Zakaz aborcji wraca do TK. PiS, Konfederacja i Kukiz’15: „Nie odpuszczamy!”

Sprawa zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej wraca do Trybunału Konstytucyjnego. 119 posłów i posłanek PiS, Konfederacji, Kukiz’15 podpisało się pod wnioskiem o uznanie jednej z trzech przesłanek do legalnej aborcji (gdy „badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu”), za niezgodną z konstytucją. O inicjatywie 23 grudnia na twitterze poinformowali posłowie Bartłomiej Wróblewski i Piotr Uściński.

W imieniu 119 posłanek i posłów z 3 klubów ponownie złożyliśmy z @PiotrUscinski do @TK_GOV_PL wniosek o stwierdzenie niekonstytucyjności aborcji eugenicznej, gdyż narusza godność człowieka (art.30),prawo do życia (38),zakaz dyskrym. (32), zasadę określoności (2). Nie odpuszczamy! pic.twitter.com/pWmiWafJGb

— BartłomiejWróblewski (@bwroblewski) December 23, 2019

Poprzedni wniosek, którego orędownikiem również był Wróblewski, przez dwa lata pozostał bez rozpoznania. Zgodnie z regulaminem TK, wraz z nową kadencją Sejmu wszystkie stare sprawy są automatycznie umarzane. Nieoficjalnie wiadomo, że na podjęcie ostrego kursu w sprawie aborcji przed wyborami parlamentarnym 2019, nie chciał zgodzić się prezes Jarosław Kaczyński. Zwłoka była tym bardziej rozczarowująca dla środowisk anty-choice, że wcześniej PiS rozbudził nadzieje na uchwalenie drakońskiego prawa:

• w marcu 2018 komisja sprawiedliwości i praw człowieka, której przewodził poseł PiS Stanisław Piotrowicz, nie odrzuciła projektu „Zatrzymaj aborcję” i przesłała ją do dalszych prac w Sejmie;
• także w marcu 2018 sejmowa komisja legislacyjna poparła wniosek do TK o uznanie przesłanki embriopatologicznej za niezgodną z konstytucją;
• w maju 2018 śladem komisji poszedł Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro;
• w 2018 roku prezydent Andrzej Duda kilkakrotnie powtórzył, że gdyby ustawa „Zatrzymaj aborcję” trafiła na jego biurko, podpisałby ją.

Według nieoficjalnych informacji Trybunał Konstytucyjny uzgodnił stanowisko ws. wniosku posłów i posłanek PiS. Projekt orzeczenia miał być gotowy już jesienią 2018 r. i jak wynikało z poselskiego listu ponaglającego, było ono przychylne dla środowisk antyaborcyjnych. Rozpatrzenie wniosku osobiście miała zatrzymać prezes TK, Julia Przyłębska. I tak przeleżał do końca kadencji, mimo nacisków z prawej strony.

Manewr z TK

Orzeczenie TK miało być dla PiS ucieczką przed odpowiedzialnością. Procedowanie obywatelskich projektów ustaw, których celem jest zaostrzenie prawa antyaborcyjnego, do tej pory kończyło się dużymi protestami społecznymi. W 2017 r. autor projektu przekonywał, że manewr z TK popierał sam prezes Jarosław Kaczyński. Plan był prosty: jeśli decyzję podejmie (w teorii) niezależny od władzy sąd, PiS będzie kryty.

Nawet jednak środowiska konserwatywne, które naciskały na przyspieszenie procedowania sprawy, nie miały wątpliwości, kto ma wpływ na działania Trybunału Konstytucyjnego.

„Jeśli ten wniosek pozostanie nierozpatrzony, będzie to hańbą dla Trybunału i kompromitacją jego prezesa. Polityczna i moralna odpowiedzialność spadnie także na PiS i kierującego nim Jarosława Kaczyńskiego.

Okaże się, że zabiegi tej partii wokół TK oraz obsada stanowisk sędziowskich, to nie była dobra zmiana. Że prawo posłów do wszczynania kontroli konstytucyjności ustaw jest iluzoryczne” – pisał Jarosław Dudała w „Gościu Niedzielnym”.

„Liczymy, że tym razem prace będą dużo szybciej przebiegały” – mówił w wywiadzie dla „Radia Maryja” jeden z wnioskodawców Piotr Uściński.

Wobec tego, że PiS nie zdecydował się na zaostrzenie ustawy w poprzedniej kadencji, trudno przewidzieć, jak zachowa się teraz. To niemal pewne, że nie zrobi nic do wyborów prezydenckich w maju 2020 r. Zmiana, która popiera zaledwie 10 proc. Polaków mogłaby osłabić Andrzeja Dudę w drodze po reelekcję.

W Sejmie na rozpatrzenie czeka też projekt „Zatrzymaj Aborcję”. O tym, co dzieje się z projektem w nowej kadencji pisaliśmy tutaj:

Zakaz niezgodny z konstytucją i opinią Polaków

Zdaniem wielu środowisk prawniczych zakaz aborcji w przypadku wad płodu jest niezgodny z polską konstytucją oraz z traktatami międzynarodowymi. A także z opinią Polek i Polaków:

1. Naczelna Rada adwokacka: to jest niezgodne z konstytucją

Według Naczelnej Rady Adwokackiej zaostrzenie przepisów „stanowiłoby ograniczenie w zakresie korzystania z szeregu konstytucyjnych praw i wolności przysługujących kobietom”. Ograniczone zostałyby szczególnie te prawa, które wynikają z trzech artykułów Konstytucji RP:

Art. 30: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.

Art. 32: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”.

Art. 47: „Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”.

Ograniczenia, które państwo ma prawo nakładać, nie mogą naruszać praw i wolności obywatelskich, w tym godności, prawa do równego traktowania i prawa do życia prywatnego. Nawet jeżeli uznamy, za TK, że prawna ochrona przysługuje człowiekowi także w okresie prenatalnym, nie oznacza to, że w pewnych okolicznościach nie może ona zostać ograniczona, gdy zagraża innym konstytucyjnym prawom.

Art. 38 Konstytucji RP nie obejmuje okresu prenatalnego.

Naczelna Rada Adwokacka nie zgadza się z opinią przestawioną w projekcie, że „prawna ochrona życia w art. 38 Konstytucji RP obejmuje także okres prenatalny”. I przeciwstawia orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 1997 roku uchwale Sądu Najwyższego 2006 roku, w której czytamy, że ,,życie i zdrowie człowieka jest przedmiotem ochrony od rozpoczęcia porodu, a w wypadku operacyjnego zabiegu cesarskiego cięcia kończącego ciążę – od podjęcia czynności zmierzających do przeprowadzenia tego zabiegu”.

2. Brak możliwości przerwania ciąży może naruszać prawa człowieka, a tym samym traktaty międzynarodowe

Zgodnie z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka (m.in. linią orzecznicza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i zaleceniami Organizacji Narodów Zjednoczonych) brak możliwości przerwania ciąży w określonych przepadkach „może prowadzić do naruszenia podstawowych praw człowieka poprzez narażanie kobiet na okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie”.

Zdaniem Naczelnej Rady Adwokackiej brak dostępu do aborcji może naruszać art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych: „Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu”. Tak też orzekł Komitet Praw Człowieka ONZ w roku 2016 roku w sprawie Amanda Jane Mellet przeciwko Irlandii. Wtedy właśnie pacjentce odmówiono aborcji ze względu na wady płodu.

Inne akty prawne dotyczące praw człowieka (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności) także nie rozszerzają ochrony życia na okres prenatalny.

Dlatego też uchylenie jednej z przesłanek byłoby niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa międzynarodowego i Konstytucją RP.

Obecna ustawa jest i tak jedną z najbardziej restrykcyjnych na świecie i w Europie, a projekt „Zatrzymaj aborcję” ma ją jeszcze zaostrzyć, zauważa NRA w swojej opinii:

„Tylko siedem państw – Chile, Dominikana, Gwatemala, Malta, Nikaragua, Salwador oraz Watykan – całkowicie zabrania przerywania ciąży. Nieliczne państwa, w szczególności z Ameryki Łacińskiej, Afryki i Bliskiego Wschodu, dopuszczają natomiast możliwość przerywania ciąży wyłącznie w sytuacji zaistnienia przesłanki medycznej, przy czym jedynym europejskim państwem posiadającym tego typu ograniczenia jest Irlandia”.

Całą opinię Naczelnej Rady Adwokackiej można przeczytać tutaj.

Negatywną opinię o projekcie wyraziły także Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka i Polskie Towarzystwo Ginekologów Położników oraz Biuro Analiz Sejmowych.

3. Polacy i Polki nie chcą zaostrzenia prawa, coraz częściej chcą jego liberalizacji

Większość sondaży z ostatnich lat pokazuje, że przeważająca część Polaków jest za utrzymaniem obecnej ustawy antyaborcyjnej z 1993 roku, która pozwala na aborcję w trzech przypadkach – gdy zagrożone jest zdrowie lub życie kobiety, gdy ciąża pochodzi w gwałtu lub gdy płód jest ciężko lub trwałe uszkodzony. Odsetek Polaków, którzy chcieliby zaostrzenia ustawy – jak proponuje prezydent – pozostaje niezmienna – to ok. 10 proc., czyli bardzo mało.

Wiele sondaży pokazuje także, że liczba zwolenników liberalizacji prawa aborcyjnego wzrosła. W badaniach IPSOS dla OKO.press ta liczba zbliża się do 40 proc:

Gdy pytanie zadaliśmy inaczej, zwolenników prawa do aborcji jest jeszcze więcej:

W sondażu SW Research dla „Rzeczpospolitej” z maja 2018 roku zwolenników liberalizacji jest 46 proc. We wrześniowym sondażu Kantar Millward Brown dla „Wysokich Obcasów” wynik był podobny: 45 proc. uważało, że aborcja do 12 tygodnia ciąży powinna być legalna.

---