unijne projekty legislacyjne. A konkretnie do jednej z grup tego komitetu, zajmującej się m.in. sprawami osób LGBT i równouprawnienia kobiet. Zycha zgłoszono do niej jesienią 2020 roku jako kandydata wspomnianej już wyżej Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP, której jest współzałożycielem i wiceprezesem.

Monitoring prawa i walka z fejkniusami

Niewiele ponad pół roku przed wejściem do rady Narodowego Instytutu Wolności, Zych wraz z czworgiem znajomych z Ordo Iuris założył Fundację Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego. I został jej prezesem.

Pierwszą siedzibą fundacji było mieszkanie przy ul. Jaracza w Warszawie, należące do rodziny Jerzego Kwaśniewskiego, wiceprezesa Ośrodka (ds. finansowych), a równocześnie prezesa fundacji Ordo Iuris. Dziś organizacja rezyduje przy Pl. Grzybowskim, w budynkach Parafii Wszystkich Świętych.

Niemal od początku swej działalności Ośrodek im. Cegielskiego korzystał z publicznego wsparcia, choć początkowo nie było ono duże. W 2018 roku dostał 34 300 zł dotacji z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, którym rządził wówczas Jarosław Gowin, i 74 000 zł z podlegającego ministrowi Piotrowi Glińskiemu Narodowego Centrum Kultury. Organizacja pisała też analizy na zlecenie prawicowych polityków.

W sumie, przez pierwsze półtora roku działalności, Ośrodek im. Cegielskiego miał 223 tys. zł przychodu z darowizn i usług. W kolejnych latach wpływy znacznie poszły w górę.

Fundacja dostała aż 5 dotacji z Narodowego Instytutu Wolności - łącznie 1 675 898 zł. Z tego:

• 700 000 zł na trzyletni projekt „W stronę wolności - Sąd Arbitrażowy przy Ośrodku Analiz Prawnych Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego” (grant z PROO 2019, priorytet 1a - wsparcie działań misyjnych i rozwoju instytucjonalnego);
• 285 088 zł na projekt „Rozwój Ośrodka Analiz”, w ramach którego przez rok prowadzono monitoring legislacji, m.in. dotyczącej organizacji pozarządowych (PROO 2019, priorytet 4 - rozwój instytucjonalny think-tanków obywatelskich);
• 372 460 zł na „Budowę zaplecza fundraisingowego Ośrodka Analiz Cegielskiego” (PROO 2020, priorytet 2a - budowa początkowych kapitałów żelaznych);
• 119 950 zł na prowadzenie w szkołach zajęć, w ramach projektu „Młody człowiek w świecie dezinformacji” (FIO 2020, priorytet 3 - rozwój edukacji obywatelskiej i kompetencji społecznych)
• i 198 400 zł na realizację w latach 2020-2021 portalu fact-checkingowego Odfejkuj.info (PROO 2020, priorytet 3 - rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji strażniczych).

Na Odfejkuj.info można dziś znaleźć m.in. sprostowania "fake-newsów", że różańce Żołnierzy Chrystusa służą do smagania i zabijania, że w Polsce powstała organizacja anty-Ordo Iuris albo że popierany przez OI projekt "Zatrzymaj aborcję" zakładał sankcje karne dla kobiet. Na stronę przekierowuje internautów inny portal fact-checkingowy - sprawdzimy.info - założony w ub. roku pod patronatem Ordo Iuris.

W tym roku na liście rezerwowej wniosków, które mogą dostać dotację z NIW, jeśli zwolnią się jakieś środki, znalazł się projekt "Badamy samorządy - Rozwój Ośrodka Analiz Cegielskiego" (PROO 2021), wyceniony na 265 400 zł.

Organizacja ubiega się także o 310 200 zł na "Wzmocnienie kompetencji organizacji obywatelskich i wspólnot lokalnych w zakresie crowdfundingu" (NOWEFIO 2021). Przeszła już pozytywnie ocenę formalną.

(Uwaga! W linkach znajdziecie pełne listy dotacji przyznanych w ramach poszczególnych programów.)

Konfederacja bliska Glińskiemu

Kolejną organizacją pozarządową, z którą związany jest Tymoteusz Zych, a która otrzymuje dotacje z Narodowego Instytutu Wolności jest Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczpospolitej (KIPR).

Powstała w marcu 2017 roku - gdy w resorcie ministra Piotra Glińskiego pisano ustawę o NIW i trwała gorąca dyskusja, kto powinien dzielić w Polsce środki dla organizacji pozarządowych. Od razu zaatakowała Fundację Batorego, której rząd chciał odebrać prawo dzielenia tzw. funduszy norweskich. Zarzucała jej wspieranie "kontrowersyjnych" projektów (np. dotyczących LGBT), które - jej zdaniem - godzą w polski porządek prawny.

Członkami Konfederacji zostały m.in. fundacje Ordo Iuris i Ośrodek im. Cegielskiego. Trzy ostatnie siedziby KIPR to kolejno: mieszkanie rodziny szefa Ordo Iuris Jerzego Kwaśniewskiego przy ul. Jaracza w Warszawie, budynek PAST-y, gdzie swą siedzibę ma Ordo Iuris i w końcu Parafia Wszystkich Świętych, gdzie mieści się też Ośrodek im. Cegielskiego.

Od początku działalności Konfederacja jest dotowana przez państwo. W 2017 roku przyznano jej 76 230 zł ze sławnego Funduszu Sprawiedliwości, podlegającego ministrowi Ziobro i 54 000 zł z Narodowego Centrum Kultury, które nadzoruje minister Gliński.

Dzięki realizowanym przez nią projektom, rządzący - nie do końca w zgodzie z prawdą - mogą chwalić się, że wspierają jawność w życiu publicznym, prowadzą dialog z organizacjami pozarządowymi oraz dbają o prawa i wolności obywatelskie.

Od 2019 roku Konfederacja dostaje duże wsparcie z Narodowego Instytutu Wolności. Według naszych ustaleń, NIW przyznał jej 3 dotacje, o łącznej wartości 1 167 350 zł. W tym:

• 268 200 zł na realizację w latach 2019-2020 projektu „Konfederacja organizacjom - upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony danych osobowych” (z programu FIO 2019, priorytet 4 - silne organizacje pozarządowe);
• 699 150 zł na „Rozwój instytucjonalny Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP” w latach 2019-2021 (PROO 2019, priorytet 1a - wsparcie działań misyjnych i rozwoju instytucjonalnego)
• i 200 000 zł na „Wzmocnienie i rozwój portalu branżowego dla NGO aktywiusz.pl” w latach 2020-2021 (PROO 2020, priorytet 3 - rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji strażniczych i mediów obywatelskich).

Na Aktywiuszu, poza poradami dla organizacji pozarządowych, można znaleźć np. odpowiedź na pytanie "dlaczego patriotów przezywają faszystami" albo informacje o ośrodku monitorowania chrystianofobii, czy o bractwach rycerskich.

Obecnie Konfederacja ubiega się o kolejną dotację - 311 700 zł na projekt "Budujemy networking polskich NGO" (NOWEFIO 2021). Przeszedł on już wstępną weryfikację i został zakwalifikowany do oceny merytorycznej.

Kolejne 2 projekty organizacji trafiły na listę rezerwową (do realizacji, jeśli zwolnią się środki):

• „Hub dla NGO Kapitałem Żelaznym KIPR”, na który organizacja chciała dostać 416 900 zł (PROO 2021, priorytet 2a)
• i "Wzmocnienie instytucjonalne Think Tanku Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP", który wyceniła na 298 400 zł (PROO 2021, priorytet 4).

(Uwaga! W linkach pełne listy dotacji przyznanych w ramach poszczególnych programów.)

Wicedyrektor z korzeniami w Konfederacji

W kwietniu 2021 roku dotychczasowy prezes Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP - Przemysław Jaśkiewicz - powołany został na stanowisko wicedyrektora Narodowego Instytutu Wolności.

W rejestrze sądowym wciąż jeszcze wpisany jest jako szef KIPR, ale w odpowiedzi na pytania OKO.press wyjaśnia, że 12 kwietnia 2021 złożył rezygnację z tej funkcji. "Natomiast Krajowy Rejestr Sądowy ciągle jeszcze nie uaktualnił wpisu, na co nie mam wpływu” - pisze.

Edukacja do Wartości

Najmłodszą organizacją związaną z Tymoteuszem Zychem jest Fundacja Edukacja do Wartości.

Powstała na początku 2020 roku. Zych jest jej prezesem, a wiceprezesem Jerzy Kwaśniewski (szef Ordo Iuris). W radzie fundacji zasiadają Marcin Olszówka (działa również w Polskim Towarzystwie Prawa Wyznaniowego) i Karolina Pawłowska (szefowa Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris, współzałożycielka fundacji Ośrodek im. Cegielskiego).

W tym roku organizacji przyznano 500 000 zł dotacji z Narodowego Instytutu Wolności, na "Budowę początkowych kapitałów żelaznych" (PROO 2021, priorytet 2a - wsparcie budowy początkowych kapitałów żelaznych).

Ubiega się jeszcze o wsparcie na 3 kolejne projekty:

• "Rozwój organizacyjny Fundacji Edukacja do Wartości" (wniosek o 700 000 zł z PROO 2021, priorytet 1a),
• "Stworzenie forum debaty publicznej online" (300 000 zł z NOWEFIO 2021, priorytet 3)
• "Platforma e-learningowa dla organizacji pozarządowych" (400 000 zł z NOWEFIO 2021, priorytet 4).

Wszystkie te projekty przeszły pomyślnie weryfikację formalną i zostały zakwalifikowane do oceny merytorycznej. Na listę rezerwową trafił zaś projekt "Rozwój think-tanku Fundacji Edukacja do wartości", na który fundacja Zycha chciała dostać 300 000 zł (z PROO 2021, priorytet 4).

Wykładowcy z Narodowego Instytutu Wolności

To Fundacja Edukacja do Wartości jest założycielem uczelni Collegium Intermarium, której uruchomienie ogłosili w ubiegłym tygodniu ludzie Ordo Iuris.

Misją uczelni ma być "edukacja oparta na klasycznych wartościach cywilizacji europejskiej: rzymskiej kulturze prawnej, greckiej filozofii i etyce chrześcijańskiej".

„Liczymy na to, że dzięki temu nowemu projektowi, który jest naturalnym etapem rozwoju Instytutu Ordo Iuris, to absolwenci Collegium Intermarium będą wkrótce kształtować politykę, prawo i tożsamość Europy Środkowej jako regionu ludzi świadomych, pozbawionych kompleksów wobec państw Zachodu i Wschodu oraz wykształconych na najwyższym światowym poziomie” - pisali w komunikacie rozesłanym do sympatyków Ordo Iuris założyciele szkoły.

Model jej działania ma być zbliżony do kształcenia w uczelniach Opus Dei - każdy student ma mieć własnego tutora, czyli opiekuna, który czuwa nad jego rozwojem. A rozwój polegać ma nie tylko na przygotowaniu studenta do zawodu, ale na jego wszechstronnej formacji.

Uczelnia ogłosiła już, kto od jesieni będzie prowadził w niej zajęcia. Na liście przyszłych członków kadry znaleźli się m.in.:

• Michał Rulski - zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Wolności, były wicedyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w kancelarii premiera,
• Piotr Mazurek - członek rady NIW reprezentujący przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego, czyli Piotra Glińskiego, sam jest wiceprzewodniczącym tego komitetu, a także sekretarzem stanu w kancelarii premiera i pełnomocnikiem rządu ds. polityki młodzieżowej;
• Bartłomiej Orzeł - kolejny członek rady NIW reprezentujący Glińskiego, ekonomista, dziennikarz, współzałożyciel portalu Jagiellonski24.pl, od września 2020 roku pełnomocnik rządu ds. programu „Czyste Powietrze”
• i Piotr Patkowski - członek rady NIW, reprezentujący Ministerstwo Finansów, wiceminister tego resortu i zarazem Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych.

"Nie ma konfliktu interesów"

Zapytaliśmy wymienioną wyżej czwórkę, czy to, że będą wykładowcami uczelni prowadzonej przez fundację, która otrzymuje i ubiega się o dotacje z NIW, a równocześnie zasiadają we władzach NIW, nie jest konfliktem interesów.

Wicedyrektor NIW, Michał Rulski odpisał: "O konflikcie interesów nie można mówić, gdyż nie ma żadnej formalnej zależności czy współzależności pomiędzy moją osobą oraz piastowaną funkcją, a wspomnianą Fundacją".

Podkreślił, że "kluczem dla efektywnego funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki jest wolność nauczania, badań naukowych oraz autonomia uczelni”. A on "w swojej działalności naukowej i dydaktycznej zawsze pamięta o odpowiedzialności za jakość i rzetelność prowadzonych badań oraz za wychowanie młodego pokolenia".

Bartłomiej Orzeł z rady NIW, w rozmowie z nami tłumaczy: „Collegium Intermarium chyba nie jest beneficjentem środków z NIW. Jeśli chodzi o Fundację do Wartości - nie wydaje mi się żeby był to konflikt interesów. Z prostego powodu: rada opiniuje ogólny kształt programów dotacyjnych czy regulaminów, jest organem doradczym, natomiast samej oceny wniosków dokonują już wyznaczone do tego osoby. Nie mam wpływu na ich oceny i decyzje”.

Na to, że rada NIW nie ma wpływu na decyzje o dofinansowywaniu konkretnych projektów i że wybierają je specjalnie powoływani eksperci, wskazują w swoich odpowiedziach również Piotr Mazurek i Piotr Patkowski.

Mazurek wyjaśnia też, że Collegium Intermarium zwróciło się do niego "z propozycją współpracy w zakresie umiejscowienia treści związanych z organizacjami pozarządowymi w planowanym programie studiów", a

Działacze organizacji pozarządowych, z którymi rozmawialiśmy, wskazują jednak na zagrożenia, wiążące się z tym, że w radzie NIW zasiada członek władz organizacji ubiegających się o dotacje (Tymoteusz Zych), kolejni trzej członkowie rady i wicedyrektor NIW będą wykładowcami zakładanej przez niego uczelni (Mazurek, Orzeł, Patkowski i Rulski), a drugi wicedyrektor NIW jest kolegą Zycha z Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych RP.

Przypominają, że to dyrekcja Instytutu sprawuje nadzór nad właściwą realizacją obecnych i przyszłych programów wsparcia społeczeństwa obywatelskiego (PROO i FIO). I to ona decyduje o zasadach konkursów NIW, a także powołuje ekspertów oceniających poszczególne wnioski i zatwierdza listę projektów do realizacji. Rada z kolei zatwierdza regulaminy konkursów o dofinansowanie.

"Jeśli ktoś zasiada we władzach NIW, a równocześnie jest związany z organizacjami pozarządowymi, istnieje ryzyko, że będzie wpływał na taki kształt konkursów NIW albo taki dobór ekspertów oceniających wnioski, by pieniądze dostawały NGOsy o konkretnym profilu. Poza tym, liczna obecność we władzach NIW osób kojarzonych z konkretnymi organizacjami może psychologicznie wpływać na ekspertów" - mówi wieloletnia szefowa znanego stowarzyszenia, które korzysta z publicznych dotacji.

Tymoteusz Zych nie odpowiedział na nasze pytania dotyczące konfliktu interesów i działalności organizacji, w których działa oraz Collegium Intermarium.

Uczelnia zainauguruje swoją działalność 28 maja 2021, międzynarodową konferencją „Intermarium. Przestrzeń Wolności i Ładu”. Według publicznych zapowiedzi Zycha, wezmą w niej udział m.in. Piotr Mazurek z KRPM i rady NIW oraz Piotr Gliński, przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego nadzorujący NIW.

Edycja z 25 maja 2021 roku:

Wymieniając w tekście blisko 30-krotnie nazwę Ordo Iuris, raz - w wyniku oczywistej omyłki pisarskiej - użyliśmy nazwy Opus Dei (pisząc, że Tymoteusz Zych, wraz ze znajomymi z OD - a nie, jak powinno być: z OI - utworzył Ośrodek im. Cegielskiego). Omyłkowo określiliśmy też Konfederację Inicjatyw Pozarządowych RP mianem "fundacji" - jest ona związkiem stowarzyszeń (wynikało to z opisu w tekście i dołączonego do tekstu wypisu z KRS). Oba błędy zostały poprawione.

Sprostowanie

"Nieprawdą jest, że dr r.pr. Tymoteusz Zych zasiada we władzach Narodowego Instytutu Wolności

dr r.pr. Tymoteusz Zych"

Odpowiedź redakcji

Zgodnie z Prawem prasowym, odpowiedź redakcj zostanie opublikowana dzień po publikacji sprostowania.