Nie było Tomahawków, teraz nie ma Budapesztu. O co w tym może chodzić? Wyjaśniamy

Zastanawiając się, co właśnie powiedział Trump, zachowujemy się tak, jakby Ukrainą zajmował się inny Trump niż ten, który pozwala współpracownikom publikować filmiki AI o tym, jak w złotej koronie z myśliwca oblewa przeciwników politycznych fekaliami. A ministrem obrony USA był ktoś inny niż Pete Hegseth, zakładający na spotkanie z Wołodymyrem Zełenskim niejednoznaczny krawat – w barwach amerykańskich albo rosyjskich. Polityka USA polega dziś na świadomej niejednoznaczności.

Podobnie jest ze spotkaniem w Budapeszcie Trump-Putin. Miało się odbyć zaraz, teraz już w zasadzie zostało odwołane, a w każdym razie nie odbędzie się szybko, choć obie strony są pełne nadziei na spotkanie. A może się odbędzie. Kiedyś.

Więc oczywiście można się zajmować komunikatami Trumpa, że rozmowa telefoniczna z Putinem była „produktywna”. Możemy też zajmować się tym, że Trump „nie dał” Ukrainie Tomahawków, a z przecieków z Białego Domu wynika, że 17 października 2025 na spotkaniu z prezydentem Zełenskim „był zły, przeklinał i krzyczał”, zażądał od Ukrainy ustępstw terytorialnych oraz „podarł mapy”.

Krzyki Trumpa zawsze robią wrażenie na zachodnich mediach – bo one, podobnie jak filmiki z bombardowaniem fekaliami – są jednak dla zachodniej publiczności wstrząsającą nowością. Ale dla Ukrainy, zwłaszcza po haniebnym spotkaniu w Białym Domu 28 lutego 2025, nowością nie są. Ukraina nie mogła być zaskoczona, choć zaskoczenie udawać musi. Taka to gra. A Ukraina gra ostro.

Więc lepiej skupić się na tym – i zapytać np., jakie mapy miał podrzeć Trump.

Jakie są fakty?

Wyjaśnijmy po kolei:

• Niezmieniającym się celem Moskwy jest od czterech lat podbój Ukrainy. Moskwa nie może z tego się wycofać, bo na tej wojnie ufundowany jest reżim Putina. Gospodarki wojennej nie da się łatwo przestawić na pokojową – tymczasem kryzys w Rosję już uderza. Do tego dochodzą gigantyczne straty w ludziach, które można tylko uzasadniać „koniecznością ostatecznego zwycięstwa”. Trump tego nie rozumie i próbuje negocjować. Moskwa chce natomiast rozmawiać o „pierwotnych przyczynach konfliktu”, co na normalny język przekłada się jako podbój i podporządkowanie Moskwie Ukrainy. Dla Putina nie ma innych możliwości.

Jak Moskwa ogrywa Trumpa

• Do tej pory Moskwa bardzo sprawnie ogrywała Trumpa, zapewniając go, że niezwykle pragnie pokoju i zakończenia „wojny Bidena”, „której by nie było, gdyby Trump był prezydentem w 2022 roku”. Żeby zawrzeć pokój, trzeba tylko ustalić kilka szczegółów.
• Na Alasce 15 sierpnia Trump dał się Putinowi podejść i zgodził się na to, by w Ukrainie od razu negocjować pokój, bez rozejmu. Trump zgodził się więc naprawdę na rozmowy o kapitulacji Ukrainy. Mogły go zwieść opowieści o proponowanych przez Moskwę „ustępstwach terytorialnych”. Tyle że po putinowsku „ustępstwa” oznaczają, że ustępuje Ukraina – a nie Rosja. Ukraina oczywiście się na to nie zgodziła, a wsparła ją Europa. Wymarzonego przez Trumpa szczytu Zełenski-Putin nie było – bo też być nie mogło.

Trump obiecuje Tomahawki

• Tomahawki są straszakiem. Trump tak naprawdę ich nie obiecał Ukrainie, obiecał je „w zasadzie”, ale mówił o nich tyle, by wystraszyć Putina i skłonić go do kontaktu z Waszyngtonem. Putin w końcu zadzwonił do Trumpa. Prezydent Zełenski dekodował tę grę na konferencji prasowej po spotkaniu w Białym Domu 17 października („Rosja naprawdę boi się Tomahawków, a zwłaszcza tego, co mogłyby zrobić razem z uzbrojeniem, którym już dysponuje Ukraina”).
• Gra Tomahawkami odbywa się w nowej rzeczywistości wojennej. Ukraina nadal jest straszliwie ostrzeliwana, ale letnia krwawa ofensywa Putina nie przyniosła spodziewanych efektów. Rosja jest w kryzysie, a Ukraińcy niszczą jej infrastrukturę daleko poza tzw. linią frontu. Trump, wielki negocjator rozejmu w Gazie, dostał od Ukraińców mapy z celami, gdzie uderzyć, by Rosja w końcu przystała na rozejm. Ukraińcy powiedzieli coś jeszcze: możemy podzielić się z USA wiedzą o tym, jak wygląda nowoczesne pole walki, co mogą drony (zapewne też: jakie dane już zebrały).
• Gra „o Budapeszt”, czyli o kolejny szczyt Putin-Trump, odbywa się w nowej rzeczywistości po uzyskaniu przez Trumpa rozejmu w Gazie. Tego samego chciałby w Ukrainie. Ale Moskwa na to nie może się zgodzić. Nie może też „oddać części okupowanych przez siebie terenów Ukrainy” (taki przeciek poszedł z Białego Domu i zachodnie media poświęciły temu dużo uwagi). A nie może, bo wedle putinowskiej nowomowy Moskwa niczego nie okupuje, tylko „wyzwala” tereny, których mieszkańcy „w swobodnym referendum opowiedzieli się za połączeniem z Rosją” (chodzi o fikcyjne referendum w 2022 roku, które miało uzasadnić w Rosji „częściową mobilizację”). Nie może więc z tych terenów, a także z terenów, których jeszcze nie zdobyła w Ukrainie „oddać”, bo to zawaliłoby całą wojenną narrację.

Czeka tylko Orbán

• Moskwa gra teraz na przedłużenie konfliktu ile się da. Nie ma pomysłu na jego zakończenie inne niż podbój Ukrainy. A ciągle ma nadzieję, że kluczowa w tej rozgrywce Europa się podzieli. Proukraińskie rządy przegrają wybory, a do sojuszu Orbána z Fico dołączą kolejni. Wielkie nadzieje Moskwa łączyła z prezydentem Nawrockim. Nie wyszło. Teraz cała furia propagandy Kremla nakierowana jest na Europę i jej przywódców. Fiasko rozmów w Budapeszcie Moskwa próbuje zwalić na Polskę i Litwę, które nie chcą wpuścić samolotu z Putinem w swoją przestrzeń powietrzną. Choć w Budapeszcie nikt na razie na Putina nie czeka, poza Orbánem.

Pułapka lekceważenia Ukrainy

W trwającej czwarty rok wojnie jedno jest pewne: nikt w Rosji nie spodziewał się, że Ukraina się obroni.

Ataki dronowe i rakietowe na rosyjski system zasilania wojny (rafinerie, przetwórnie gazu oraz podstacje zasilające w energię Moskwę) są teraz w Rosji codziennością. Benzyny brakuje, a codzienne triumfalne doniesienia w mediach, że „rosyjskie siły zbrojne skutecznie uderzyły w infrastrukturę wroga daleko za linią frontu” zamieniły się w doniesienia o „rosyjskich atakach odwetowych za ataki wroga na cywilną infrastrukturę Rosji” (wedle propagandy Kremla to, co jest „cywilne” w Rosji, jest „wojskowe” w Ukrainie).

Ukraina się nie poddaje i atakuje, bo za nią murem stoi Europa. Do jej przywódców dotarło, czym grozi odpuszczenie Putinowi.

Moskwa liczyła jednak, że Trump „każe” Europie wstrzymać pomoc – Moskwa bowiem uwięziona jest w świecie, w którym silniejszy każe, a słabszy się dostosowuje. To nie jest zwykły błąd poznawczy – to zasada, która pozwala utrzymać Putinowi i jego oligarchii władzę. Więc Putin musi być tej zasadzie wierny.

Trump zaś liczył, że zdoła najazd na Ukrainę zatrzymać, gdyż „ma dobre stosunki z Putinem”. Świat Trumpa opiera się na uproszczeniach – to też metoda na sprawowanie władzy. Ale i ona się nie sprawdziła.

O co gra Putin

Rosja nieodmienne powtarza, że nie zmieniła celów wobec Ukrainy i zrealizuje je zbrojnie, albo pokojowo – bez różnicy. Ukraina ma się poddać. Początkowo cele te opisane były jako „demilitaryzacja”, „denazyfikacja”, ”denuklearyzacja" oraz wymuszenie neutralnego statusu Ukrainy. Potem jednak, w 2024 roku Putin je doprecyzował. Chodzi mu o:

• pełną aneksję do Rosji czterech regionów: ługańskiego, donieckiego, zaporoskiego i chersońskiego (łącznie z obszarami jeszcze przez Moskwę niezdobytymi);
• zmianę władz Ukrainy na promoskiewskie i danie Rosji prawa do ingerowania w wewnętrzne sprawy Ukrainy (pod pretekstem obrony rosyjskojęzycznej ludności i promoskiewskiej Cerkwi);
• rozbrojenie Ukrainy.

21 października szef dyplomacji Putina Ławrow powtórzył, że Moskwa z tych celów nie zrezygnuje.

Moskwa nie uznaje obecnych władz Ukrainy, więc nie ma mowy, by Putin spotkał się z prezydentem Zełenskim (co się marzy Trumpowi). Byłby to jawny zamach na boską pozycję Putina w Rosji. Jak powtarza nieustająco rosyjska propaganda, Ukraina nie jest państwem, Ukraińcy nie są narodem, a prezydent Zełenski nie jest prezydentem (bo jego kadencja wygasła, a w ogóle władze Ukrainy są nielegalne od czasu wypędzenia do Moskwy prorosyjskiego prezydenta Janukowycza w 2014 roku). Moskwa nazywa Zełenskiego „głową reżimu kijowskiego” i gotowa jest uznać jego pełnomocnictwa tylko do podpisania pełnej kapitulacji.

Ten dogmat, podobnie jak konieczność podbicia Ukrainy, nie wynika – podkreślmy – z relacji międzynarodowych, ale z wewnętrznego uwarunkowania władzy Putina. Dlatego jest nienegocjowalny, póki Putin rządzi w Rosji.

Rozejm nie do przyjęcia

Sukces Trumpa w postaci rozejmu w Gazie Moskwa chciała przekuć na swój sukces w Ukrainie. Chodziło o namówienie prezydenta USA, by Ukrainę uznać za państwo upadłe, bez legalnych władz. Zdecydować za Ukrainę – tak jak to próbuje się robić za Palestyńczyków w Gazie – ustanowić jakąś zarządzaną przez ONZ albo wprost przez Rosję, USA i może Chiny administrację. I dopiero potem, po paru latach zarządzania porozmawiać ewentualnie o wyborach. Moskwa wie bowiem, że teraz wybory w Ukrainie wygrają jej obrońcy.

Pomysł, by Ukrainą zarządzało ONZ, Putin ogłosił w marcu. Od tego czasu jego urzędnicy to powtarzają, a jego propaganda sufluje prorosyjskim trollom na całym świecie.

Czego chce Trump?

Czego chce Trump poza pokojową nagrodą Nobla? Tego, żeby Rosja dogadała się jakoś z Ukrainą bez zawracania głowy Trumpowi. To zaś – ze względu na stanowisko Moskwy – jak wykazaliśmy, w ogóle nie jest możliwe. Jednak do tej pory teoria negocjacji biznesowych Trumpa nie dopuszczała takiej możliwości.

Kiedy sierpniowa fantazja o dwustronnym spotkaniu prezydenta Zełenskiego z Putinem zamieniła się w rozczarowanie, Trump wykonał we wrześniu „proukraiński zwrot”. Nazwał Rosję „papierowym tygrysem” i oznajmił, że Ukraina w zasadzie może wygrać. Pojawiły się Tomahawki, które Trump da „w zasadzie”.

Komentatorzy to podchwycili, bo byłby wielki zwrot w świecie tradycyjnej dyplomacji. Tyle że teraz nie był – Trump swoim zwyczajem dodał, że daje sobie miesiąc na decyzję. Ten miesiąc właśnie minął – więc z jednej nieoznaczoności przepłynęliśmy w kolejną.

Ruch z Tomahawkami powiódł się o tyle, że jednak Putin – ogłosiwszy wcześniej, że nowa broń dla Ukrainy nie zmieni kolei wojny – znowu zaproponował negocjacje. Tyle że tym razem do ich przygotowania został wysłany sekretarz stanu Marco Rubio, a nie Steve Witkoff, który specjalnie nie wgłębiał się w żądania Rosji wobec Ukrainy.

Rubio zapytał szefa MSZ Rosji Ławrowa o rozejm. A Ławrow – co było do przewidzenia – musiał powiedzieć „żadnego rozejmu” („Strona rosyjska nie zmieniła swojego stanowiska w porównaniu z ustaleniami osiągniętymi podczas rozmów między Putinem a prezydentem USA Donaldem Trumpem na Alasce”, wypowiedź z 21 października).

Czy Ukraina coś osiągnęła?

To, że Rosja znalazła się na spalonym. W Waszyngtonie gra toczy się o to, by nie USA prowadziły – bez Ukrainy – dyskusji z Moskwą o „pierwotnych przyczynach konfliktu” w Ukrainie oraz o tym, czy władca Kijowa w XI wieku Jarosław Mądry jest przodkiem Putina na carskim tronie.

Ukraina gra też o pokazanie Trumpowi, że negocjacje z Putinem nie mają sensu, bo Putin po prostu nie może do nich dobrowolnie przystąpić. Można go do tego najwyżej zmusić. I to tylko siłą.

I tu wkraczają mapy przyniesione przez delegację ukraińską do Białego Domu. To były mapy Rosji – a dotychczas o najeździe Rosji na Ukrainę rozmawiano nad mapami Ukrainy. Na przyniesionych przez Ukraińców mapach zaznaczono miejsca, w które należałoby uderzyć, by złamać potencjał wojenny Rosji. Poza tym Ukraińcy zaproponowali, że mogą się podzielić z Amerykanami doświadczeniami z wojny dronowej. Nikt o tym nie wie tyle, co oni.

Co z tym Budapesztem

Efektem rozmów Zełenski-Trump jest więc nie tylko „brak Tomahawków” (choć wedle wiceprezydenta Vance’a Trump nadal „nie wyklucza” przekazania ich Ukrainie), ale i przynajmniej chwilowy kres fantazji o spotkaniu w Budapeszcie Trump-Putin bez obecności prezydenta Ukrainy.

Doniesienia o zawieszeniu przygotowań do szczytu w Budapeszcie Moskwa początkowo próbowała 21 października dementować, potem mówiła o „zaskoczeniu” – a to już duża rzecz.

Reuters, a potem i agencja RIA Nowosti podały jednak: „Wysoki rangą urzędnik Białego Domu powiedział, że »nie ma planów, aby prezydent Trump spotkał się z prezydentem Putinem w najbliższej przyszłości«”.

Było to bardzo jednoznaczne, więc Trump znowu wniósł trochę zamieszania: „Nie powiedziałem tego. Nie powiedziałem, że tak się stanie. Nigdy nie wiadomo, co się może wydarzyć” – mówił Trump reporterom w Białym Domu w nocy z 21 na 22 października naszego czasu, odpowiadając na pytanie, dlaczego wcześniej uważał planowane spotkanie z Putinem za stratę czasu. „Poinformujemy was o naszych działaniach w ciągu najbliższych dwóch dni” – dodał.

Nikt, więc także Moskwa, na razie nie wie, co będzie „z Budapesztem”.

Moskwa przegrywa grę w niejednoznaczność

Reakcja Moskwy wyglądała na paniczną: ogłosiła, że w sumie Budapeszt jako miejsce spotkania nie jest taki ważny – choć przez cztery dni propaganda Kremla powtarzała, że wybór miejsca spotkania właśnie jest kluczowy, gdyż poniża wspierających Ukrainę Europejczyków (wersja Ławrowa na 21 października: „Najważniejsze nie jest miejsce ani czas, ale to, w jaki sposób będziemy realizować istotę celów, co do których osiągnięto szerokie porozumienie w Anchorage”).

Niestety, jak wyjaśnił Ławrow, „natychmiastowe zawieszenie broni, o którym nagle znów się dyskutuje, w przeciwieństwie do konieczności rozwiązania istoty problemu i wyeliminowania jego przyczyn, oznaczałoby tylko jedno: że ogromna część Ukrainy pozostaje pod kontrolą reżimu nazistowskiego”.

W nocy z 21 na 22 października stanowisko Moskwy jeszcze bardziej się ujednoznaczniło:

• Żeby zrobić wybory w Ukrainie, ukraiński system wyborczy musi przejść pod kontrolę Rosji.
• Aby do tego doszło, Ukrainą musi przez 2-3 lata zarządzać rosyjsko-amerykańska administracja.
• I żadnego rozejmu nie będzie, dopóki Ukraina nie zmieni obecnych władz.

Choć nie mówił tego Ławrow ani rzecznik Putina, tylko niżsi rangą czynownicy, to jasne się stało, że w negocjacjach z Moskwą Trump ma małe szanse na szybki sukces.

Trump i Europa pracują nad planem

Następnie Bloomberg doniósł, że Ukraina z Europą i Trumpem (!) pracują nad „12 punktowym planem gwarancji dla Ukrainy”. Plan obejmowałby:

• zapewnienie Ukrainie gwarancji bezpieczeństwa,
• możliwość jej szybkiego przystąpienia do UE,
• stopniowe znoszenie sankcji wobec Rosji,
• nadzór „specjalnej rady pod przewodnictwem prezydenta USA Donalda Trumpa".

Nie o to Moskwie chodziło, kiedy proponowała „specjalną radę do zarządzania Ukrainą” à la Gaza.

Jak doniósł na podstawie kolejnego przecieku „Wall Street Journal”, Trump miał powiedzieć prezydentowi Zełenskiemu, że „jego priorytetem jest zakończenie konfliktu i nie jest zainteresowany żadnym konkretnym rozwiązaniem sporu terytorialnego”. To oczywiście może nic nie znaczyć, ale kto wie, do czego doprowadzi Trumpa rosyjskie wyraźne „niet”. Teraz stawką jest rozejm.

W piątek 24 października 35 sojuszników Ukrainy spotka się w Londynie na szczycie krajów chętnych do udzielenia Kijowowi długoterminowego wsparcia.

AKTUALIZACJA: dzień po publikacji tego tekstu Donald Trump odwołał spotkanie w Budapeszcie i nałożył na Rosje sankcje: